کلاب‌هاوس؛ فضای گفت‌وگو یا بهانه اتهام؟
کلاب‌هاوس به اعراب فرصت می‌دهد تا آزادانه گفت‌وگو کنند
گاهی گفت‌وگو می‌تواند حس یک شورش یا سرکشی محض را به شما بدهد. کافی است در اتاق‌ها سرکی بکشید تا از بحث‌های سیاسی، اقتصادی و مذهبی استفاده کنید. البته گاهی به‌طور اتفاقی به اتاق‌هایی برمی‌خورید که بحث‌های جنسی در آن‌ها شکل گرفته و ساعت‌ها ادامه یافته‌است. با همه این اوصاف، این پرسش پیش آمده که نهادهای نظارتی در جهان چه زمانی وارد عمل خواهند شد؟
نشریه «اکونومیست» در تازه‌ترین گزارش خود از استقبال مردم کشورهای عربی از «کلاب‌هاوس نوشته است. در این گزارش چنین آمده است:
«کلاب‌هاوس»، شبکه اجتماعی تازه‌ظهور که به خوبی برای عصر کرونا طراحی شد و سال گذشته فعالیت خود را آغاز کرد. خدمات این اپلیکیشن تنها به صورت صوتی ارایه می‌شود. به این صورت که کابران وارد اتاق‌ها شده و برای صحبت کردن، میکروفون خود را روشن می‌کنند. به یک ویترین بی‌انتها از تماس‌های زوم فکر کنید. با این تفاوت که این بار، صدای تعداد زیادی از غریبه‌ها، جای تصاویر دوستان و همکاران شما را گرفته‌اند. «کلاب‌هاوس» قابلیت ضبط و یا بازپخش گفت‌وگو را به کاربران نداده است. به همین دلیل، چیزی از محتوای گفت‌وگوها به صورت صوتی به بیرون درز نمی‌کند.
طی دو ماه گذشته، استفاده از «کلاب‌هاوس» در خاورمیانه به اوج خود رسیده‌است. خاورمیانه‌ای که پیش از این نیز، غرق در فضای مجازی بود. بنا بر آمار یک نظرسنجی، ۴۶ درصد از کاربران اینترنت در کشورهای عربی، روزانه دست‌کم ۵ ساعت را در اپلیکیشن‌های شبکه‌های اجتماعی سپری می‌کنند. همه مردم اما نمی‌توانند از «کلاب‌هاوس» استفاده کنند. ثبت‌نام در این برنامه نیازمند گرفتن دعوتنامه است و تا امروز، تنها بر روی گوشی‌های «آیفون» کار می‌کند. بسیاری از عرب‌ها، نمی‌توانند آیفون تهیه کنند اما آن‌هایی که به کلاب‌هاوس راه پیدا کرده‌اند، یک طوفان را تجربه‌کرده‌اند.
لهجه‌های متفاوتی که در این برنامه به گوش می‌خورد، مثل سفری است در گستره‌ی زبانی منطقه. از مناطق تحت تاثیر فرانسه در مغرب، تا آتش شاعرانگی در خلیج فارس. بعضی از گفت‌وگوها در کلاب‌هاوس رنگ و بوی روزمره‌گی دارند. مثل صحبت‌های دور میز صبحانه با رعایت فاصله اجتماعی. اما نظام‌های سیاسی در خاورمیانه، میانه خوبی با آزادی بیان ندارند. همین موجب شده که کاربران کلاب‌هاوس فضا را برای بحث‌های سیاسی، مناسب و امن بدانند. در لبنان، بحث‌هایی در مورد «راهکارهای کاهش نقش دین در سیاست» شکل گرفته‌است. زنان کویت از خشونت جنسی می‌گویند. مردم کشورهای دیگر منطقه نیز، بحث‌های ساختارشکنانه‌ای را مثل حقوق دگرباشان آغاز کرده‌اند.
گفت‌وگوهایی از این جنس، در شبکه‌های اجتماعی دیگر نیز پرمخاطره هستند. برای مثال در کشور مصر، پلیس در خیابان جلوی مردم را می‌گیرد تا محتوای فیسبوک‌شان را چک کند. سال گذشته، دو زن جوان به دلیل رقصیدن در اپلیکیشن تیک‌تاک، به جرم «فساد اخلاقی» به تحمل دو سال زندان محکوم شدند. با پایگاه کاربری کوچکتر و عدم قابلیت ضبط گفت‌وگوها، به نظر می‌رسد که کلاب‌هاوس امنیت بیشتری داشته باشد.
این برنامه همچنین، متمدنانه‌تر نیز به نظر می‌رسد. سعودی‌ها در توییتر بسیار فعال هستند. اما اگر بخواهند از مسایل مهم و جدی‌تری بنویسند، با هجوم لشکری از ترول‌ها مواجه می‌شوند. بسیاری از این ترول‌ها تحت فرماندهی شاهزاده سعودی، «محمد بن سلمان» فعالیت می‌کنند. فرمت صوتی و گفت‌وگومحور کلاب‌هاوس، قدرت لشکرکشی مجازی را از چنین حاکمانی گرفته‌است.
به همین دلیل، ممکن است، به راحتی آن را مسدود کنند. عمان، ماه گذشته همین کار را کرد. در امارات، کلاب‌هاوس مسدود نشده اما کاربران این کشور برای دسترسی به اپلیکیشن با مشکلات زیادی روبه‌رو می‌شوند. وابستگان به حاکمیت امارات نیز، پویش‌هایی را علیه کلاب‌هاوس راه‌اندازی کرده‌اند. «احمد موسی»، مجری برنامه تلویزیونی در مصر، گفت که توانسته یک گروه تروریستی را در کلاب‌هاوس شناسایی کند. «فرهاد عتیبی»، ژنرال ارتش سعودی کلاب‌هاوس را «خطری برای امنیت ملی» می‌داند. چند روز پیش، یک کاربر مصری هنگام خروج از یکی از اتاق‌های گفت‌وگو طنز تلخی را به کار برد: «می‌توانیم ادامه گفت‌وگو را در زندان پیش ببریم».