روزنه‌های امید در پاریس، دردسرهای جدید از دمشق

دقیقا یک هفته از سفر ناگهانی دیپلمات‌های ایرانی به فرانسه می‌گذرد. یک هفته‌ای پرفشار برای پیدا کردن راهی که به ادامه برجام منجر شود. در کنار چانه‌زنی برای «خط اعتباری ۱۵ میلیارد دلاری» از پاریس، زمزمه‌هایی از تاسیس بانک مشترک بین ایران و سوریه در تهران شنیده می‌شود. خبری که به گفته کارشناسان می‌تواند همه رشته‌های وزارت امور خارجه را برای این مذاکرات پنبه کند.

امروز، سه‌شنبه دوازدهم شهریور در دیدار رئیسان کل و نمایندگان بانک‌های ایران و سوریه، ایجاد بانک مشترک و اجرای مفاد تفاهم‌نامه بانک‌های مرکزی دو کشور مورد بررسی قرار گرفت. عبدالناصر همتی به توافقات بانکی مهمی بین ایران و سوریه اشاره کرد که به گفته او گامی جدی برای تجار هر دو کشور خواهد بود.

یک استاد اقتصاد دانشگاه اصفهان درباره این بانک مشترک ایران-سوریه به «فراز» می‌گوید: «ما در تحریم‌های بسیار شدید مالی و بانکی هستیم و هیچ بانک بین‌المللی حاضر به همکاری با ما نیست. بانک‌های سوریه هم در تحریم هستند و تمام منافذ ورود دلار به ایران بسته شده است. اما اگر مسئولان با این بانک مشترک دنبال ساز و کاری برای دور زدن تحریم‌ها هستند که من از آن بی‌اطلاعم با مقررات تحریم‌های آمریکا سازگار نیست و می‌تواند مذاکرات در فرانسه را هم تحت‌الشعاع قرار بدهد. ضمن اینکه این کار اگر هم انجام شود احتمالا بسیار محدود است و نیازهای ایران را برآورده نمی‌کند».

به گزارش وب‌سایت بانک مرکزی در این مذاکرات همچنین پیشنهادهایی برای استفاده از ارزهای ملی در مبادلات تجاری دو کشور، تقویت خطوط اعتباری بین بانک‌های دو کشور، رفع مشکلات ضمانت‌های بانکی طرفین، راه‌اندازی سیستم کارت‌های پرداخت مشترک بین شهروندان دو کشور و سایر موارد را مطرح شده است.

محمود جام‌ساز دراین باره توضیح می‌دهد: «ایران سعی می‌کند از هر طریقی که شده نفت یا کالا صادر و ارز وارد کشور کند اما تحریم‌ها اجازه این مبادلات ارزی را نمی‌دهد. اگر با این بانک ایران تحریم‌ها را دور بزند هزینه‌های زیادی را متحمل می‌شود. از سوی دیگر اروپا و آمریکا خارج از برجام اصرار زیادی بر کاهش نفوذ ایران بر سوریه می‌کند. همچنین شاهد بوده‌ایم که کشتی نفت‌کشی که توسط انگلیس توقیف شد و در آب‌های آزاد سرگردان بود قرار است به سمت سوریه تغییر مسیر دهد. این موضوع به خودی خود اروپا را بیشتر مصمم می‌کند که پیرو تصمیمات آمریکا باشد».

به گفته این استاد دانشگاه «این بانک مشترک، مصداق دور زدن تحریم‌های سوریه است و اگر هم‌زمان با آن در یکی دو روز آینده ایران گام سوم خود را برای خروج از برخی تعهدات برجام آغاز کند احتمال اینکه با اروپا وارد مذاکره شویم بسیار کاهش می‌یابد».

شوک‌های دلاری جدید در راه است

او با پیش‌بینی وضعیت اقتصادی پیش رو در آینده می‌گوید: «اگر ایران این گام سوم را بردارد مذاکرات ایران با فرانسه پپیچیده می‌شود. از یک سو اعتماد خانم موگرینی هم برای حفظ برجام سلب شده است و از سوی دیگر روز به روز راه ورود ارز محدود می‌شود و مشکلات ریالی افزایش می‌یابد. این موضوع بر میزان تولید داخلی اثر می‌گذارد و رشد اقتصادی منفی بیشتری برای ما به دنبال می‌آورد. این موضوع درآمد اقشار را کم می‌کند درنتیجه مالیات دولت کم می‌شود. در نتیجه درآمد ریالی دولت هم کاهش می‌یابد. همچنین نگه داشتن ارز در قیمت ۱۱ هزار تومان نمی‌تواند ادامه یابد و احتمالا با یک شوک ارزی دیگر روبرو می‌شویم که قیمت دلار را بسیار افزایش خواهد داد».

این اولین بار نیست که ایران با کشور تحریم شده دیگری بانک مشترک تاسیس کرده است. برای مثال بانک مشترک ایران و ونزوئلا هم پیش از این در سال ۱۳۸۸تاسیس شد. یعنی در سال‌هایی که حکومت چاوز با تحریم‌های شدیدی از سوی آمریکا روبرو شده بود. اما وزارت خزانه‌داری آمریکا این بانک را سال ۱۳۹۲تحریم کرد به همین دلیل هم مجموع صادرات ایران در سال ۱۳۹۷به ونزوئلا به ۵۰۰هزار دلار هم نرسید.

جام‌ساز با اشاره به تجربه مشترک دیگر بانک ایران-ونزوئلا گفت: «تجربه بانک ایران-ونزوئلا بسیار ناموفق بود. ونزوئلا خود تحریم است و تورم بالا و ارزش پول کمی دارد. رئیس جمهور آنها به سرکوب نیروهای داخلی پرداخته و رئیس جمهور جدید هنوز در مسند قدرت ننشسته است. به طور مسلم رد و بدل کردن دلار بین این بانک‌های مشترک مشکل است و سوریه هم ظرفیت خرید نفت ایران را ندارد. به همین دلیل نه ایران، بلکه سوریه و ونزوئلا نیاز بیشتری به ایران دارند».

مبادلات ایران و سوریه زیر ذره‌بین

گزارش‌ آماری ارائه شده در سایت اتاق بازرگانی تهران نشان می‌دهد که صادرات ایران به سوریه در سال گذشته علی‌رغم مشکلات انتقال ارز و تنش‌های سیاسی بیش از ۱۵۸میلیون دلار بوده که این رقم حتی از صادرات ایران به قزاقستان، تاجیکستان و بحرین بیشتر بوده است. همچنین میزان واردات از سوریه به بیش از شش میلیون دلار رسیده است. واردات از سوریه شامل فسفات، روغن زیتون، سنگ‌های آهکی و مناسب ساختمان‌سازی و مواد شیمیایی مناسب عطرسازی می‌شود.

همچنین از کشور ما نیز عمدتا مکمل‌های دارویی، پنی‌سیلین، دارو، ترکیبات مناسب آتش‌نشانی، لوله و شیرآلات، قطعات مربوط به خودرو و مواد خوراکی مانند خرما، سیب زمینی و … صادر شده است. چندی پیش رئیس اتاق بازرگانی ایران گفته بود که حجم این مبادلات می‌تواند تا سه هزار میلیارد دلار هم افزایش یابد. با این حال این مبادلات از سوی دیگر ممکن است تصمیم‌گیری‌ها در فرانسه در مورد خط اعتباری ۱۵میلیارد دلاری را به تردید بیاندازد. تصمیم‌گیری که می‌تواند نجات‌دهنده اقتصاد کشور از وضعیت کنونی باشد.