خسارت 8 میلیارد دلاری به صادرات ایران
در گفت‌وگو با رییس هيات‌مديره اتاق بازرگانی ايران و چين وضعیت صادرات ایران و روند آن واکاوی شد
«صادرات هرگز تعطیل نمی‌شود»؛ این عقیده برخی فعالان اقتصادی حتی با شیوع ویروس کرونا در جهان است. رییس هيات‌مديره اتاق بازرگانی و صنايع و معادن ايران و چين در این‌باره به «فراز» می‌گوید: «به‌نظر می‌رسد صادرات غیرنفتی ایران در سال 99 حدود 15 تا 20 درصد کاهش یابد یعنی هدررفت مبلغی بین هفت تا هشت میلیارد دلار که در این وضعیت رقم کمی نیست.» به اعتقاد مجیدرضا حریری «این افت صادرات، لطمه بزرگی به اقتصاد است چون کشور هم‌اکنون با حداقل درآمدهای ارزی اداره می‌شود.»
با وجود تحریم‌های شدید آمریکا، ترکیه و عراق از معدود روزنه‌های امید اقتصاد ایران هستند اما این دو کشور در همان روزهای نخست شیوع ویروس کرونا مرزهای خود را به روی ایران بستند. حالا هم اگرچه رییس اتاق بازرگانی ایران و عراق گفته است صادرات ایران به عراق ادامه دارد اما یحیی آل اسحاق این را هم به ایسنا توضیح داده است که «مرزهای مشترک شمالی دو کشور فعال هستند و مرزهای جنوبی نیز با توجه به نیاز و به وجود آوردن تمهیدات لازم، گاهی بسته می‌شوند و گاهی باز می‌شوند.»
نشانه‌هایی از بهبود اقتصاد ایران در سال 2018
بلومبرگ در روزهای نخست ماه جاری در گزارش نوشت که «بسته شدن مرز ایران با عراق و ترکیه به‌‌عنوان بازارهای اصلی صادرات در پی شیوع کرونا به اقتصاد این کشور ضربه خواهد زد. این محدودیت‌ها ممکن است ماه‌ها برقرار باشد و اقتصاد ایران را که پس از ۱۸ ماه رکود شدید ناشی از بازگشت تحریم‌های ثانویه دولت ترامپ در نوامبر سال ۲۰۱۸ نشانه‌هایی از بهبود بروز داده بود، در هم بکوبد.»
از طرفی، به استناد آمار صندوق بین‌المللی پول، به‌رغم انقباض ۹.۵ درصدی اقتصاد ایران در سال گذشته میلادی، «بخش‌های غیرنفتی رشد ۰.۹ درصدی در سه ماهه آخر سال داشتند که ناشی از بهبود وضعیت تولید بود.»
کاری که کرونا کرد تحریم‌ها نکرد
طبق این آمار، میانگین صادرات ماهانه به عراق حدود ۶۵۰ میلیون دلار و میانگین صادرات به ترکیه بالغ بر ۴۰۰ میلیون دلار در یک سال گذشته بوده است. بنا به گفته نگارنده این گزارش از شبکه خبری بلومبرگ، «اکنون ویروس کرونا به‌گونه‌ای ایران را منزوی کرده است که تحریم‌ها نکردند و صادرات غیرنفتی قادر نیستند به بازارهای منطقه برسند.»
این اظهارنظر درباره وضعیت صادرات ایران درحالی است که رییس هيات‌مديره اتاق بازرگانی و صنايع و معادن ايران و چين در این‌باره می‌گوید: «ایران تنها کشور در دنیاست که صادرات خود را به دو دسته غیرنفتی و نفتی تقسیم کرده است. صادرات نفت ایران که تحت فشار تحریم‌های آمریکاست بنابراین از رویدادهای دنیا چندان تاثیر نمی‌پذیرد.»
به گفته حریری «اما بیش از 70 درصد از صادرات غیرنفتی ایران شامل مواد خام یا مشتقات نفتی است یعنی محصولات پتروشیمی‌ها، میعانات گاز، فرآورده‌های نفتی و معدنی اعم از فلزی و غیرفلزی. در واقع این شاکله صادرات غیرنفتی ماست که مورد انتقاد برخی فعالان اقتصادی نیز هست.»
