حاج علی‌اکبر انصاری که بود؟ ثروت پسرانش از کجا آمد؟

حاج علی‌اکبر انصاری، پدر علی انصاری، مالک بانک آینده بود و این سرمایه‌‌دار بزرگ تنها فرزندش نبود. هر چند مردم بیش از هر کسی نام علی را شنیده‌اند، انصاری پدر و فرزندان دیگرش هم در اقتصاد ایران پررنگ دارند. علی‌اکبر انصاری که در ۸۱ سالگی فوت کرد، از سال ۱۳۴۰ در عرصه اقتصاد فعال شد و ۷ پسرش محمد، مهدی، مصطفی، مرتضی، ابوالفضل، حسین و علی در تمام این سال‌ها همراهی‌اش کرده‌اند.

بانک آینده، مرکز تفریحی و تجاری ایران‌مال، بازار مبل یافت‌آباد، بازار موبایل ایران و... تنها تعدادی از مجموعه‌های بزرگ اقتصادی این خانواده هستند. 

خانواده انصاری از کجا آمده‌اند؟

علی‌اکبرِ انصاری‌نامی هست، خدا حفظش کنه، خدا قسمت کنه، بیاین کربلا، فرش‌هایی رو ببینین که این آقا به حرم اهدا کرده، برای من تعریف می‌کرد که شریکش باعث شد تمام ثروتش از دست بره، میاد کربلا، یه کاغذ می‌نویسه و میندازه توی ضریح، میگه من با امام حسین شریک می‌شم و از این به بعد هرچی درومد ۹۹ درصد برای من، ۱ درصد برای امام حسین. آقای انصاری برای من گفت نمی‌دونم چی شد، پول‌های رفته، برگشت، خیلی بیشتر هم برگشت ما سال به سال سهم امام حسین رو می‌دادیم، دو سه سال یک بار می‌رفتیم و قرارداد رو عوض کردیم. ۹۹ درصد برای امام حسین، یک در صدر برای خودم.

این‌ها بخشی از سخنان یک روحانی جوان درباره‌ی حاج علی‌اکبر انصاری به نقل از خود اوست. ظاهرا روحانی جوان هیچ چیز درباره‌ی بانک آینده، ایران‌مال، بازار مبل یافت‌آباد و... نشنیده و فکر کرده با یک تاجر معمولی روبه‌رو شده است.

علی‌اکبر انصاری به‌عنوان یک بازاری موفق در دانسفهان و تاکستان قزوین شناخته می‌شد و اگر اسم او را گوگل کنید، بیش از هر چیزی با عنوان «اهدای فرش به حرم» روبه‌رو می‌شوید. عکس‌ها و فیلم‌هایی هم از حرم امام رضا (ع)، حرم امام حسین(ع) و حرم حضرت معصومه (س) وجود دارد که فرش‌های اهدایی با نقش عنوان «هدیه حاج علی‌اکبر اصفهانی» دیده می‌شود.

تات در ترکی معادل عجم در عربی است و اگر کسی نمی‌توانست ترکی حرف بزند یا بفهمد، ترک‌ها به او تات می‌گفتند. آن‌ها واژه‌ی تات را برای مردم ایرانی‌زبان و ایرانی‌تبار به کار می‌بردند. در استان‌های مرکزی، قزوین، تهران، کرج، اردبیل، زنجان، خراسان شمالی و اصفهان گروه‌هایی زندگی می‌کنند که تات به حساب می‌آیند، چون تبار یکسان دارند و به زبان تاتی حرف می‌زنند که طی سال‌ها و قرون متمادی تا به امروز دوام پیدا کرده است. خانواده علی‌اکبر انصاری نیز جزو این گروه هستند و به همین اعتبار واژه‌ی «تات» را در کنار نام فامیلی خود برای گروه مالی‌شان انتخاب کردند.

علاقه خاندان انصاری به موسسات مذهبی و هنر

حاج علی اکبر انصاری سال ۱۳۴۲ دارالقرآن امام علی‌بن‌ابی‌طالب را در قم تاسیس کرد. برگزاری ۱۴ دوره مسابقات سراسری و تربیت حافظ قرآن، فعالیت‌های اصلی هستند که در این مجموعه در سایت خود به آن‌ها اشاره کرده است. از سال ۱۳۸۵ محمد انصاری اداره‌ی این دارالقرآن را بر عهده گرفت و مصطفی نیز او را کمک می‌کند ولی فعالیت این دو فرزند حاج علی‌اکبر به اداره‌ی یک موسسه مذهبی و برگزاری مسابقات قرآنی محدود نمی‌شود.

