«اوپک» در خطر تولید غیر اوپک
تولید نفت خارج از « سازمان کشورهای صادرکننده نفت» به بحران تبدیل شده است
دور جدید کاهش تولید نفت درحالی از سوی اوپک با هدف متوازن نگه داشتن بازار و تقویت قیمت‌ها آغاز شده که عرضه رو به رشد رقیبان این گروه این پرسش را مطرح می‌کند که «تهدید رقیبان اوپک چقدر جدی است؟» سوالی که «حسن مرادی»، استاد حقوق انرژی دانشگاه تهران در پاسخ به آن به «فراز» می‌گوید: «آمریکا و عربستان دو کشوری هستند که با تک‌روی توانسته‌اند تا حدود زیادی بازار را در دست بگیرند اما اوپک در تلاش است تا با اتخاذ سیاست‌هایی از دامن زدن به این تک‌روی‌ها جلوگیری کند.»
گزارش ماهانه اوپک نشان داده که چالش رشد عرضه غیراوپک فراتر از مناطق نفت شیل تگزاس و داکوتای شمالی آمریکا رفته و این گروه با رشد تولید کشورهایی مانند نروژ و گویان مواجه است. اوپک پیش‌بینی رشد تولید غیراوپک در سال ۲۰۲۰ را به میزان ۱۸۰هزار بشکه در روز افزایش داده و به ۲.۳۵ میلیون بشکه در روز رسانده است.
از طرفی، پروژه‌های فراساحلی که زمانی به دلیل قیمت‌های پایین نفت غیراقتصادی به نظر می‌رسیدند کلید خورده‌اند و با وجود دورنمای کندی رشد تولید آمریکا، این کشور همچنان منبع دو سوم از تولید جدید به‌شمار می‌رود. اگرچه این گروه برآورد خود از رشد تقاضای جهانی برای نفت را بالا برد اما عرضه رقیب حدود دو برابر سریع‌تر رشد خواهد کرد و استراتژی این گروه برای حفظ درآمدهای نفتی اعضایش را در خطر شکست قرار می‌دهد. نفت برنت اکنون پایین ۶۵ دلار در هر بشکه معامله می‌شود که نزدیک به سطح پیش از درگرفتن تنش‌های ژئوپلیتیکی در خاورمیانه است.
تندروی؛ سیاست آمریکا در امور نفتی
این رویه موجب شده تا تولیدکنندگان مشارکت‌کننده در پیمان اوپک پلاس اوایل مارس برای بازبینی استراتژی تولید خود دیدار کنند. اقدامی که یک استاد حقوق انرژی دانشگاه تهران آن را اینطور ارزیابی می‌کند: «اوپک یک مجموعه اقتصادی منسجم است که سعی می‌کند سیاست‌هایی را هم به نفع مصرف‌کننده و هم تولیدکننده یعنی کشورهای عضو آن، اتخاذ کند. این درحالی است که آمریکا همان‌طور که در عرصه سیاست جهانی درحال تندروی است در مباحث اقتصادی و امور نفتی نیز همین رویه را در پیش گرفته است.»
به گفته مرادی «این رفتار موجب شده تا آمریکا بازار نفت را به دست بگیرد و برای خودش ایجاد خودکفایی کند. در واقع، این کشور به‌دنبال تک‌روی در این حوزه است. از طرفی، عربستان نیز که دنبال‌روی آمریکاست تابع سیاست‌های این کشور عمل می‌کند و در کنار آمریکا درحال یکه‌تازی است.»
دست یاری به سوی عراق
این کارشناس حوزه نفت و انرژی می‌گوید: «به همه این‌ها باید عراق را هم اضافه کرد که سال‌ها از عرضه نفت به بازارهای جهانی محروم بوده و انتظار دست‌گیری از سایر کشورها دارد بنابراین در این میان، عراق استثناست اما دو کشور آمریکا و عربستان در تولید نفت خارج از چارچوب رفتار می‌کنند.»
تاکید مرادی بر این است که «اوپک با نگاهی به سیاست‌های خود درصدد جلوگیری از این اقدام دو کشور است. از سوی دیگر، روسیه تا حدودی در این سیاست‌ها هم‌گام اوپک بوده است.»
سمپاتی اوپک از ایران
این سخنان او درحالی است که در این وضعیت، ایران با توجه به تحریم‌های آمریکا و جامعه بین‌المللی و مشکلات بر سر راه صادرات نفت، چه رویکردی می‌تواند داشته باشد؟ و اوپک چه دیدگاهی نسبت به این ماجرا دارد؟ این‌ها سوالاتی است که این استاد حقوق انرژی دانشگاه تهران در پاسخ به آن‌ها توضیح می‌دهد: «فشار بیرون از اوپک بر ایران موجب شده تا این سازمان کشورهای صادرکننده نفت روش مدارا را با ایران در پیش بگیرد. در واقع، اوپک سمپاتی و سکوت می‌کند تا ایران با توجه به سهم اندک خود بتواند راهی که بتواند صادرات نفت خود را انجام دهد، فراهم کند.»
با همه این‌ها، آنطور که آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) در گزارش ماهانه خود اعلام کرده است «افزایش تولید نفت از سوی کشورهای غیرعضو اوپک به‌ویژه آمریکا به‌همراه سطح بالای ذخایر جهانی به دفع شوک‌های سیاسی در بازارهای نفت کمک خواهد کرد.» این گزاره درحالی است که مرادی می‌گوید: «آمریکا به‌دنبال اشباع بازار داخلی و عربستان هم درصدد رونق بازار صادرات نفت کشورش است.»
اوپک قدرت تنبیهی ندارد
به گفته این کارشناس حوزه نفت «اوپک قدرت تنبیهی ندارد؛ به عربستان فقط می‌تواند تذکر بدهد تا تولید نفت را در چارچوب سهیمه‌ها انجام دهد اما کاری بیش از این نمی‌تواند انجام دهد.»
همه این‌ها درحالی است که طبق برآورد آژانس بین‌المللی انرژی، اوپک در ژانویه ۲۹.۳ میلیون بشکه در روز نفت تولید کرده که ۷۰۰هزار بشکه در روز بالاتر از تقاضای پیش‌بینی شده برای نفت این گروه است. با این حال عرضه جهانی نفت در دسامبر که عربستان سعودی تولید خود را محدود کرد و همچنین به دلیل کاهش فصل تولید سوخت زیستی، ۷۸۰هزار بشکه در روز کاهش ماه به ماه داشت.
از سوی دیگر، بر اساس گزارش رویترز، رشد تقاضا برای نفت در چین و هند در سال ۲۰۱۹ به میزان چشمگیری رشد کرده اما در آمریکا ثابت مانده است. آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی خود از رشد تقاضای جهانی برای نفت را تغییر نداده و ۱.۲ میلیون بشکه در روز نگه داشته است.