صدمه به صادرات پتروشیمی‌ها و مواد معدنی
او با بیان اینکه «به‌تازگی خیلی‌ها از خام‌فروشی صحبت می‌کنند در صورتی که صادرات غیرنفتی ایران خیلی مشمول کالا نمی‌شود» توضیح می‌دهد: «به‌جز دو بازار افغانستان و عراق که به هر دو کشور کالا فروخته می‌شود به‌طور عمده به سایر کشورهای دنیا مواد خام فروخته می‌شود.»
این عضو اتاق بازرگانی ايران و چين با اشاره به شیوع ویروس کرونا، می‌گوید: «از حدود یک ماه پیش صادرات پتروشیمی‌ها و مواد معدنی ایران یک بار لطمه خورده است. با توجه به اینکه چین بزرگترین متقاضی خرید این نوع کالاها در دنیاست ابتدا این کشور دچار این ویروس و از بازار خارج شد. این اتفاق باعث افت محسوس تقاضا و قیمت در بازارهای مالی دنیا شد درحالی که بیش از 70درصد از صادرات ایران هم همین کالاهاست بنابراین به صادرات کشور در اینجا صدمه وارد شد که البته قابل جبران است.»
بازگشت تقاضا و بهبود قیمت‌ها تا پایان 2020
به اعتقاد حریری «چین تا حدودی توانسته شیوع ویروس کرونا را کنترل کند بنابراین با فعال‌سازی بخش‌های مختلف می‌تواند ظرفیت‌های تعطیل شده در این مدت را تا پایان سال 2020 به‌دلیل بازگشت تقاضا و بهبود قیمت‌ها جبران کند.»
او با اشاره به اینکه «30درصد از صادرات ایران غیرنفتی است که بخش زیادی از آن به کشورهای همسایه ارسال می‌شود» می‌گوید: «اگرچه بازار عمده این دسته از صادرات ایران مربوط به افغانستان و عراق است اما این کالاها به کشورهای دیگر مثل امارات، کویت، قطر و ارمنستان نیز صادر می‌شوند. این بخش از صادرات درحال حاضر با بروز بحران کرونا در شرایط بی‌ثبات است چراکه مرزها مدام درحال باز و بسته شدن هستند.»
خسارتی که قابل چشم‌پوشی نیست
به گفته حریری «ابعاد و اندازه این بیماری قابل برای پیش‌بینی آینده مشخص نیست. از طرفی، به مدت زمان به کنترل درآمدن این بیماری در ایران و دنیا نیز بستگی دارد. اما تا اینجای کار می‌توان گفت صادرات غیرنفتی ایران بین 15 تا 20 درصد در سال 99 افت داشته باشد که البته در اقتصاد نمی‌توان از این میزان هم چشم پوشید.»
رییس هيات‌مديره اتاق بازرگانی و صنايع و معادن ايران و چين معتقد است: «طبق پیش‌بینی‌ها رشد اقتصاد دنیا در سال 2020 منفی خواهد بود. در مورد ایران نیز معتقدم همان‌طور که ویروس کرونا در میان افراد قوی اثر مرگ‌آوری کمتری دارد درخصوص اقتصاد نیز همین‌طور عمل می‌کند یعنی اقتصادهایی که پایه و بنیه قوی‌تری دارند اثر کمتری را از این ویروس متحمل خواهند شد اما اقتصادهای ضعیف و شکننده‌ای مثل اقتصاد ایران احتمالا صدمه بیشتری خواهند خورد.»
این سخنان حریری درحالی است که بسیاری از کارشناسان معتقدند اگرچه ضررهای اقتصادی ناشی از گسترش ویروس کرونا در ایران بدیهی است اما با توجه به همه‌گیری این ویروس در جهان باید منتظر ماند و دید این بیماری چه مدت ادامه خواهد داشت و واکنش بازارهای مالی به آن چگونه پیش خواهد رفت.