نور عجیب در آسمان ایران: موشک‌ قاره‌پیما یا آزمایش موشکی ناموفق؟!

در روز‌های اخیر تصاویر ویدئویی بسیاری از رد موشک‌ها در آسمان شهر‌های مختلف ایران، بازنشر شده است. برخی این تصاویر را به آزمایش‌ موشک قاره‌پیما نسبت داده‌اند.  بسیاری منتظر تایید این خبرند.

چند روز پیش، محسن زنگنه، نماینده مجلس شورای اسلامی در برنامه زنده تلویزیونی اعلام کرد: ما در شرایط کنونی یکی از پیشرفته‌ترین موشک‌هایی را که تا بحال رونمایی نکرده بودیم، تست کردیم و اتفاقا تست موفقیت‌آمیزی بود. این موشک یک موشک قاره‌پیما بود که آزمایش شد.

موشک قاره‌پیما با قابلیت رسیدن به ایالات متحده

در سال‌های ۱۹۹۹ و ۲۰۰۱، شورای اطلاعات ملی آمریکا اعلام کرد که ایران می‌تواند تا سال ۲۰۱۵ موشک بالستیک قاره‌پیما با قابلیت رسیدن به ایالات متحده را توسعه دهد.

بر اساس این گزارش که در سال ۲۰۰۸ منتشر شده بود، ایران بیش از یک دهه تجربه در توسعه موشک‌های تک مرحله‌ای، کوتاه‌برد و میان‌برد دارد که می‌توانند به کشور‌های همسایه و اسرائیل برسند. این کشور هنوز توانایی موشک دوربرد را نشان نداده است، اگرچه ممکن است ظرف چند سال آینده ابزار لازم برای توسعه و استقرار یک موشک با برد ۳۰۰۰ تا ۴۰۰۰ کیلومتر که می‌تواند به اروپای غربی حمله کند، را داشته باشد.

در این گزارش آمده بود: با این حال، ایران برای به کارگیری یک موشک بالستیک قاره پیما با برد ۱۰هزار کیلومتر که بتواند ایالات متحده را هدف قرار دهد، فاصله دارد، مگر اینکه کره شمالی یا کشور دیگری با موفقیت چنین سیستمی را توسعه داده و آزمایش کرده و آن را به ایران منتقل کند.

طبق گزارش شورای اطلاعات ملی آمریکا، حتی با چنین کمک خارجی، احتمالاً تهران چندین سال دیگر برای توسعه و آزمایش نیاز داشت تا بتواند تعداد کمی از این موشک‌ها را تولید و مستقر کند.

برنامه‌های موشکی ایران

ایران در ابتدا در طول جنگ خود با عراق، زمانی که صد‌ها موشک عراقی به شهر‌های ایران حمله کردند، به دنبال موشک‌های بالستیک بود. سپس برنامه موشکی تهران در چندین مرحله توسعه یافت. از اواسط دهه ۱۹۸۰ تا اواسط دهه ۱۹۹۰، ایران موشک‌های اسکاد-بی با برد ۳۰۰ کیلومتر و اسکاد-سی با برد ۶۰۰ کیلومتر را از کره شمالی خریداری کرد و همچنین موشک‌های اسکاد را به صورت بومی مونتاژ کرد و ساخت.

سپس موشک تک مرحله‌ای شهاب-۳ با سوخت مایع را توسعه داد. این موشک تقریباً ۱۶ تنی با وزن ۱۶۰۰ کیلومتر و وزن کلاهک ۷۵۰ کیلوگرمی، بردی معادل ۱۳۰۰ کیلومتر داشت و از موشک نودونگ کره شمالی گرفته شده بود. شهاب-۳ اولین بار در ژوئیه ۱۹۹۸ آزمایش پروازی شد و طبق گزارش‌ها، سری آزمایش‌های توسعه خود را پس از ششمین پروازش در ژوئیه ۲۰۰۳ به پایان رساند. 

در اوت ۲۰۰۵، ایران اعلام کرد که برد شهاب-۳ را به ۲۰۰۰ کیلومتر افزایش داده است.

طبق گزارش‌ها، نودونگ-بی از فناوری موشک زیردریایی SS-N-۶ دوران شوروی استفاده می‌کند و بردی بین ۲۵۰۰ تا ۴۰۰۰ کیلومتر دارد.

