شامگاه چهارشنبه ۳۱ اردیبهشت، «اسماعیل بقائی»، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، با اشاره به پیشنهاد مطرحشده از سوی عمان و رایزنیهای این کشور برای برگزاری دور دیگری از مذاکرات ایران-آمریکا در روز جمعه در شهر رم پایتخت ایتالیا، از موافقت جمهوری اسلامی ایران با این پیشنهاد خبر داد.
بقائی تاکید کرد هیات مذاکرهکننده ایران در پیگیری حقوق و منافع ملت ایران برای بهرهمندی از انرژی هستهای صلحآمیز، به شمول غنیسازی، و رفع تحریمهای ظالمانه، مصمم است و از هیچ تلاشی صرفهنظر نمیکند.
این اظهارات در حالی مطرح میشود که از زمان پایان دور چهارم گفتگوها تا امروز، جنگی لفظی میان مقامات ایران و آمریکا در مورد حق غنیسازی اورانیوم شکل گرفته بود.
«مارک روبیو»، وزیر امور خارجه، و استیو ویتکاف، مسئول تیم مذاکره آمریکا، تاکنون بارها مدعی شدهاند که هرگونه برنامه غنیسازی در ایران خط قرمز آمریکاست.
این ادعاها تا آن جا بر مذاکرات سایه انداخت که حتی ایران را برای شرکت در دور پنجم گفتگوها مردد کرد. با وجود پیشنهاد عمان برای میزبانی دور پنجم مذاکرات در رم، ایران تا روز چهارشنبه بهطور رسمی این دعوت را نپذیرفت.
سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، نیز روز چهارشنبه اعلام کرد: «در حال بررسی هستیم که دور بعدی مذاکرات را شرکت کنیم یا نه. در مقابل زیادهخواهیها در پشت میز مذاکره مقابله میکنیم اما هیچگاه هم دیپلماسی را ترک نکردهایم.»
ایران بر حق خود برای غنیسازی اورانیوم در چارچوب معاهده منع گسترش سلاحهای هستهای (NPT) تاکید دارد و توقف کامل این فعالیت را غیرقابل قبول میداند. آیتالله علی خامنهای، روز سهشنبه خواستههای آمریکا برای توقف غنیسازی را «زیادهخواهانه و غیرمنطقی» توصیف کرد. در ادامه، عراقچی روز چهارشنبه اعلام کرد: «موضع ما کاملا روشن است؛ غنیسازی چه با توافق چه بیتوافق ادامه مییابد اما اگر طرفها مایلند نسبت به برنامه صلحآمیز ایران شفافیت وجود داشته باشد ما آماده هستیم.» پیش از این، مسعود پزشکیان، رئیسجمهور ایران، نیز گفته بود: «جمهوری اسلامی ایران هیچگاه زیر بار زور نخواهد رفت و ملت خود را از دستاوردهای صلحآمیز صنعت هستهای در عرصههای بهداشت، درمان، کشاورزی و صنعت محروم نخواهد ساخت.»
وزیر امور خارجه آمریکا اما روز سهشنبه با ابراز امیدواری نسبت به ادامه مذاکرات، گفت: «اگر ایران میخواهد برنامه هستهای غیرنظامی داشتهباشد، یک مدل جهانی برای این کار وجود دارد و نیازی به راکتور و غنیسازی نیست.» مقامات آمریکایی نسبت به برنامههای نظارتی برای کنترل میزان غنیسازی اورانیوم بیاعتماد هستند و معتقدند اگر ایران قدرت غنیسازی داشته باشد، برای دستیابی به بمب اتم تنها به زمان نیاز دارد.
اصرار ایران برای حفظ حق غنیسازی اورانیوم در مجموعهای از عوامل حقوقی و امنیتی ریشه دارد. ایران معتقد است حق استفاده صلحآمیز از انرژی هستهای نباید به عنوان امتیازی قابلمعامله تلقی شود. از دیدگاه راهبردی، ایران حفظ توان غنیسازی را به عنوان بخشی از بازدارندگی در برابر تهدیدات خارجی میداند. تجربه جنگهای دو دهه اخیر در خاورمیانه نشان داده است که حتی غنیسازی با میزان ۳.۶۷ درصد میتواند از هجوم نیروهای خارجی به کشور جلوگیری کند. کارشناسان معتقدند که واقعیتهایی چون عدم حمله آمریکا به پاکستان در جریان مبارزه با القاعده و فروپاشی حکومت لیبی پس از صرفهنظر کردن کامل از حق غنیسازی، ایران را در موضع خود استوار میکند.
«وندی شرمن»، معاون پیشین وزارت خارجه آمریکا و مسئول مذاکرات ۲۰۱۵، در مصاحبه با رویترز میگوید: «قانع کردن ایران به برچیدن برنامه هستهای و دست کشیدن از غنیسازی هرچند آرمانی باشد، غیرممکن است.»
تریتا پارسی، معاون اندیشکده آمریکایی کوئینسی، در یادداشت اخیر خود در مورد پافشاری آمریکا برای غنیسازی صفر در ایران نوشته است: «حذف کامل برنامه غنیسازی ایران، نه تنها دستنیافتنی است، که تجربه نشان داده همیشه نتیجهای معکوس داشته است.» پارسی تاکید میکند خواست واشنگتن مبنی بر برچیدن کامل برنامه غنیسازی ایران در این ۲۲ سال، تنها باعث شده این کشور فرصت بیشتری برای افزایش میزان غنیسازی داشته باشد. چراکه آمریکا محدودیتهای یک توافق واقعبینانه مبتنی بر راستیآزمایی را به تعویق انداخته است.
محمرضا عارف، معاون رئیسجمهور، روز چهارشنبه با تاکید بر تداوم برنامه غنیسازی ایران گفته بود: «اگر به دنبال عدم غنیسازی در خاک خود بودیم، در دهههای گذشته هم نیازی به تحمل تحریمهای خشن و ظالمانه آمریکا نبود.»
اکنون و در آستانه دور پنجم مذاکرات، شواهد حاکی از آن است که جمهوری اسلامی ایران به هیچوجه حاضر به عقبنشینی از حق غنیسازی نیست. در چنین شرایطی، سرنوشت مذاکرات بیش از هر زمان دیگری به تصمیم واشنگتن وابسته است: آیا آمریکا از خواسته حداکثری خود کوتاه میآید و به توافقی واقعگرایانه تن میدهد، یا باید منتظر بنبست جدیدی در مسیر دیپلماسی بود؟
در گفتوگوی فراز با دو نماینده مجلس بررسی شد:
اعترافات جاسوس ایران در تل آویو
جشنی برای کودکان کار
جزیره به روایت یکی از قدیمیترین ساکنانش