مصر، نماد ابَرپروژه‌های بی‌سرانجام
ترافیک کانال سوئز، میل شدید حاکمان مصر به ابرپروژه‌های اقتصادی بی‌مصرف را پررنگ‌تر کرد
ترجمه – سینا جهانی: کشتی «اور گیون»، همچنان در کانال سوئز سرگردان است. درست مثل مهمانی که قصد ترک خانه‌ای را نداشته باشد. در ۲۹ ماه مارس، ۶ روز پیش از انسداد کانال تجاری «سوئز» کشتی غول‌پیکر «اورگیون» راهی آب‌های شمالی شد. به گزارش اکونومیست، این کشتی در ۶ روز مسیر زیادی را طی نکرده بود و در نیمه‌های راه کانال سوئز قرار داشت. ده‌ها کشتی دیگر در نزدیکی «اورگیون» لنگر انداخته و صدها لنج نیز در ورودی کانال متوقف شده بودند. برای از بین بردن این ازدحام، روزها زمان لازم است.
۷ سال پیش، دولت مصر قول داده بود که ترافیک کانال سوئز را افزایش دهد. اما شرایط این روزهای کانال، با آن‌چه قول داده شده بود کمی تفاوت دارد. «عبدالفتاح سیسی»، رییس جمهوری مصر بلافاصله پس از شروع ریاستش بر دولت در سال ۲۰۱۴، دستور داد تا با هزینه‌ای ۸ میلیارد دلاری، ظرفیت مسیر آبی کانال را افزایش دهند. پیش از آن، مسیر رفت و آمد کشتی‌ها در کانال، یک‌طرفه بود. کارگران مسیر برگشت را نیز در امتداد مسیر اصلی حفر کردند. ۷۲ کیلومتر به عرض کانال اضافه شد و کشتی‌هایی با جهت مخالف، می‌توانستند از کنار هم عبور کنند.
اما در جایی که کشتی «اورگیون» به گل نشسته، مسیر رفت‌وآمد کانال دوباره به حالت یک‌طرفه درآمده است.
حاکمان مصر، در طول تاریخ میل شدیدی به ابَرپروژه‌های اقتصادی داشته‌اند. در دهه ۱۹۵۰، جمال عبدالناصر دستور ساخت سد بزرگ «اسوان» را صادر کرد. این سد، سیل‌های سالانه رود نیل را ذخیره کرده و برای روستاها الکتریسیته تولید می‌کرد. روایات محلی حاکی از این است که «عبدالناصر» برج قاهره را که بلندتر از هرم بزرگ مصر است، تنها برای اذیت کردن آمریکا ساخت: «پس از اینکه آمریکا به او رشوه داد تا سیاست خارجی مطلوب آمریکایی را در دولتش پیاده کند، او تمام پول را صرف ساخت سازه بی‌مصرفی کرد که از سفارت آمریکا نمایان باشد. هر دوی این پروژه‌ها به نوعی نماد مصر مستقل بودند.»
با این حال، در دهه گذشته بیشتر ابَرپروژه‌های مصر، نماد ضعف در برنامه‌ریزی بوده است. در سال ۱۹۹۷، «حسنی مبارک» ساخت «توشکا» را آغاز کرد. کانالی به طول ۳۱۰ کیلومتر که قرار بود صحرای غربی مصر را آبیاری کند. مقامات مصر امید داشتند که به موجب این اقدام، یک پنجم جمعیت منطقه پر ازدحام «نیل» به منطقه جدید و آبیاری‌شده مهاجرت کنند. امروز، ۲ دهه از آن زمان می‌گذرد و پروژه همچنان ناتمام مانده است. کمتر از یک درصد مردم مصر در این منطقه زندگی می‌کنند.
آقای «سیسی» نیز راه «مبارک» را ادامه داد. نخستین اقدام او، افزایش ظرفیت کانال سوئز بود که آن را «هدیه مصر به جهان» می‌دانست. این اقدام، هدیه‌ای بزرگ به خزانه دولت مصر نیز محسوب می‌شد. مقامات رسمی ادعا کردند که این کار می‌تواند درآمد سالانه مصر از کانال را ۲ برابر کرده و به ۱۳ میلیارد دلار در سال برساند. اما چنین نشد. درآمد مصر از کانال سوئز در سال مالی ۲۰۱۹-۲۰۲۰، حدود ۵ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار بود که نسبت به پیش از افزایش عرض کانال تنها ۷ درصد افزایش یافته است.
حالا «سیسی» برنامه ساخت پایتخت جدید سیاسی در صحرای مصر را در سر دارد. فاز اول این پروژه بیش از ۲۵ میلیارد دلار هزینه خواهد داشت. سیسی امید دارد که بتواند دولت را در ماه جولای به پایتخت جدید منتقل کند. پرسش‌های بی‌شماری در رابطه با زیست‌پذیری این شهر مطرح شده است. آب کمیاب است و قیمت مسکن از توان بسیاری از مردم مصر خارج است. عقیده منتقدان این است که پول ساخت پایتخت جدید، می‌تواند در تقویت زیرساخت‌های ضعیف بافت قدیمی قاهره صرف شود. اما چه می‌توان کرد که اقداماتی از این جنس، مورد پسند خودکامگان خاورمیانه نبوده و نیست.