گزارش‌های مطبوعاتی در آوریل ۲۰۰۶ حاکی از آن بود که ایران این موشک نودونگ-بی را از کره شمالی دریافت کرده است.

واشنگتن، ۱۰ هزار کیلومتر از ایران فاصله دارد

پس از آن گزارش‌هایی منتشر شد مبنی بر اینکه ایران به دنبال موشک و موشک ماهواره‌بر شهاب-۵ یا شهاب-۶ با برد بیشتر است که طبق گزارش‌ها بر اساس موشک‌های Taepo Dong-۲ یا Taepo Dong-۲ C/Taepo Dong-۳ کره شمالی ساخته شده است. هیچ آزمایش پروازی از این سیستم توسط ایران گزارش نشد و آزمایش پروازی تکی این سیستم توسط کره شمالی در ژوئیه ۲۰۰۶ با شکست مواجه شد.

شهر‌های بزرگ ایالات متحده، مانند نیویورک و واشنگتن، ۹۵۰۰ تا ۱۰۰۰۰ کیلومتر از ایران فاصله دارند. اما مقامات اطلاعاتی ایالات متحده ادعا می‌کنند که ایران می‌تواند با دستیابی به فناوری Taepo Dong-۲ از کره شمالی، به سرعت چنین موشک‌هایی را توسعه دهد. آنها مرتباً خاطرنشان می‌کنند که "اگر ایران سیستم‌های کامل [Taepo Dong-۲]را از کره شمالی به دست آورد، می‌تواند ظرف یک سال پس از تحویل، یک آزمایش پرواز انجام دهد.

مقامات آمریکایی اعلام کرده‌اند که نسخه دو مرحله‌ای این موشک Taepo Dong-۲C/Taepo Dong-۳ بردی معادل ۱۰۰۰۰ کیلومتر و نسخه سه مرحله‌ای آن می‌تواند ۱۵۰۰۰ کیلومتر پرواز کند که این امر آن را قادر می‌سازد تا تمام ایالات متحده را پوشش دهد.

کره شمالی در سال‌های اخیر چندین بار «هواسونگ-۱۷» را آزمایش کرده که از نظر تئوری می‌تواند بخش بزرگی از خاک آمریکا را در تیررس قرار دهد. برد این موشک از ۸هزار تا ۱۳هزار کیلومتر تهمین زده می‌شود.

مرکز اطلاعات ملی هوا و فضای ایالات متحده (NASIC)، در گزارشی در سال ۲۰۲۰، حداقل ۱۴ نوع موشک بالستیک ایرانی را فهرست کرد.

موجودی موشک‌های بالستیک ایران شامل موشک‌های سوخت جامد است که مزایایی در نگهداری و طول عمر دارند و موشک‌های سوخت مایع که نیروی رانش و قدرت بیشتری نسبت به سوخت‌های جامد دارند.

موشک‌های بالستیک کوتاه‌برد

موجودی موشک‌های بالستیک کوتاه‌برد (SRBM) ایران - موشک‌هایی با برد کمتر از ۱۰۰۰ کیلومتر، شامل موشک‌های سوخت مایع و جامد بوده است. طبق گزارش سال ۲۰۱۹ آژانس اطلاعات دفاعی ایالات متحده (DIA)، موشک‌های بالستیک کوتاه‌برد شهاب-۱، شهاب-۲ و قیام-۱ ایران که با سوخت مایع ساخته شده‌اند، بر اساس فناوری موشک‌های اسکاد دوران شوروی ساخته شده‌اند.

در اوایل دهه ۲۰۰۰، ایران آزمایش اولین نمونه از خانواده موشک‌های بالستیک کوتاه‌برد فاتح، فاتح-۱۱۰، را آغاز کرد. طبق گزارش NASIC در سال ۲۰۲۰، فاتح-۱۱۰ و جانشین آن، فاتح-۳۱۳، موشک‌های بالستیک کوتاه‌برد با سوخت جامد هستند که به ترتیب برد تخمینی آنها ۳۰۰ و ۵۰۰ کیلومتر است. ایران چندین نوع از سری موشک‌های فاتح را به نمایش گذاشته است که ممکن است دارای سیستم‌های برد و هدایت بهبود یافته باشند، از جمله ذوالفقار و خلیج فارس که یک موشک بالستیک ضد کشتی است.

