آخرین وضعیت خانه اندیشمندان علوم انسانی

خانه اندیشمندان علوم انسانی نهادی مستقل، علمی و فرهنگی است که بیش از یک دهه در ملکی متعلق به شهرداری تهران در خیابان نجات‌اللهی فعالیت می‌کند. این ساختمان در دهه ۱۳۹۰ بر اساس قراردادی تحت عنوان «حبس مطلق» و بدون دریافت اجاره، به این نهاد واگذار شد تا فعالیت‌های علمی و فرهنگی در آن دنبال شود. با این حال، شهرداری تهران با استناد به رأی قضایی جدید، این قرارداد را باطل از اساس خوانده و خواهان بازپس‌گیری کامل ملک شده است. شهرداری مدعی است مدیران وقت در واگذاری این ملک مرتکب تخلف شده‌اند و حالا قصد دارد با نظارت مستقیم، از این فضا برای استفاده عمومی و مدیریت مشترک بهره ببرد؛ در حالی‌که مسئولان خانه اندیشمندان این اقدام را تلاشی برای مداخله در استقلال نهادهای مدنی، مصادره برند این مرکز و محدودسازی جریان‌های آزاد علمی می‌دانند.

از اوایل هفته، با حضور نیروهای شهرداری برای تخلیه کامل خانه اندیشمندان علوم انسانی، موجی از واکنش‌های سیاسی و اجتماعی به راه افتاد؛ از نامه رئیس‌جمهور برای توقف تخلیه گرفته تا ورود اعضای شورای شهر و مواضع رسمی نهادهای فرهنگی و اجتماعی. اگرچه حکم قضایی با حضور عوامل شهرداری، کلانتری و نماینده دادستان به اجرا درآمد و کلیه اموال به امین اموال شهرداری سپرده شد، به‌دلیل حساسیت‌های اجتماعی موضوع، توافقی موقت حاصل شده تا فعالیت‌های خانه در همان مکان، بدون حق مالکیت بر اموال، ادامه یابد.

«کیومرث بشیریه»، معاون مدیرعامل خانه اندیشمندان علوم انسانی، در گفتگو با فراز تاکید می‌کند ادعاهای مطرح‌شده مبنی بر سیاسی‌کاری و کم‌کاری خانه اندیشمندان بی‌معناست. معاون خانه اندیشمندان ضمن دفاع از استقلال علمی و غیرسیاسی خانه، تاکید می‌کند که هر نوع تصمیم‌گیری برای آینده این نهاد، باید با حفظ هویت و ساختار مستقل آن انجام شود.

وضعیت فعالیت خانه اندیشمندان بعد از بحث‌ تخلیه ساختمان به چه صورت درآمده است؟

شنبه برای اجرای حکم مراجعه کردند، اما به‌دلیل برخی مذاکرات، اجرای حکم به تعویق افتاد و روز یکشنبه مجددا با حضور نماینده دادستان، مأمور اجرای احکام، نیروهای کلانتری و نیروهای شهرداری، حکم به‌طور رسمی اجرا شد. سه نوع اموال در محل وجود داشت: بخشی متعلق به شهرداری و تحت اختیار اداره کل پشتیبانی، بخشی دیگر که در اختیار ما بود، و بخشی هم متعلق به خانه اندیشمندان. تمامی این اموال تحت مسئولیت فردی به‌عنوان امین اموال قرار گرفتند که از نیروهای پشتیبانی شهرداری انتخاب شد. پس از این اقدام، حتی برای بردن اموال خود نیز باید اثبات مالکیت کنیم. عملا ما دیگر حقی در آن فضا نداشتیم و باید تخلیه می‌کردیم. با این حال، نماینده شورای شهر، آقای دکتر اقراریان، در محل حاضر بودند. با ایشان صحبت کردیم و به نمایندگان شهرداری نیز گفتیم که اگر مدیریت از ما سلب شود، محل را ترک خواهیم کرد. ابتدا قرار بود فقط دو اتاق به ما واگذار شود که نپذیرفتیم. گفتیم تنها در صورتی می‌مانیم که اختیار فضای مدیریتی با ما باشد.

با مذاکرات انجام‌شده، توافق شد مانند گذشته مدیریت با ما باشد و فعلا حضور ما در محل ادامه پیدا کند، البته بدون اختیار اموال. اما گویا برخی دوستان تفاهم اولیه را فراموش کرده بودند و مجدداً برای تحویل محل مراجعه کردند که با واکنش اعضای شورای شهر، از جمله آقایان چمران و اقراریان، مواجه شدند و تذکراتی در صحن علنی شورا مطرح شد.