به گزارش روزنامه اینترنتی فراز، مصطفی انصاری غیر از کمک به برادرش در دارالقران، عضو هیئت مدیره‌ی ۱۴ شرکت دیگر خانواده نیز هست که بعضی از آن‌ها مانند انصار موتور پارس، بازرگانی توسعه تجارت انصار، توسعه طب پارسه، توسعه ساختمانی اعتماد شرق مستقیما با فعالیت اقتصادی خانواده‌شان مرتبط است. دو موسسه ظاهرا خیریه و مذهبی دیگر هم جزو این ۱۴ شرکت هستند: بنیاد نیکوکاری یاس فاطمه النبی، خیریه پیروان انصارالحسین (ع).

محمد هم در هیئت مدیره‌ی ۱۱ شرکت غیر از گروه سرمایه‌گذاری تات انصار، عضو است که تعدادی از آن‌ها در استان فارس قرار دارند. ثبت و اداره‌ی چند موسسه قرآنی و خیریه در کنار پرشمار شرکت‌های اقتصادی و مالی، مرکزهای تجاری و بانک‌هایی که تخلف آن‌ها محرز شده است، گویای دلایل و کارکردهای چنین موسساتی برای یک خانواده اقتصادی است.

تلاش صاحبان سرمایه‌های غیرعادی برای شناخته شدن به‌عنوان افرادی خیر و مذهبی، مسئله‌ی جدیدی نیست و مختص ایران هم نیست. در سال‌های اخیر حمایت از فعالیت‌های فرهنگی و هنری نیز روش دیگری برای ساخت چهره‌ی اجتماعی مطلوب از چنین افراد و مجموعه‌هایی است.

ایران‌مال به‌عنوان یکی از مراکز تجاری شاخص خانواده انصاری در این زمینه بسیار فعال است و غیر از برگزاری برنامه‌ها و رویدادهای گوناگون، اسپانسرینگ خواننده‌ها و اهالی موسیقی هم داشت. حمایت مالی از آلبوم «افسانه چشم‌هایت» با صدای همایون شجریان و علیرضا قربانی یکی از این موارد بود.

گروه سرمایه‌گذاری تات انصار، سرآغاز تخلف‌های بزرگ

علی‌اکبر انصاری به همراه پسرانش سال ۱۳۸۴ این گروه را بنیان گذاشتند. پدر ریاست هیئت‌مدیره و فرزندانش محمد، علی، ابوالفضل، حسین، مصطفی و مهدی اعضای هیئت‌مدیره بودند. آن زمان دفتر هلدینگ یا دست‌کم دفتر معرفی‌شده در تهران، میدان آرژانتین، خیابان الوند قرار داشت.

موضوع شرکت: صادرات و واردات کالاهای مجاز، خرید و فروش آهن‌آلات و فولاد، تهیه، تولید و توزیع انواع آهن‌آلات ساختمانی و صنعتی، تهیه و تولید و توزیع انواع مبلمان و منسوجات مربوطه، خرید و فروش و تعمیر انواع ماشین‌آلات راهسازی و صنعتی، تولیدی و معدنی در سراسر ایران خصوصاً مناطق ویژه اقتصادی و مناطق آزاد، فعالیت در بخش ساختمانی، ساخت و تکمیل پروژه‌های انبوه‌سازی در بخش‌های تجاری و مسکونی و پیمانکاری و... بود. حوزه‌هایی که این خانواده سال‌ها در آن‌ها فعالیت داشتند و ثروت هنگفتی به دست آوردند..

بررسی روزنامه فراز نشان می‌دهد از زمان تاسیس تا کنون، فقط اعضای خانواده مالکیت و سهام شرکت را در اختیار داشتند و ۳-۴ نفر به‌عنوان بازرس یا بازرس علی‌البدل این مجموعه اضافه شدند یا به‌صورت صوری نام‌شان در اسناد آمده است. آخرین آگهی رسمی گروه سرمایه‌گذاری تات انصار سال ۱۴۰۰ با حکم دادگاه ثبت شده است.

بر این اساس، به استناد نامه شعبه ۱۰۴ دادگاه عمومی حقوقی مجتمع قضایی عدالت تهران و دادنامه همان شعبه در مجتمع قضایی عدالت تهران، همچنین دادنامه اصلاحی دادگاه عمومی حقوقی مجتمع قضایی عدالت تهران، صورتجلسه مجمع عمومی فوق‌العاده شرکت گروه سرمایه‌گذاری تات انصار سهامی خاص مورخ ۱۳ خرداد ۱۳۹۸ وآگهی مربوطه ابطال شده است.
منظور از این رای دادگاه اشاره به آگهی است که اعلام کرده: به استناد صورتجلسه مجمع عمومی فوق‌العاده مورخ ۱۳/۰۳/۱۳۹۸ تصمیمات ذیل اتخاذ شد: شرکت مذکور در تاریخ فوق منحل اعلام و آقای محمدحسین صدیقی کدملی به سمت مدیر تصفیه انتخاب شد. وقتی محل سلختمان گروه سرمایه‌گذاری خانواده انصاری پس از چند سال به ساختمانی بزرگ در محمودیه، خیابان سالار منتقل شده بود.

