آش بودجه ۱۴۰۰ هر روز شورتر می‌شود

ایرادات شورای نگهبان به بودجه ۱۴۰۰ آنقدر زیاد است که بار دیگر حرف از احتمال ارائه بودجه چنددوازدهمی به میان آمده. البته سخنگوی شورای نگهبان گفته که ۱۲۰ ایراد به مصوبه مجلس پایان کار نیست و لایحه بودجه همچنان در دست بررسی است. عباسعلی کدخدایی حتی از نمایندگان خواسته تا پیش از موعد دراین زمینه اطلاع‌رسانی نکنند. این در حالی است که متن ایرادات شورای نگهبان به لایحه بودجه منتشر شده که نشان می‌دهد مصوبه مجلس یازدهم به لحاظ ماهوی ایرادهای زیادی دارد. بر اساس این متن ۵۷ ایراد از ۱۱۹ مورد مربوط به مصوبات مجلس یازدهمی‌ها است. آن هم در شرایطی که بودجه ۱۴۰۰ پس از مخالفت مجلس با کلیات آن در دولت بازنگری شد تا پس از اصلاحاتی دوباره راهی بهارستان شود. حالا شورای نگهبان و نمایندگان تلاش می‌کنند تا ایرادهای فراوان به مصوبه مجلس را عادی جلوه دهند. اما به نظر می‌رسد بودجه ۱۴۰۰ مسیر دشواری برای تبدیل شدن به قانون تا پیش از پایان سال در پیش دارد.

دو نشست و دو اظهارنظر متفاوت

صحبت‌های سخنگوی شورای نگهبان و سخنگوی هیات رییسه مجلس در دو نشست جداگانه اما همزمان اختلافات را آشکار می‌کند. کدخدایی در نشست خبری‌ خود گفت: «اعضای شورا هنوز مشغول بررسی بودجه هستند. نظر رسمی اعلام خواهد شد. از دوستان مجلس درخواست می‌کنیم که نظرات غیررسمی را اطلاع رسانی نکنند ما اینجا هستیم و اگر لازم باشد، اطلاع رسانی خواهیم کرد.» در سوی دیگر اما محمدحسین فرهنگی گفته «مهمترین رخدادی که هفته جاری در  مجلس خواهیم داشت مربوط به رفع ایرادات شواری محترم نگهبان نسبت به لایحه بودجه سال 1400 است که براین اساس کمیسیون تلفیق در ادامه رسیدگی‌ها گزارش خود را آماده می‌کند و در سامانه‌ای که در معرض دید نمایندگان محترم است قرار خواهد گرفت و پس از آن در اولین فرصت در صحن علنی مجلس مورد بررسی قرار می‌گیرد.» به این ترتیب مشخص نیست اگر شورای نگهبان هنوز نظر رسمی خود را به مجلس اعلام نکرده کمیسیون تلفیق بودجه چطور کار رسیدگی به ایرادات را آغاز کرده است. سخنگوی هیات رییسه مجلس حتی ابراز امیداوری کرده که مجلس با «سرعت قابل قبولی» رسیدگی به بودجه را نهایی کند و سپس با «اظهار نظر سریع شورا در پایان سال بودجه مصوب برای سال آینده ابلاغ شود.» نکته اینجاست که ایرادات شورای نگهبان ابتدا باید در کمیسیون تلفیق بررسی و سپس به رای گذاشته شود. در صورت تایید گزارش کمیسیون تلفیق به صحن مجلس می‌رود و نمایندگان بار دیگر پس از بررسی جزییات به آن رای می‌دهند. اما ایرادهایی شورای نگهبان به بودجه ۱۴۰۰ که تا امروز منتشر شده شامل چه مواردی می‌شود؟

ایرادهای شورای نگهبان چیست؟

طبق توضیحات سخنگوی شورای نگهبان ایرادهای لحاظ مغایرت‌های بوجه با قانون اساسی ۱۰ مورد ایراد در اصل ۵۲، ۱۷ مورد در اصل ۵۳ و ۵ مغایرت با اصل ۷۵ است. اصل ۷۵ قانون اساسی ایجاد بار مالی برای دولت در مصوبه مجلس را ممنوع کرده است. اصل ۵۳ قانون اساسی هم می‌گوید که کلیه دریافت‌های دولت باید در حساب‌های خزانه‌داری کل متمرکز ‌شود و «همه پرداخت‌ها در حدود اعتبارات مصوب به موجب قانون انجام می‌گیرد.» دیگر مغایرت‌های بودجه به گفته کدخدایی شامل ۵ مغایرت با سیاست‌های کلی نظام، ۴ مورد مغایرت با نظر فقهای شورای نگهبان در مورد «تبعیض ناروا» است. بنابراین بودجه ۱۴۰۰ غیر از مغایرت با بندهایی از قانون اساسی در ۴ مورد از نظر شرعی هم ایراد دارد. ۵۹ مورد از ایرادها هم مغایرت با اصول قانون اساسی است. طبق گزارش‌های منتشر شده تاکنون از ۱۱۹ ایراد شورای نگهبان به بودجه ۵۷ مورد به بندها و موارد الحاقی نمایندگان مرتبط است. همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد که ۱۹ تبصره از ۲۱ تبصره بودجه مصوب مجلس ایراد دارد و نیازمند رفع‌ابهام و اصلاح برای جلب نظر شورای نگهبان است.

سرنوشت مبهم بودجه ۱۴۰۰

مشخص نیست که مجلس و شورای نگهبان در هفته جاری می‌توانند کار لایحه بودجه ۱۴۰۰ را تمام کنند یا نه. لایحه‌ای که ۹۵ روز در مجلس ماند و پس بالا گرفتن تقابل دولت و مجلس با اصلاحاتی در نهایت به تصویب رسید. بودجه ۹۹ هم البته سرنوشت مشابهی با بودجه ۱۴۰۰ داشت و در روزهای آخر سال به دست دولت رسید.کلیات بودجه ۹۹ هم ابتدا در مجلس رد شد اما با شیوع کرونا و تعطیلی جلسات مجلس کمیسیون تلفیق بررسی آن را ادامه داد. در آن مقطع هم درست مثل بودجه ۱۴۰۰ برخی نمایندگان پیشنهاد بودجه چنددوازدهمی را داده بودند. بودجه چنددوازدهمی بودجه‌ای است که در شرایط اضطراری مثل جنگ از سوی دولت ارایه می‌شود. در صورت موافقت مجلس دولت اجازه برداشت از منابع برای اداره کشور را برای چند ماه پیدا می‌کند. این که این اجازه برای چند ماه به دولت داده شود نیز به لایحه ارایه شده بستگی دارد و مثلا می‌تواند دودوازدهم یه سه دوازدهم باشد. به این ترتیب مجلس ۳ ماه فرصت پیدا می‌کند تا لایحه بودجه را تصویب کند. سال گذشته اما پس از گره خوردن کار بودجه علی لاریجانی رییس وقت مجلس با اذن مقام معظم رهبری آن را از کمیسیون تلفیق و بدون تایید نمایندگان در صحن به شورای نگهبان فرستاد. باید دید که بودجه ۱۴۰۰ نیز به چنین سرنوشتی دچار می‌شود یا از مسیر عادی تبدیل به قانون خواهد شد.