افزایش ارزآوری با صادرات برقی

درحالی برخی فعالان صنعت برق از افت صادرات برق در سال جاری خبر داده‌اند که وزیر نیرو تابستان امسال اعلام کرد «در بازه زمانی اول خرداد تا ۲۰مردادماه حدود ۲.۳میلیارد کیلووات‌ساعت انرژی برق صادر شده که این میزان بیشترین مقدار صادرات در سال‌های اخیر بوده است.» چند روز پس از این خبر وزیر نیرو، نایب رییس سندیکای صنعت برق تاکید کرد که «در مقابل 80هزار مگاوات نیروگاه نصب شده صادرات 1700مگاوات عدد ناچیزی است.»

عراق، افغانستان و پاکستان کشورهایی هستند که ایران به آن‌ها بیشترین صادرات برق را دارد. یک بررسی آماری نشان می‌دهد ایران صادرات آب نداشته و در حوزه انرژی فقط برق، نفت و گاز صادر می‌کند. همین دو ماه پیش رییس سندیکای صنعت برق از ورود بخش خصوصی برای افزایش صادرات برق از شرق ایران به کشورهای افغانستان و پاکستان خبر داد و گفت: «افغانستان و پاکستان نیاز چند هزار مگاواتی به برق ایران دارند باید از این فرصت استفاده کرد.»

علاوه‌بر وزیر نیرو برخی از نمایندگان مجلس نیز نسبت به میزان صادرات برق نگاه مثبتی دارند. یکی از این نماینده‌ها، سلام امینی، عضو کمیسیون انرژی مجلس است. او که این سخنان را مردادماه سال جاری در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان اعلام کرده، گفته است: «امسال به‌دلیل بارش خوب باران و فراوانی وضعیت تولید برق نسبت به سال‌های گذشته افزایش داشته است. در سال جاری ۵۵۷ مگاوات ظرفیت جدید تولید برق در کشور به بهره‌برداری رسیده است، ظرفیت اسمی تولید برق ایران امسال به ۸۰هزار و ۸۶۸ مگاوات رسیده که در سال ۹۷، ۸۰هزار و ۳۱۱مگاوات بوده است.»

صادرات ۲میلیارد تومانی!

این اظهارنظرها درحالی است که نکته مهم ارزآوری حاصل از صادرات این انرژی است. موضوعی که امینی نیز برآن تاکید دارد و می‌گوید: «صادرات برق به کشورهای دیگر ارزآوری خوبی دارد، در سال گذشته ۲میلیارد تومان صادرات برق به عراق داشتیم که قبل از سال آن را تسویه کردند؛ این کشور به دلیل آب و هوای خشک و بارش کمی که دارد نیازمند واردات برق است.» به گفته این عضو کمیسیون انرژی مجلس «افغانستان یکی دیگر از کشورهایی است که نیازمند واردات برق است.»

با همه این‌ها، به نظر می‌رسد صادرات برق نیز مانند بسیاری از بخش‌های دیگر با مشکل دولتی بودن مواجه است. نایب رییس سندیکای صنعت برق در این‌باره می‌گوید: «صادرات برق دولتی است درحالی که با هموار کردن مسیر بخش خصوصی می‌توانیم صادرات برق را بیش از میزان فعلی افزایش دهیم.»

نیروگاه‌هایی با تجهیزات فرسوده

هرچند که پیام باقری معتقد است تجهیزات در حوزه نیروگاهی فرسوده است اما می‌گوید: «ایران بسیار بیشتر از ظرفیت کنونی می‌تواند صادرات برق خود را افزایش دهد، پس برای این موضوع که یک تکلیف قانونی هم هست و براساس آن وزارت نیرو باید تا پایان برنامه ششم توسعه به هاب انرژی تبدیل شود باید مسیر ورود بخش خصوصی به صادرات برق را هموار کند.»

به اعتقاد او «در حال حاضر هر آنچه که صادر می‌شود توسط وزارت نیرو و بخش دولتی انجام می‌شود بنابراین نیازمند سرمایه‌گذاری عظیم در این بخش هستیم و این سرمایه‌گذاری باید توجیه اقتصادی برای سرمایه‌گذاران داشته باشد و مجوزهای لازم در اختیار آنها قرار بگیرد تا بخش خصوصی با تمرکز بالا در این بخش سرمایه‌گذاری کند و این ظرفیت بالقوه برای صادرات برق از طریق ورود بخش خصوصی محقق و افزایش خواهد یافت.»

شرط افزایش دوبرابری صادرات

شهریورماه امسال نایب رییس سندیکای صنعت برق اعلام کرد که «در حال حاضر حدود 1600 تا 1700مگاوات برق صادر می‌شود که اگر مسیر بخش خصوصی هموار شود این ظرفیت می‌تواند به دو برابر افزایش یابد.»

با این حال، همان موقع وزیر صنعت از شکسته شدن رکورد صادرات برق خبر داد و گفت: «به‌دلیل بارش‌های مناسب سال آبی جاری توانسته‌ایم تعهدات صادرات انرژی به همسایگان خود را انجام بدهیم؛ به‌طوری که در بازه زمانی اول خرداد تا 20مردادماه بیشترین مقدار صادرات در سال‌های اخیر ثبت شده است.»

اما از آنجایی که بسیاری از مسوولان و کارشناسان در دو سال اخیر بارها بر تمرکز بر صادرات غیرنفتی به‌دلیل تحریم نفت تاکید کرده‌اند به‌نظر می‌رسد گام‌های ایران در این بخش چندان چشمگیر نیست چراکه به‌عنوان مثال نایب رییس سندیکاری صنعت برق اعلام کرده است: «در حال حاضر میزان واردات کشورهای همسایه از سایر کشورها بالاست و سهم ایران برای صادرات غیرنفتی به کشورهای همسایه عدد ناچیز و در حد پنج درصد است. عمده واردات این کشورهای همسایه از ایران نیست. با توجه به تحریم‌های به وجود آمده اگر همین سیاست‌گذاری‌ها توسعه داده و به افزایش صادرات غیرنفتی اقدام توجه ویژه شود این قضیه می‌تواند راه نجاتی برای عبور کشور از بحران‌های پیش‌رو باشد.»

با همه این‌ها، آنچه از سخنان فعالان این عرصه به‌نظر می‌رسد نیروگاه‌های کشور از کهنگی و بازده پایین معادل نصف نیروگاه‌های نوین در جهان رنج می‌برد و حتی در بازه‌ای اعلام شد تولید برق در ایران زیان‌ده شده است. این خبرها درحالی است که مسوولان به صادرات برق به‌عنوان محصولی ارزآور برای کشور نگاه می‌کنند اما چالش‌های این صنعت از فرسودگی نیروگاه‌ها تا کم‌توجهی به اهمیت سودآوری صادرات غیرنفتی از موضوع‌هایی است که گریبان این حوزه را هم گرفته است.