ایراد در صورت‌های مالی، یکی از دلایل ابطال نتیجه مجمع بود. از آن به بعد مجمعی برگزار نشده است و هر سال خبرهایی از زیان انباشته بانک آینده و تخلف‌های شرکت‌های خانواده انصاری منتشر می‌شود.

بانک تات، تخلف‌های زیاد و انحلال زودهنگام

علی شناخته شده‌ترین عضو خانواده‌ی انصاری است که ثروت هنگفت و نیز تخلف‌ها و رانت‌ها بیش از هر کسی به نام او شناخته می‌شود. علی‌ انصاری آذرماه ۱۳۸۸ بانک تات را به همراه مرتضی آرامی‌نیا، سیدبهاالدین حسینی‌هاشمی، علیرضا طلوع‌ کاشف ‌پاکدل، علیرضا شیرانی ‌چهارسوقی تاسیس کردند. تات فعالیت خود را با تبلیغات بسیار آغاز کرد و باشگاه‌های پرسپوليس و استقلال هر کدام يك درصد سهام از سهام آن را خريداري كردند.

حسین هدایتی که سال ۱۴۰۳ به جرم اخلال در نظام اقتصادی کشور به ۲۰ سال حبس، محرومیت دائم از به‌کارگیری در خدمات دولتی، رد مال معادل ۴۸۸ میلیارد تومان به نفع بانک سرمایه و به تحمل ۷۴ ضربه شلاق در انظار عمومی محکوم شد؛ آن زمان مدیر باشگاه استقلال بود و پس از انصاری، مالک بیشترین سهام بانک تات بود.
اما فعالیت بانک حتی به ۳ سال هم نرسید و به دلیل تخلف‌های پرشمار، با دستور بانک مرکزی و شورای پول و اعتبار منحل شد. شورای پول و اعتبار نهم اسفندماه سال ۹۰ به دلیل تخلفات گسترده بانک تات، ادغام این بانک با دو موسسه مالی و اعتباری صالحین و آتی را تصویب کرد. ستاد مبارزه با مفاسد اقتصادی همان زمان از لغو مجوز فعالیت این بانک خصوصی به دلیل دور زدن قانون و اختلال در فعالیت‌های بانکی خبر داده بود.

در واقع تخلف‌های فرزند حاج علی‌اکبر انصاری و یارانش از همان ابتدای فعالیت بانک شروع شده بود. اسفندماه ۱۳۸۹ بخش بازرسی بانک مرکزی گزارشی از فعالیت این بانک تهیه کرد و در اختیار محمود بهمنی -رئیس وقت کل بانک مرکزی- قرار داد.

بهمنی پس از اطلاع از محتویات این نامه، خطاب به قائم‌مقام وقت بانک مرکزی نوشت: «گزارش بسیار اسف بار است. مگر می‌شود منابع بانک که متعلق به مردم است، به طرق مختلف مورد سو‌ءاستفاده قرار داد؟ مگر می‌شود به شرکت‌های وابسته و سهامداران دیگر تسهیلات پرداخت کرد؟ مگر می‌شود ذی‌نفع واحد را مورد توجه قرار نداد؟ و بیش از سرمایه (آورده سهامداران) به اشکال مختلف از بانک خارج نمود یا سپرده‌گذاری نزد موسسه دیگر کرد که آنها به شرکت وابسته تسهیلات بدهند؟»

حضور در بازار بین‌بانکی بدون اخذ مجوز از بانک مرکزی، در معرض ریسک قرار دادن منابع بانک از طریق تامین مالی شرکت‌های وابسته، اعطای تسهیلات به بانک در شرف تاسیس، خرید سهام بانک و نگهداری آن تحت عنوان سهام امانی، وثیقه قرار دادن سهام بانک در قبال تسهیلات اعطایی بعضی از محورهای اساسی گزارش بازرسی بانک مرکزی از تخلف‌های بانک تات بود.

