توریست‌ها به ایران نمی‌آیند

در مراسمی که اتاق بازرگانی یک روز قبل از رای اعتماد وزیر پیشنهادی گردشگری برگزار کرده بود غلامحسین شافعی به بی‌ثباتی وضعیت گردشگری کشور اشاره کرد و گفت: «سهم گردشگری در تجارت کل دنیا حدود هفت درصد است اما سهم ایران از این تجارت حتی به نیم درصد هم نمی‌رسد».

به گزارش فراز، شورای گردشگری جهانی پیش از این اعلام کرده بود که سال ۲۰۱۷ درآمد گردشگری ایران شامل ۳.۹ از صادرات کشور می‌شد اما سال ۲۰۱۸ این رقم به چهار درصد رسید که نشان دهنده افزایش اندک سهم صادرات کشور از گردشگری بود. با این حال براساس گفته‌های رئیس اتاق بازرگانی ایران این افزایش نتوانسته سهم ایران را در تجارت کل دنیا به بیشتر از حتی نیم درصد برساند.

به گفته شافعی یک میلیارد و ۲۵۰ میلیون نفر در دنیا در حوزه گردشگری فعالیت دارند که سالانه ۱۵۰۰میلیارد دلار از این روش درآمد کسب می‌کنند اما این رقم برای ایران بر اساس آمار شورای جهانی گردشگری یک میلیون و ۳۴۴ هزار و ۶۰۰نفر است که با درنظر گرفتن همه مشاغلی که غیر مستقیم درگیر می‌کند شامل ۶.۱درصد از کل مشاغل ایران می‌شود.

این اولین بار نیست که سهم ضعیف گردشگری در بازارهای تجاری مورد بحث قرار می‌گیرد؛ همزمان با افزایش تحریم‌ها اگرچه در سال میلادی ۲۰۱۷ گردشگری ایران شاهد رشد منفی۱.۵ درصدی شده بود اما در مقابل در سال ۲۰۱۸ توانست اندکی این کاهش را جبران کند.

یک کارشناس حوزه گردشگری با اشاره به آمار افزایش تعداد گردشگران به «فراز» می‌گوید: «ما وقتی درباره گردشگری حرف می‌زنیم منظورمان گردشگران اروپایی است. افزایش آمار گردشگری در کشور ما به افزایش گردشگران کشورهای حوزه خلیج فارس برمی‌گردد. به خصوص از وقتی اجبار ویزا برای عراقی‌ها برداشته شده اوضاع تغییر کرده و تعداد گردشگران عراقی بسیار افزایش یافته است اما اگر تعداد گردشگران سلامت یا زیارت را از این پنج میلیون نفر کم کنیم باید بگوییم که ورودی گردشگر ما به شدت افت یافته است».

احمد خرم طوسی می‌گوید: «بیشترین گردشگران خارجی سه سال پیش از فرانسه به ایران می‌آمدند اما با لایحه منع سفرهای غیرضروری که فرانسه تصویب کرد این آمار هم از بین رفته است. راهنماهایی که ۲۰ سال سابقه کار داشته‌اند همیشه در فصل پاییز و تابستان بسیار پرکار بوده‌اند اما الان یک ماه هم برای آنها کار وجود نداشته است».

آمار بانک جهانی نیز نشان می‌دهد که هیچ سالی به اندازه سال ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸ میزان ورودی گردشگر کاهش نیافته بود اما به مرور تعداد مسافران و همچنین میزان درآمد ناشی از گردشگری در این سال‌ها با افزایش ناچیزی روبرو شده است. طوری که بنابرآمارهای این سازمان سهم گردشگری در سال ۲۰۱۰ برابر با یک میلیارد و ۱۱۴ میلیون دلار بوده که در سال ۲۰۱۸ به چهار میلیارد و ۱۰۰ میلیون تومان رسیده است.

جایگاه ایران در میان کشورهای خاورمیانه

۲۳تیرماه ۱۳۹۴، انتشار خبر به نتیجه رسیدن برجام امیدها را نسبت به افزایش تعداد گردشگران هم پررنگ کرد. تا یک سال پس از این توافق‌نامه علی‌رغم کاهش تعداد سفر گردشگران خلیج فارس و عراق، تعداد گردشگران اروپایی رشد چشم‌گیری را تجربه کرد اما همچنان فرصت زیادی پیدا نکرد تا حتی به آمار گردشگران کشورهایی مثل ترکیه، امارات، عربستان و مصر نزدیک شود. با اینکه در سال ۲۰۱۸ ایران در مقایسه با قزاقستان، قطر، گرجستان، آذربایجان، عمان و ارمنستان هنوز گردشگران بیشتری دارد اما برخی از این کشورها با وجود داشتن تعداد گردشگر کمتر، در مقایسه با ایران سهم بیشتری از تولید ناخالص داخلی خود را از گردشگری تامین کرده‌اند. مثلا گرجستان که کشوری کوچک در تقاطع اروپا و آسیا است و جذابیت گردشگری پایین‌تری نسبت به ایران دارد، در سال۲۰۱۸ میلادی، ۱۰درصد درآمدهای خود را از طریق گردشگری به دست آورده بود؛ آن هم در حالی که این رقم آن سال برای ایران در حدود چهار درصد بود.

گردشگران از کجا به ایران می‌آیند؟

یکی از دلایل افزایش تعداد گردشگران به ایران، به ثبات نسبی در زندگی مردم عراق برمی‌گردد که امروزه ۲۴ درصد از مسافران کشور ما را تشکیل می‌دهند. جدول زیر که آمار سازمان گردشگری کشور است نشان می‌دهد آنها مهم ترین گردشگران کشور ما هستند که بیشتر به دلایل زیارتی یا سلامت به کشورمان سفر می‌کنند. به همین خاطر امروز صنعت گردشگری ایران چشمش را به تعهدات کشورهای اروپایی دوخته است تا شاید بتواند بار دیگر کاهش ۴۲ درصدی ورودی گردشگران این قاره را سال دیگر جبران کند.

خرم‌طوسی نیز درباره تاثیر اجرای تعهدات اروپایی‌ها بر افزایش تعداد گردشگران توضیح می‌دهد: «باید از فضای سیاست بین الملل کشور ما تنش‌زدایی شود. هر چیزی که در اقتصاد و سیاست داخلی و خارجی کشور ما تنش‌زا باشد در قدم اول به گردشگری ما آسیب می‌زند. خیلی از افرادی که در جریان گردشگری نیستند فکر می کنند با افزایش نرخ دلار باید تعداد گردشگر بیشتر شود اما وقتی در فضای سیاسی ما به هر نحوی تنش باشد به گردشگری ما آسیب می‌زند. اگر اجرای تعهدات از لحاظ روانی منجر به تنش زدایی شود این مذاکرات در اروپا هم منجر به افزایش ورودی گردشگر خواهد شد».

وی با اشاره به تاثیر تجربه تصویب برجام بر افزایش تعداد گردشگران می‌گوید: «زمانی که برجام تصویب شد از لحاظ عملی هیچ اتفاقی در نظام بانکی کشورها نیفتاد بلکه فقط از لحاظ روانی موجب شد که تعداد گردشگران هم بیشتر شود. بر اثر این عهدنامه حسن ظنی در دنیا نسبت به ایران به وجود آمد که اعتماد آنها را برای سفر به ایران بیشتر کرد. تورهایی که در زمان برجام به ایران می‌آمدند همچنان مشکل انتقال پول داشتند اما از نظر روانی و دید بیرونی آدم ها تفاوتی ایجاد شد».