در مساله تورم، چوب تثبیت قیمت ارز را می‌خوریم

روز دوشنبه عبدالناصر همتی رییس کل بانک مرکزی در یک پست اینستاگرامی راهکاری برای مهار تورم و نقدینگی ارائه داد. همتی در این یادداشت نوشته است: «ترازنامه بانک مرکزی یا همان حجم پول پرقدرت از دو مسیر بزرگ می‌شود.» به اعتقاد همتی یک مسری افزایش حجم پول پرقدرت افزایش خالص خرید ارزهای خارجی توسط بانک مرکزی است. او می‌گوید این ارزها عمدتا مربوط به درآمدهای نفتی دولت یا صندوق توسعه ملی هستند. او این بسط ترازنامه را مربوط به عرضه برون‌زای ذخایر می‌داند.

مسیر دیگری که همتی برای انبساط ترازنامه بانک مرکزی ترسیم می‌کند افزایش بدهی بانک‌ها یا دولت به بانک مرکزی است. او این افزایش بدهی را مربوط به تقاضای درون‌زای اقتصاد می‌داند. همتی نوشته: «هرگونه کسری بودجه دولت به صورت مستقیم یا از طریق ترازنامه بانک‌ها منجر به انبساط ترازنامه بانک مرکزی می‌شود. بدیهی است اگر بانک مرکزی روی ترازنامه کنترل نداشه باشد به سختی می‌تواند نقدینگی را با ابزار محدود و غیر موثر سپرده قانونی و مدیریت و جیره‌بندی اعتبارات کنترل کند.»

دکتر میثم موسائی، اقتصاددان، درباره کنترل تورم می‌گوید: «در کشور ما از یک سو نقدینگی ایجاد شده به دلیل سیاست‌های پولی بانک مرکزی منجر به ایجاد تورم می‌شود و از سوی دیگر افزایش هزینه‌های تولید با کاهش میزان تولید و عرضه عاملی برای ایجاد تورم است. برای کنترل تورم باید دولت به هر دو کانال ایجاد تورم نظارت داشته باشد» او اعتقاد دارد دسترسی اندک تولیدکنندگان به تسهیلات بانکی به دلیل رانتی‌بودن اقتصاد ایران یکی از عوامل پایین بودن میزان تولید است.

همتی با اشاره به مصمم بودن بانک مرکزی به به تغییر کانال انتقال اثر پول پرقدرت به نقدینگی با راه اندازی عملیات بازار باز می‌گوید: «با این روش، بانک مرکزی همانند تجربه بسیاری از بانک‌های مرکزی دنیا به جای کنترل مقدار پول به کنترل قیمت پول می‌پردازد. لذا قطع ارتباط بین حجم پول پر قدرت با نقدینگی با اجرای کانال نرخ سود در بازار بین بانکی و اجرای عملیات بازار باز حاصل خواهد شد .یاری و مساعدت همکارانم در بخش های مرتبط دولت برای کنترل و جبران کسری بودجه از طریق انتشار تدریجی ولی محتاطانه اوراق خزانه و نیز مدیریت اضافه برداشت‌های بانک‌ها شرط مهم موفقیت است»

دکتر فرشاد حق‌پناه، اقتصاددان، درباره راهکار همتی برای کنترل تورم می‌گوید: «باتوجه به تجربه بانک مرکزی کشورهای دیگر برای کنترل تورم هم هدف‌گذاری در حجم پول مهم است و هم نرخ بهره یا قیمت پول. البته برخی با در نظر گرفتن اقتصاد آمریکا اعتقاد دارند حجم پول مهم نیست و تنها باید نرخ بهره را در نظر داشت. اما این نظر اشتباه است. دلار آمریکا با پول ما تفاوت دارد. دلار در معاملات سراسر جهان کاربرد دارد و به همین دلیل حجم نقدینگی در آمریکا اهمیت چندانی ندارد. اما در ایران حجم پول و قیمت پول هر دو در مهار تورم اهمیت دارند»

حق‌پناه اگرچه راهکاری را که همتی ارائه کرده مثبت ارزیابی می‌کند اما آن را برای مهار تورم کافی نمی‌داند: «اگرچه سرعت انتقال پول، حجم پول و قیمت پول همگی با تورم رابطه‌ای بلند مدت دارند اما در کشور ما عوامل دیگری نیز بر تورم اثرگذار است. شوک ارزی اخیر بر قیمت برخی کالاها اثر گذاشته و دیگر با کنترل نقدینگی نمی‌توان مانع افزایش قیمت‌ها شد»

حق‌پناه متعقد است سیات‌های غلط ارزی دولت‌ها منجر به تاثیر بیش از حد شوک ارزی بر تورم شده است: «همه دولت‌ها با پایین نگه داشتن تصنعی قیمت ارز باعث بروز جهش‌های ناگهانی در قیمت ارز و در نتیجه جهش ناگهانی تورم شده اند. تغییر سالانه و تدریجی قیمت ارز می‌تواند از جهش‌های ناگهانی قیمت از و در نتیجه تورم پیشگیری کند»

موسائی نیز درباره راهکار همتی می‌گوید: «این راهکار برای کشورهایی است که با کسری بودجه روبه‌رو نیستند. در ایران سیاست‌های پولی بانک مرکزی تابع سیاست‌های مالی دولت است. دولت‌ها در ایران معمولا به دلیل کسری بودجه ناچار به استقراض از بانک مرکزی هستند و به همین دلیل بانک مرکزی ناگزیر به افزایش نقدینگی است»