در عمل علی انصاری با تاسیس این بانک، از پول و سرمایه‌گذاری مردم برای ارائه‌ی تسهیلات به شرکت‌های تابعه‌ی خود استفاده کرده بود. روشی که هنوز ادامه دارد و نمونه‌ی آن‌را می‌توان در ارتباط مالی بانک آینده و ایران‌مال دید. کار خود را از سال ۸۳ با نام شرکت سرمایه‌گذاری سیراف آغاز کرد. نام آن سال ۹۴ به بازار بین‌الملل آینده و دو سال بعد به توسعه بین‌الملل ایران مال تغییر کرد. طبر اساس اسناد موجود فقط در فاصله سال ۹۴ تا ۹۶، بانک آینده ۳۵ هزار میلیارد وام به ایران‌مال داد.

بانک آینده و شرکت‌های اقماری انصاری و اعوان

بانک آینده سال ۱۳۹۲ تاسیس شد. این بار علی انصاری به دلیل تخلف‌های بانک تات نمی‌توانست مستقیما در تاسیس بانک نقش داشته باشد ولی جلال رسول‌اف که پیش از انحلال، به جمع مدیران بانک تات اضافه شده بود، جزو موسسان و مدیران اصلی بانک آینده است. رسول‌اف رزومه‌ای پر از فعالیت در بانک‌ها و موسسه‌های مالی دارد، مانند مدیرعامل و رییس هیئت‌مدیره بانک کشاورزی، مدیرعامل صندوق بیمه محصولات کشاورزی، معاون وزارت کشاورزی، مدیرعامل بانک‌ اقتصادنوین، مدیرعامل بانک‌ دی، رئیس هیئت‌مدیره شرکت‌ تأمین سرمایه نوین، رئیس هیئت‌مدیره شرکت‌ بیمه نوین و...

بررسی روزنامه اینترنتی فراز نشان می‌دهد، روابط اقتصادی خانواده انصاری و رسول‌اف بیش از همکاری در تاسیس بانک‌ها و به خطر انداختن سرمایه‌ی مردم است و در شبکه‌ی عنکبوتی پر تعداد انواع شرکت‌ها کنار یکدیگر قرار دارند.

بانک آینده در حال حاضر ۱۸ شرکت مادر و زیرمجموعه دارد. سرمایه گذاری‌گروه مالی و اقتصادی آینده، توسعه تجارت نگین بینالود، صرافی آینده، تجارت الکترونیک ارتباط فردا، تومکا کیش، سپهر نور خراسان، سرمایه‌گذاری اقتصاد گستر دنا و... که بعضی از آن‌ها در شهرها و استان‌های مختلف قرار دارند. توسعه بین‌الملل ایران‌مال همان مجموعه نام‌آشنای ایران‌ مال در غرب تهران است که در تمام ایران به‌عنوان یک مرکز تفریحی و خرید بزرگ شناخته می‌شود.

زیان انباشته بانک آینده و احتمال انحلال

صورت‌های مالی سال ۹۸ بانک آینده نشان می‌داد این مجموعه زیان انباشته ۱۳ هزار میلیاردی داشت که نسبت به سال پیش دو هزار میلیارد تومان افزایش پیدا کرده بود. این رقم تا سال ۱۴۰۱ به نزدیک ۱۰۰ هزار میلیارد تومان رسید. به همین دلیل ۶۰ درصد از سهام و حق رای در هیات مدیره بانک آینده به وزارت اقتصاد سپرده شد. بر اساس گفته‌های وزیر اقتصاد وقت، این تغییر به معنای مالک شدن وزارت اقتصاد نیست و فقط به معنی حق رای داشتن این وزارتخانه به اندازه ۶۰ درصد سهام شرکت است.

این رای آذر ۱۴۰۰ در شورای پول و اعتبار صادر شده بود اما سهام‌داران قدرتمند بانک توانستند با شکایت اجرای آن‌را دو سال به تعویق انداختند. سهام‌دارانی که بیشتر آن‌ها حقوقی و شرکت‌های پرشماری هستند که خانواده انصاری و دوستان‌شان تاسیس کرده‌اند و بسیاری از آن‌ها کاغذی هستند. بنیاد خیریه نیکوکاری تات نیز یکی از این شرکت‌هاست؛ روشی مشابه تمام دنیا که یک بنیاد خیریه یا مذهبی سهام‌دار یک موسسه مالی بزرگ می‌شود.

با وجود این تغییرات زیان انباشته بانک آینده در آذر ۱۴۰۳ به ۴۲۶ هزار میلیارد تومان رسید و همچنان ادامه دارد. نگاهی به اسامی حاضران در مراسم ترحیم حاج علی‌اکبر انصاری و شرکت‌های اقماری و شبکه‌ی عنکبوتی بانک آینده و شرکت سرمایه‌گذاری تات نشان می‌دهد، انحلال این بانک حتی اگر شدنی باشد، احتمالا عواقب و پیامدهای اقتصادی جدی برای کشور به دنبال دارد.