طبق قانون، تخلیه انجام شده و در صورت‌جلسه نیز ثبت شده است. اما به‌صورت امانی و موقت اجازه ادامه فعالیت داده‌اند تا وضعیت حقوقی روشن و قرارداد جدیدی تنظیم شود. این پیشنهاد پس از موج حمایت رسانه‌ای، همراهی دولت و واکنش‌های شورای شهر و برخی چهره‌های علمی و فرهنگی، مطرح شد. ابتدا تصمیم بر اخراج کامل ما بود، حتی قصد انتقال اموال به انبارها را داشتند، اما به‌واسطه حمایت‌ها از این اقدام منصرف شدند. امروز هم برنامه‌ای متعلق به شهرداری در همان فضا برگزار می‌شود و هماهنگی آن طبق روال گذشته با خانه اندیشمندان انجام شده است.

گفته می‌شود اختلاف خانه اندیشمندان، به دلیل جناح‌گیری سیاسی این موسسه و محدودیت فعالیت آن است.

ما هرگز به گروه سیاسی خاصی وابسته نبوده‌ایم. هیچ حزبی در این مکان فعالیت نداشته و دعوت‌ها فقط براساس تخصص افراد بوده است. از چهره‌های اصولگرا تا اصلاح‌طلب در اینجا سخنرانی کرده‌اند؛ از آقای حداد عادل، ابوترابی‌فرد، محسن اسماعیلی، خانم خزعلی گرفته تا آقای ظریف و دیگران. اما همه به‌عنوان متخصص در حوزه خود دعوت شده‌اند، نه به‌عنوان فعال سیاسی.

ما هر سال حسابرسی می‌شویم و گزارش عملکردمان را به وزارت ارشاد و سایر نهادهای مرتبط ارائه می‌دهیم. با بیش از ۲۵۰ انجمن علمی همکاری داریم و هیچ نهاد علمی در حوزه علوم انسانی نبوده که از همکاری با آن امتناع کرده باشیم. ادعای سه نفر نیروی مستقر هم اصلا واقعی نیست؛ حدود ۲۰ نفر نیروی ثابت و ده‌ها نیرو به صورت پاره‌وقت با موسسه همکاری می‌کنند.  نادرست است. متاسفانه ویدیویی درباره فضای خالی منتشر کردند که مربوط به زیرزمینی است که لوله‌کشی‌اش دچار مشکل بوده و بارها برای تعمیرات به شهرداری اطلاع داده‌ایم. استفاده رسانه‌ای از این تصاویر برای تخریب جایگاه ماست.

حتی فیلمی از سالن خالی و تاریک منتشر کرده‌اند که برای ده شب است؛ قاعدتا در هیچ کجا به صورت ۲۴ ساعته برنامه‌ برگزار نمی‌شود. ما در سال گذشته بیش از ۵۲۰ عنوان برنامه برگزار کردیم. برخی از این برنامه‌ها هفتگی بوده و در دو نوبت در هفته اجرا می‌شده است که ما آن‌ها را یک عنوان حساب کردیم. علاوه بر آن، حدود ۲۰۰ برنامه دیگر نیز توسط شهرداری یا نهادهای معرفی‌شده از سوی آن اجرا شده‌اند که پشتیبانی اجرایی آن‌ها با ما بوده ولی به نام ما ثبت نشده‌اند. در مجموع، تعداد برنامه‌های برگزار شده در سال گذشته به بیش از ۷۰۰ مورد می‌رسد.

در صورتی که مشکلات حقوقی حل نشود، فعالیت خانه اندیشمندان به چه صورت درمی‌آید؟ 

در جلسه‌ای که هفته گذشته با رئیس مرکز حقوقی شهرداری و شهردار منطقه داشتیم، پیشنهادهایی مطرح شد از جمله حضور گروه‌های دیگر در کنار ما؛ که نپذیرفتیم. در آن جلسه همه مدیران منطقه‌ای شهرداری حضور داشتند. استدلال شهرداری این بود که به ملک نیاز دارد. در حالی که آقای حناچی اعلام کرده بود بیش از ۶ هزار ملک از نهادهای دیگر پس گرفته شده و ۳ هزار ملک دیگر همچنان موجود است. پس کمبود ملک توجیه مناسبی نیست.

ما یک نهاد مدنی هستیم و منابع اقتصادی لازم برای تاسیس مکانی جدید را نداریم. حتی دیروز بحثی در مورد بودجه ۳ میلیاردی خانه اندیشمندان و مقایسه آن با بودجه ۹ میلیاردی خانه مداحان در فضای مجازی مطرح شد. با این حال، همین بودجه ۳ میلیاردی که در شورای شهر سالانه برای موسسات فرهنگی در نظر گرفته می‌شود، از سال دوم شهرداری آقای زاکانی دیگر به ما داده نشده است.

این ساختمان به‌نام ما شناخته شده و فضای آن مناسب است. بناست جلسه‌ای با حضور اعضای شورای شهر و شخص آقای چمران برگزار شود تا راه‌حلی برای امضای قرارداد جدید مطرح گردد. کار مشترک با مجموعه دیگر در این فضا عملا ممکن نیست؛ فضای ما محدود است و امکان مدیریت مشترک وجود ندارد.