دولت سردرگم است؛ به چه کسی باید واکسن زد؟

الگوی توزيع واكسن در ايران هنوز مشخص نيست. در حالی كه واكسيناسيون با تعداد محدود ۲۰ هزار دوز و از كادر بهداشت و درمان آغاز شده است. همين نامشخص‌ بودن برنامه واكسيناسيون باعث شده تا حتی سازمان نظام پزشكی در نامه‌ای درخواست كند تا هنرمندان در اولويت دريافت واكسن قرار بگيرند. هرچند روابط عمومی اين سازمان امروز بابت اين نامه عذرخواهی كرده اما نگارش آن حاكی از مبهم بودن برنامه واكسيناسيون گسترده است. بر اساس اعلام سازمان جهاني بهداشت اولويت تزريق واكسن در مرحله اول با ۲۰ درصد جوامع است. اين ۲۰ درصد شامل كادر درمان، سالمندان، افراد دارای بيماری‌های خاص و سپس افراد مسن است. واكسيناسيون به همين ترتيب به مشاغل خطرناك، ميانسالان، جوانان و كودكان می‌رسد. تا امروز در هيچ كشوری هنرمندان در اولويت واكسيناسيون قرار نگرفته‌اند.

بر اساس آمار تا امروز ۵۶ كشور از ۲۰۰ كشور دنيا واكسيناسيون را آغاز كرده‌اند و ۶۵ ميليون دوز واكسن تزريق شده است. هرچند آنتونیو گوترش دبيركل سازمان ملل در نشست امنیتی مونیخ خبر داده كه «۷۵ درصد واکسن های تولید شده در ۱۰ کشور جهان توزیع شده و بالغ بر ۱۰۰ کشور هیچ واکسنی دریافت نکرده‌اند.» در كشورهايی مثل آمريكا و انگليس نيز واكسيناسيون از كادر درمان و سالمندان آغاز شده است. اما در ميان كشورهای جهان الگوی تزريق واكسن در چين با ديگر كشورها متفاوت است.

از درخواست نظام پزشكي تا تكذيب هنرمندان

درخواست سازمان نظام پزشكي براي در اولويت قرار گرفتن هنرمندان با واكنش‌هاي اغلب منفي در افكار عمومي مواجه شد. اين را نامه حسين كرمان‌پور مديركل روابط عمومي سازمان نظام پزشكي خطاب به رييس مركز روابط عمومي وزارت بهداشت نوشته شد. در اين نامه آمده كه «با توجه به فعالیت هنرمندان در عرصه فیلمسازی و سریال‌سازی برای تولید برنامه‌های هنری با هدف دعوت مردم به ماندن در خانه، ترتیبی اتخاذ شود تا سهمیه لازم برای اولویت واکسیناسیون هنرمندان، همپای کادر درمان در نظر گرفته شود.» پس از انتشار نامه اما برخي از بازيگران در شبكه‌هاي اجتماعي تاكيد كردند كه به چنين روندي اعتقاد ندارند و خود را در اولويت تزريق واكسن نمي‌دانند. فاطمه معتمدآريا بازيگر شناخته‌شده سينماي ايران نيز كه شايعه‌هايي درباره نقش او در نگارش اين نامه شنيده مي‌شده در بيانيه‌اي نوشت: «اینجانب، فاطمه معتمدآریا، خبر مربوط به هرگونه فعالیت خود در ارتباط با درخواست اولویت واکسیناسیون هنرمندانه سینما را اکیدا تکذیب می‌کنم.» به نوشته معتمدآريا «اولویت را شروع واکسیناسیون گسترده و بدون اتلاف وقت همه مردم ایران» است. پس از گسترده شدن موج انتقادها روابط عمومي نظام پزشكي نيز در توييتي مجبور به عذرخواهي شد: «ظاهراً هدف نامه، به درستی بیان نشده که متواضعانه عذر خواهم! امیدوارم با ورود و ساخت سریع‌تر واکسن برای همه مردم، خاطر همگی آرام شود».