موشک‌های بالستیک برد متوسط

موشک‌های بالستیک برد متوسط (MRBM) ایران - آنهایی که بردی بین ۱۰۰۰ تا ۳۰۰۰ کیلومتر دارند؛ شامل خانواده شهاب-۳ از موشک‌های بالستیک برد متوسط با سوخت مایع هستند که برد تخمینی آنها تا ۲۰۰۰ کیلومتر است.

طبق گزارش NASIC در سال ۲۰۱۷، این موشک بر اساس موشک بالستیک میان‌برد Hwasong-۷ کره شمالی ساخته شده است. مقامات ایرانی این ادعا را رد کرده‌اند. 

طبق گزارش‌ها، انواع شهاب-۳ اساس حداقل دو موشک بالستیک میان‌برد دیگر، قدر-۱ و عماد-۱، هستند که ایران اعلام کرده است دقت و برد آنها بهبود یافته است، و همچنین اساس پرتابه فضایی سفیر نیز بوده است.

پروژه کوثر

پروژه کوثریک برنامه موشکی بالستیک میان‌برد یا قاره‌پیما است. بر اساس گزارش‌های تایید نشده این برنامه ظاهراً شامبل ساخت یک موشک بالستیک میان‌برد با برد ۴۰۰۰ تا ۵۰۰۰ کیلومتر است.

کتاب «نیرو‌های نظامی و قابلیت‌های جنگی ایران» نوشته آنتونی اچ. کوردزمن و مارتین کلیبر، در توصیف پروژه‌های موشکی شهاب-۵ و شهاب-۶، که ظاهراً بر اساس موتور RD-۲۱۶ ساخته شده‌اند، به پروژه کوثر اشاره می‌کند.

طبق این کتاب، «تلاش برای توسعه یک موشک بالستیک قاره‌پیما با موتور RD-۲۱۶ روسی در برخی منابع «پروژه کوثر» نامگذاری شده است.

در این کتاب گزارش‌های مربوط به پروژه‌های موشکی همچنان نامشخص توصیف و گفته شده است که رسانه‌های اسرائیلی و منابع رسمی بار‌ها در مورد ماهیت و سرعت تلاش‌های ایران «اغراق کرده‌اند».

کتاب «خیزش تهران» نوشته ایلان برمن نیز به این پروژه موشکی اشاره می‌کند. طبق این کتاب، «گروه‌های مخالف ادعا کرده‌اند که توسعه آشکار موشکی ایران، پوششی برای یک تلاش مخفیانه بسیار بزرگتر است - تلاشی که هم شامل موشک شهاب-۵ با برد ۴۰۰۰ کیلومتر و هم حتی یک موشک بالستیک قاره‌پیما (ICBM) به نام «کوثر» می‌شود.

دستیابی ایران به موشک‌ قاره‌پیما تا ۲۰۳۵

کارشناسان در مورد توانایی ایران در تولید موشک‌های دوربردتر، مانند موشک‌های بالستیک میان‌برد (IRBM) و موشک‌های بالستیک قاره‌پیما (ICBM)، نظرات متفاوتی دارند.

سال ۲۰۲۵، آژانس اطلاعات دفاعی آمریکا (DIA) ارزیابی کرد که ایران می‌تواند از موشک‌های ماهواره‌بر خود برای «توسعه یک موشک بالستیک قاره‌پیما با قابلیت نظامی تا سال ۲۰۳۵» استفاده کند.

هرچند برخی از تست موشک‌های قاره‌پیما گفته اند اما تاکنون هیچ توضیح رسمی درباره رد موشک‌ها در آسمان کشور از سوی مسئولان ایران ارائه نشده است. 

کارشناسان معتقدند که این موشک‌ها در واکنش به تصمیم سه کشور اروپایی -فرانسه، آلمان و انگلیس- برای فعال کردن مکانیسم ماشه شلیک می‌شود و حامل این پیغام است که ایران از مواضع خود در مورد غنی‌سازی اورانیوم و افزایش برد موشک‌ها عقب‌نشینی نکرده است.