سازندگان بزرگ دنیا چند ساله یک هواپیمای مسافربری می‌سازند؟

هواپیمای مسافری ایرانی به زودی پرواز می‌کند. این خبری است که رئیس سازمان هواپیمایی کشوری اعلام کرده است. خرداد ماه سال گذشته بود که سید ابراهیم رئیسی وعده ساخت ۸ فروند هواپیمای مسافربری ۷۲ نفره را داد.

اکنون محمد محمدی بخش، رئیس سازمان هواپیمای کشوری گفته: گزارش وزارت دفاع حاکی از آن است که ساخت این هواپیما پیشرفت خوبی داشته و آماده پرواز است. هواپیمای ایران ۱۴۰ سال گذشته استارت خورد، گزارش وزارت دفاع هم حاکی از آن است که ساخت این هواپیما پیشرفت خوبی داشته و آماده پرواز است. به گفته او هواپیماهای مسافری داخلی ۷۰ تا ۱۵۰ صندلی دارد و براساس گزارش وزارت دفاع ساخت نخستین هواپیما پیشرفت خوبی داشته و تست‌های مختلف را پشت سرگذاشته و آماده پرواز است.

نگاهی به تاریخچه تولید هواپیماهای مسافربری معروف دنیا نشان می‌دهد که از تصمیم به تولید تا عرضه آن در بازارهای بین المللی حداقل ۱۰ سال طول کشیده است. حال سوال این است که چگونه دولت رئیسی یک ساله موفق به تولید هواپیمای داخلی شده، آن هم در شرایط تحریم؟

ایرباس چقدر روی ساخت هواپیما وقت می‌گذارد؟

یکی از غول های هواپیمایی دنیا یعنی ایرباس برای تولید هواپیماهای خود سال‌ها به تحقیق و بررسی پرداخته سپس معروف‌ترین محصولات خود را روانه بازار کرده است. ایده تولید هواپیمای A۳۸۰ از دهه ۱۹۸۰ در ذهن مدیران ایرباس جرقه خورد و قرار بود رقیب سرسخت بوئینگ ۷۴۷ باشد.

با اینهمه برنامه تولید A۳۸۰ تا سال ۲۰۰۰ آغاز نشد. نخستین نمونه آزمایشی در فرانسه در سال ۲۰۰۵ تولید شد. نخستین هواپیمای A۳۸۰ در سال ۲۰۰۷ توسط یک ایرلاین سنگاپوری مورد استفاده قرار گرفت. پس از آن ایرباس سالانه ۳۰ عدد A۳۸۰ تولید می‌کرد. بزرگترین مشتری این هواپیما امارات است که ۱۲۳ عدد از این هواپیما را خریداری کرد.

ایرباس ای-۳۱۰ (Airbus A۳۱۰)  از دیگر هواپیماهای معروف و  کوچک ایرباس است که تولید آن سال ها به طول انجامید. از سال ۱۹۷۸ تولید شد و در ۱۹۸۲ نخستین پرواز خود را انجام داد. در سال ۱۹۸۳ این هواپیما رسما توسط ایرلاین لوفت هانزا مورد استفاده قرار گرفت. تولید این هواپیما در ۱۹۹۸ متوقف شد و آخرین نوع این هواپیما در اختیار هواپیمایی ماهان قرار دارد. ظرفیت این هواپیما ۲۲۰ نفر است.