الگوی متفاوت واكسيناسيون چين

دولت چين از دی‌ماه واكسيناسيون را با «سينوفارم» آغاز كرده است. چينی‌ها اما بر خلاف ساير كشورها سالمندان و افراد دارای بيماری‌های خاص را در اولويت تزريق واكسن قرار ندادند. دولت از همان ابتدا اعلام کرد افراد ۱۸ تا ۵۵ ساله را که در مشاغل مختلف فعالیت دارند و با مردم در ارتباط هستند، در اولویت دریافت واکسن کرونا قرار می‌دهد. استدلال اين سياست‌گذاری در توزيع واكسن نيز نقش بيشتر اين افراد در شیوع ویروس است. بر اين اساس به اعتقاد دولت چين واکسیناسیون این افراد، کمک بزرگی در مقابله با همه‌گیری و کنترل ویروس کرونا می‌كند. طبق اعلام دولت چين ۹ گروه دارای اولويت واكسن «کارکنان حمل و نقل عمومی مانند راننده‌ها و خدمه پرواز، کارکنان بارگیری بنادر و فرودگاه‌ها، کارکنان بازرسی مواد غذایی یخ‌زده، پزشکان و پرستاران، کارکنان گمرک، دانشجویان مقیم خارج و کسانی که قصد سفر به خارج را دارند، کارکنان خانه سالمندان، کارکنان ادارات آب، برق و گاز و … ماموران پلیس و آتش‌نشانی و کارکنان مجتمع‌های مسکونی» هستند. «زنگ یی شین» معاون کمیسیون ملی بهداشت و رییس تیم واکسیناسیون عمومی چین هم در اين زمينه گفته «برای انجام واکسیناسیون عمومی، مجموعه اقداماتی شامل آموزش دقیق پرسنل، غربالگری دریافت‌کنندگان، نظارت بر اثرات جانبی، درمان اضطراری و مشاوره تخصصی برای اثرات و عوارض را شکل داده است تا از درستی اجرای واکسیناسیون اطمینان حاصل شود.» به اين ترتيب دولت چين نه تنها الگوی واكسيناسيون و گروه‌های دارای اولويت را به صورت شفاف مشخص كرد، سازوكاری دقيق برای نظارت بر اجرای اين روند نيز در نظر گرفته است.

آيا دولت برنامه شفافی ارايه می‌دهد؟

تا امروز وزارت بهداشت برنامه واكسيناسيون عمومي را اعلام نكرده است. اين اتفاق دقيقا درباره واكسن آنفولانزا نيز رخ داد. به گفته مدير روابط عمومی وزارت بهداشت امسال قرار بوده تا ۱۶ ميليون دوز واكسن آنفولانزا وارد ايران شود. از اين ميزان ۲.۵ میلیون واکسن در شبکه بهداشتی توزيع شده  و باقي آن در داروخانه‌های پخش شده است. با اين همه دقيقا مشخص نيست كه اين واكسن براساس چه الگويي در شبكه بهداشت تزريق شده و چه نظارتي بر اجرای سياست‌گذاری صورت گرفته است. همچنين مشخص نشد كه چه گروه‌هايی در اولويت دريافت واكسن آنفولانزا هستند. الگوي توزيع واكسن كرونا نيز به گفته متخصصان فرآيند پيچيده‌تری دارد و بايد برای همه دوز‌های واكسن‌های وارد شده برنامه‌ريزی دقيقی از سوی دولت وجود داشته باشد.

در ايران مجوز استفاده عمومی از واكسن استرازنكا و واكسن‌های روسی و چينی صادر شده است. به گفته وزير كشور چهار ميليون و ۲۰۰ هزار واكسن كرونای استرانزكا به زودی وارد ايران می‌شود. همچنين مقامات دولتی از رايزنی با چين برای دريافت واكسن «سينوفارم» نيز خبر داده‌اند اما مشخص نيست كه چه مقدار از اين واكسن و چه زمانی به ايران می‌رسد. سينوفارم از جمله واكسن‌های توليد چين است كه در اين كشور مجوز استفاده عمومی را پيدا كرده است. از سوی ديگر موسسه بركت وابسته به ستاد اجرايی فرمان امام نيز در حال توليد واكسنی است كه در مرحله سوم كارآزمايی بالينی قرار دارد. محمد مخبر رييس ستاد اجرايی ابراز اميدواری كرده كه اين واكسن در بهار ۱۴۰۰ به بهره‌برداری عمومی برسد. همچنين انستيتيو پاستور نيز در حال توليد واكنسی مشترك با كوبا است كه قرار است آخرين مرحله كارآزمايی آن با ۱۵۰ هزار نفر در ايران انجام شود. حال يكی از مهم‌ترين سوالات درباره الگوی توزيع واكسن اين است كه چه نوع واكسن‌ به كدام گروه‌ها تزريق می‌شود؟

مطالبه واكسيناسيون عمومي در ايران همچنان ادامه دارد. وزارت بهداشت ادعا كرده كه ايران جزء اولين كشورهايی خواهد بود كه واكسيناسيون را به اتمام می‌رساند. اما بايد ديد كه واكسيناسيون عمومی در آينده نزديك با چه الگويی آغاز می‌شود.