سقوط قیمت و صادرات زعفران
کاهش سه تا چهار میلیون تومانی قیمت هر کیلوگرم زعفران در 6ماهه نخست امسال و کاهش 15درصدی صادرات آن، خبری است که علی حسینی، عضو هیات رییسه شورای ملی زعفران ایران اعلام می‌کند و به «فراز» می‌گوید: «این اتفاق درحالی است که قاچاق زعفران رشد داشته یعنی این محصول از مبادی غیررسمی از ایران خارج شده است.»
سخنان این صادرکننده زعفران درحالی است که خبرگزاری ایرنا روز گذشته از نصف شدن قیمت هر کیلوگرم زعفران خبر داده بود. براساس این گزارش اعلام شد که آبان‌ماه سال گذشته قیمت طلای سرخ ایران بین ۱۵ تا ۱۷میلیون و ۵۰۰هزارتومان بود که به دلایلی از جمله کاهش تقاضا در بازارهای داخلی و خارجی به هشت میلیون و ۵۰۰هزار تومان کاهش یافت؛ آماری که منبع آن مشخص نیست و با ارقامی که حسینی اعلام می‌کند، مغایرت دارد. به گفته این عضو شورای ملی زعفران «قیمت یک کیلوگرم زعفران سوپر یعنی درجه یک، در مهرماه سال97 حداکثر 12میلیون تومان بود و درحال حاضر این مبلغ بین 9 تا 10میلیون تومان است.»
چنبره قوانین دست‌وپاگیر
اما علت این کاهش قیمت چیست؟ آنطور که تاجران زعفران می‌گویند کاهش صادرات، کاهش تقاضا در بازار داخلی و جهانی، افزایش سطح زیرکشت، عرضه زعفران با قیمت پایین در بورس کالای ایران، عدم امکان نقل و انتقال پول از عوامل این اتفاق است. مواردی که حسینی نیز معتقد به آن است و می‌گوید: «البته در این میان عامل دیگری هم وجود دارد و آن هم گیر افتادن صادرکننده در چنبره قوانین دست‌وپاگیر است. بخشنامه‌ها هم هر از چندگاهی تغییر می‌کنند. به‌عنوان مثال طبق آخرین بخشنامه صادرکننده باید ارز را از طریق سیستم نیما به کشور حواله کند درحالی که هیچ بانک معتبری در دنیا ارتباطی با این سامانه ندارد. همین چالش بزرگی است که بر سر راه صادرکنندگان وجود دارد. اگرچه دولت و بانک مرکزی تلاش می‌کنند راهکارهایی را ارایه کنند اما این راه‌حل‌ها به سرعت عملیاتی نمی‌شود.»
سخنان این عضو هیات رییسه شورای ملی زعفران موید چرخه معیوبی است که سد راه صادرات شده و نتیجه آن یکی از دلایل کاهش قیمت زعفران است. نکته‌ای که نایب رییس شورای ملی زعفران ایران نیز به آن اشاره می‌کند و در توضیح بیشتر به «ایرنا» می‌گوید: «در مردادماه امسال با ورود بورس کالا و عرضه ۴۰ تن زعفران به قیمت کیلویی ۹میلیون و ۲۰۰هزارتومان قیمت این محصول در بازار شکسته شد.» غلامرضا میری نتیجه این اقدام بورس کالا را ضرر برای کشاورزان و تجار می‌داند و اضافه می‌کند: «چنین اقداماتی در بازار جهانی این محصول نیز تاثیرگذار است تا جایی که موجب کاهش قیمت محصول یا مرجوع شدن آنها می‌شود.»
بی‌اعتباری حساب‌های بین‌المللی تاجران
اهمیت پایاپای بودن صادرات و واردات دیگر موضوعی است که حسینی به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: «پیمان ارزی طرحی است که دولت صادرکننده را متعهد می‌کند تا به ازای صادرات هر کیلوگرم زعفران فلان میزان ارز به کشور برگردانده شود اما با توجه به تحریم ایران کار برای نقل و انتقال پول سخت شده به‌طوری که صادرکننده نمی‌تواند ارتباط بانکی با خریدار داشته باشد.» به گفته او «در گذشته صادرکنندگان حسابی را در کشورهای دیگر داشتند که این جابه‌جایی پول از این طریق انجام می‌شد اما این حساب برای ایرانی‌ها نامعتبر شده و قابلیت کار کردن ندارد.»
همه این‌ها درحالی است که ایران به 50 کشور دنیا زعفران صادر می‌کند و نتیجه آن صادرات ۵۰۰میلیون دلاری از طریق این محصول ارزشمند است برای همین زعفران یکی از کالاهای استراتژیک صادراتی کشور محسوب می‌شود تا جایی که این سال‌ها نقشی قابل‌توجه در صادرات غیرنفتی ایران ایفا کرده است.
رقیب نداریم
آنطور که حسینی می‌گوید ایران درحال حاضر رقیبی در صادرات زعفران در دنیا ندارد و بیشترین خریداران این خوراکی کشورهای اروپایی به‌ویژه اسپانیا و در خاورمیانه، امارات است. البته هنگ‌کنگ و چین در شرق آسیا نیز از مهمترین مشتری‌های زعفران ایران هستند اما با وجود ارتباطات بین‌المللی ایران با چین، تجار برای صادرات زعفران به این کشور هم با مشکلاتی روبرو هستند.
به گفته عضو هیات رییسه شورای ملی زعفران ایران «در زمینه تولید زعفران مشکلی وجود ندارد به‌طوری که میزان آن در ایران از نیاز جهانی بیشتر است اما در این مقوله هم دولت همکاری خوبی با صادرکنندگان ندارد.»
با همه این‌ها کم‌کاری دولت در صادرات زعفران تاجایی است که 130کشور دنیا برای ایران نقطه کور به شمار می‌آیند یعنی این تعداد کشور اصلا آشنایی با این محصول ندارند و از توانمندی ایران بی‌خبرند درحالی که به اعتقاد حسینی با برگزاری نشست‌های تخصصی می‌توان ارزآوری قابل‌توجهی برای کشور ایجاد کرد. با این توضیح که بازارسازی وظیفه دولت‌هاست و وزارتخانه‌های صنعت، کشاورزی و علوم با همکاری یکدیگر می‌توانند در معرفی هرچه بیشتر زعفران به دنیا تلاش کنند.
از سوی دیگر، سرانه مصرف این محصول سالانه حدود یک گرم است که نشان می‌دهد هر ساله بیش از ۸۰درصد محصول زعفران تولیدی ایران صادر می‌شود و کمتر از ۲۰درصد آن به مصرف داخلی می‌رسد. نگاهی به همین آمار اهمیت سرمایه‌گذاری وقت و آموزش در این حوزه را بیش از پیش معلوم می‌کند آنهم در وضعیتی که کارشناسان می‌گویند کیفیت، حجم و قیمت زعفران ایران در جهان بی‌نظیر است.