میتسوبی شی و شکست اسپیس جت

میتسو بی شی یکی از غول‌های خودروسازی است که در زمینه‌های بسیار متنوعی فعالیت می‌کند و خودروسازی تنها یک بخشی از فعالیت‌های این کارخانه بزرگ است. حتی این غول خودروسازی نیز در تولید هواپیمای مسافربری شکست خورده است. میتسوبیشی اسپیس جت را می‌توان بلند پروازانه‌ترین تلاش ژاپنی‌ها برای ساخت یک هواپیمای مسافربری دانست. این هواپیمای مسافربری ژاپنی که در دسته جت‌های منطقه‌ای جای می‌گیرد، پیشتر با نام جت منطقه‌ای میتسوبیشی یا MRJ شناخته می‌شد. اسپیس جت رقیب هواپیماهایی همچون بوئینگ ۷۱۷، ایرباس A۲۲۰، خانواده هواپیماهای CRJ۱۰۰/۲۰۰ از بمباردیه،‌ سوخوی سوپر جت ۱۰۰ و خانواده جت‌های ERJ از امبرائر است.

آغاز پروژه این هواپیما به سال ۲۰۰۳ باز‌می‌گردد. دولت ژاپن تصمیم گرفت تا طی برنامه‌ای به ارزش ۴۲۰ میلیون دلار، مطالعه و بررسی‌های لازم برای ساخت یک جت منطقه‌ای بومی با گنجایش ۹۰ صندلی را آغاز کند. برای انجام این پروژه، دولت ژاپن صنایع سنگین میتسوبیشی را انتخاب و زیرشاخه هوانوردی این کمپانی ژاپنی عهده‌دار این مسئولیت شد.

این هواپیما که توانایی ترابری ۷۰-۹۰ نفر را دارد، برای نخستین بار در ۲۰۱۵ میلادی مورد آزمایش قرار گرفت.

برنامه تولید اسپیس جت میتسوبی شی به طور رسمی در سال ۲۰۰۸ مطرح شد. موتور جدید بهینه سازی شده برای آن تولید شد و ظرفیت سوخت آن نیز با هواپیماهای مسافربری دیگر متفاوت بود.

در فوریه ۲۰۲۳ کمپانی هواپیماسازی میتسوبی شی اعلام کرد که تولید اسپیس جت در مسیر بسیار دشواری قرار گرفته است.

میتسوبی شی ناچار شده اسپیس جت را ۶ مرتبه با تاخیر تحویل خریدار دهد که منجر به ضرر سنگین برای این کمپانی شد. نخستین هواپیمای اسپیس جت در ۲۰۱۳ تحویل داده شد. در سال ۲۰۲۰ و پس از مشکلاتی که پاندمی کرونا ایجاد کرد، مدیران این شرکت اعلام کرده‌اند که منابع کافی برای تولید این هواپیما را در طولانی مدت در اختیار ندارند. همچنین ایزومیساوا توضیح داد که شرکت میتسوبی شی اطمینان نداشت که می‌تواند گواهی امنیت این هواپیما را اتخاذ کند یا خیر. این شرکت در یک دوره‌ای ۲۴۰ سفارش خرید اسپیس جت دریافت کرد اما بیشتر آنها کنسل شدند.

میتسوبیشی در سال ۲۰۱‍۹ ضرر ۲۷۴ میلیون دلاری در فعالیت‌های تجاری خود را در سال مالی منتهی به مارس را اعلام کرد و این درحالی بود که این شرکت در ارتباط با پروژه هواپیمای اسپیس جت متحمل دو میلیارد و ۴۲۰ میلیون دلار ضرر شده بود.

این پروژه در نهایت شکست خورد. 

بوئینگ چقدر وقت صرف پروژه‌های خود کرده؟

بوئینگ یکی از معروفترین و بزرگترین شرکت‌های هواپیما سازی است. اما تولید هواپیما در این کارخانه عظیم نیز سالها طول کشید. چراکه تحقیق، مطالعه و برنامه‌ریزی برای تولید هواپیما کار آسانی نیست. کارخانه هواپیماسازی بوئینگ اورت در شهر اورت واشنگتن قرار دارد. مساحت کارخانه ۳۹ هکتار و ۱۲ میلیون متر مربع است.

این شرکت در سال ۱۹۶۶ اعلام کرد قصد دارد بوئینگ ۷۴۷ را بسازد. بوئینگ ۷۴۷ به جومبوجت معروف است.

بوئینگ های سری ۷۴۷، پس از ایرباس های A۳۸۰ دومین هواپیمای بزرگ مسافربری در جهان هستند.

اواسط دهه ۱۹۶۰ بود که ایده تولید بوئینگ ۷۴۷ مطرح شد. نخستین پرواز این هواپیما در سال ۱۹۶۹ صورت گرفت. در سال ۱۹۷۰ این هواپیما رسما توسط هواپیمایی پان امریکن ورلد ایرویز به پرواز درآمد. اکنون این هواپیما از خط تولید خارج شده است.

بوئینگ ۷۳۷ از دیگر هواپیماهای معروف بوئینگ است. یک هواپیمای مسافربری نسبتا کوچک، باریک و تک راهرو است، به بچه بوئینگ معروف است. این هواپیما در سال ۱۹۶۴ طراحی شده و اولین بار در تاریخ ۹ آوریل سال ۱۹۶۷ به پرواز در آمد. مدل ابتدایی این هواپیما در مدت زمان کوتاهی با مدل طویل‌تری از این هواپیما جایگزین شد و یک سال پس از پرواز اولیه، در ناوگان لوفتهانزا به کاربری تجاری رسید. نکته جالب این است که تاکنون بیش از  ۷ هزار مورد سفارش ساخت بوئینگ ۷۳۷ به این شرکت آمریکایی داده شده که بیش از ۵ هزار فروند آن ساخته و آماده تحویل شده است.

 ۸ سال زمان برای ساخت سوخو سوپرجت 

حتی کمپانی سوخو که در زمینه تولید هواپیماهای جنگنده می پردازد نیز برای تولید هواپیمای مسافری ۸ سال وقت صرف کرد و در نهایت پروژه موفق نبود. سوخوجت ۱۰۰ یک هواپیمای مسافربری کوچک است با ۸۰ تا ۱۰۰ مسافر ظرفیت. طرح تولید این هواپیما از سال ۲۰۰۰ مطرح شد. اولین پرواز آن در سال ۲۰۰۸ صورت گرفت. اما به دلیل مشکلات فنی فراون و امنیت کم این هواپیما بسیاری از خریداران قرارداد خود را لغو کردند.

تجربه امبرائر

امبرائر از محبوب‌ترین شرکت‌های هواپیمایی است که به تولید هواپیماهای مسافری و تجاری کوچک می‌پردازد. البته این شرکت برزیلی در زمینه تولید انواع باری و نظامی نیز فعالیت می‌کند . با اینهمه تولید هواپیماهای مسافری کوچک نیز نیاز به تحقیق، زمان و بررسی داشتند. هواپیماهای مسافربری سری ای جتز (E-Jets)در چند مدل مختلف تولید و به بازار عرضه شده‌اند. اولین نمونه این هواپیماها در نمایشگاه هوایی پاریس در سال ۱۹۹۹ معرفی شد. شروع ساخت آن‌ها در سال ۲۰۰۲ آغاز شد. هواپیماهای ای جتز در دو گروه مسافری وتجاری به بازار عرضه می‌شوند. پروژه تولید هواپیماهای خانواده ای جت در سال ۱۹۹۷ فاش شد. نخستین هواپیمای ای جت فمیلی یا همان خانواده ای جت، E-۱۷۰ بود که در سال ۲۰۰۰ مورد آزمایش قرار گرفت و ۲۰۰۲ نخستین پرواز آزمایشی آن انجام شد. سال ۲۰۰۳ نیز E-۱۷۵ به طور آزمایشی پرواز کرد. 

تولید هواپیما یک روزه ممکن نیست

تولید هواپیمای مسافری توسط بزرگترین و معروف ترین شرکت های هواپیمایی چندین سال زمان برده است. حال چگونه است که رئیسی یک ساله موفق به تولید هواپیمای مسافری شده است؟