سایه‌های جنگ، خط لوله صلح را به بن‌بست کشانده

یک کارشناس انرژی می‌گوید، با افزایش تنش‌ها میان هند و پاکستان، بنظر نمی‌آید این دو کشور بتوانند در آینده نزدیک باهم همکاری داشته باشند و هندوستان واردات گاز خود را از مسیر پاکستان بپذیرد.

به گزارش فراز، سال‌هاست که تلاش‌های ایران برای فروش گاز ایران به هندوستان از طریق پاکستان ناکام مانده است. خط لوله این انتقال بزرگ را متناسب با تنش‌های منطقه «خط لوله صلح» نامیدند، اما با مخدوش شدن صلح میان هند و پاکستان، سرنوشت خط لوله صلح نیز بیش از هرزمانی در ابهام فرو رفته است.

سید حمید حسینی در این مورد به فراز گفت: «پاکستان کشوری است که در آن حرف آخر را نظامی‌ها می‌زنند. پروژه‌ای که ارتش پاکستان با آن موافقت نکند، موفقیت‌آمیز نیست چرا که دولت‌ها می‌آیند و می‌روند و تغییر و تحول در پاکستان بسیار بالاست. لذا دولت‌ها و وزیران انرژی این کشور خیلی افراد کلیدی نیستند. ما با وزیران انرژی و دولت پاکستان گفتگویی می‌کنیم و وعده‌هایی از سوی این کشور داده می‌شود ولی در عمل تا زمانی که ارتش پاکستان ورود پیدا نکند و منافع ارتش پاکستان تامین نشود و سطح مذاکرات از سطح رسمی به سطح غیررسمی نرسد بعید میدانم بتوانیم با این کشور همکاری کنیم».

در حالی که حدود یک دهه از قرارداد گازی میان ایران و پاکستان گذشته، چندی قبل عمران‌خان نخست وزیر پاکستان اعلام کرد که این کشور اقدام‌های لازم را برای اجرای طرح خط لوله انتقال گاز از ایران انجام خواهد داد. وی از مسئولان وزارت امور خارجه پاکستان خواسته بود که روشی مؤثر برای اجرای این پروژه پیدا کنند. منابع پاکستانی اعلام کرده‌اند که دولت این کشور تصمیم گرفته است تا درباره جوانب حقوقی خط لوله صلح، به آمریکا، اتحادیه اروپا و دیگر نهادهای حقوقی بین‌المللی نامه ارسال کند.

عضو اتاق بازرگانی گفت: «بنظر می‌رسد دولت جدید پاکستان دولت مستقلی است و اراده این دولت نسبت به همکاری های اقتصادی بیش از دولت‌های قبل است. دولت های قبل بخاطر نزدیکی با عربستان سعودی ضمن اینکه تلاش می‌کردند روابط و همسایگی را حفظ کنند ولی منافع شان در همکاری با عربستان سعودی بود لذا راه همکاری با ما را سد می ‌کردند. خوشبختانه دولت عمران خان این وابستگی را ندارد. اگرچه هنوز هم در تامین بودجه کشور به امریکا و عربستان وابسته‌اند».

وی پیشنهاد می‌کند که برای فراهم شدن امکان تکمیل خط لوله صلح، ایران باید نقش فعال‌تری در گسترش تعامل با پاکستان بازی کند، که در این صورت، دست‌کم امکان صادرات گاز به خود پاکستان فراهم خواهد شد. از سوی دیگر برای صادرات گاز به هندوستان می‌توان از طریق تبدیل گاز CNG به LNG اقدام کرد و این گاز را از مسیر دریایی به هند رساند.

پروژه جنجالی «خط لوله صلح»، سال‌هاست که یک رقیب دیگر هم دارد. خط لوله «تاپی» که تلاش می‌کند گاز گاز ترکمنستان را از طریق افغانستان و پاکستان به هند برساند. طراحان پروژه تاپی مدعی هستند که این خط لوله تا سال ۲۰۲۰ به بهره‌برداری می‌رسد، اما بعید است تاپی نیز از مشکلات پیش روی خط لوله صلح مصون بماند.

حسینی نیز با اشاره به همین مشکلات گفت: «با توجه به ناامنی ها در افغانستان امکان موفقیت‌آمیز بودن این پروژه هم خیلی پایین است هرچند کارهایی از آن شروع شده و حمایت‌هایی نیز صورت گرفته است ولی پروژه تاپی هم مانند پروژه خط لوله صلح در ابهام قرار دارد. به‌خصوص که در این اواخر شاهد ناامنی های بیشتری در افغانستان هستیم».

حسینی رقابت‌های بین المللی را عامل اجرایی نشدن پروژه تاپی و خط لوله صلح دانست و گفت: «پیش‌بینی می‌شود چین و هند قدرت‌های بزرگ دنیا خواهند بود لذا یکی از عواملی که هند را می‌تواند تحت فشار قرار دهد بحث انرژی است چرا که هند در این خصوص بشدت وابسته است. هزینه ها و تحرکاتی که از سوی برخی قدرت های جهانی صورت می گیرد در این خصوص بی تاثیر نیست چرا که نمی‌خواهند روابط هند و پاکستان روابط صلح‌آمیزی باشد و از سوی دیگر تلاش می‌کنند هند را از دسترسی به انرژی ارزان و نسبتا فروان ایران محروم کنند».

وی درخصوص خارج شدن هند از پروسه صلح و گمانه‌زنی‌ها درمورد نقش امریکا درخصوص خارج شدن از این پروژه و پیوستن به پروژه تاپی گفت: «بعید نیست که هند بخاطر فشارها و تحریم‌های امریکا و گرایش دولت فعلی هند به غرب از این پروژه خارج شده باشد ولی این را هم درنظر بگیرید که اختلافات هند و پاکستان دیرینه است».

قرارداد گازی میان ایران و پاکستان باقی‌مانده از طرحیست که زمانی قرار بود "خط لوله صلح" باشد؛ قراردادی که توافق‌نامه اولیه آن با پاکستان در سال ۱۹۹۵ به امضا رسید و سپس در سال ۱۹۹۹ هند نیز به این توافق مشترک گازی پیوست. این قرارداد در سال ۲۰۰۴ مورد بازبینی قرار گرفت، اما پنج سال بعد، هند به سبب اختلاف دیرینه با پاکستان مسئله امنیت لوله را تضمین‌نشده دانست، هزینه معاهده را نامتناسب خواند و از آن خارج شد. پس از آن در سال ۲۰۱۲ عملیات اجرایی معاهده میان ایران و پاکستان آغاز شد، پیش‌بینی شده بود که پاکستان نیز خط لوله خود را طی ۲۲ ماه تا مرز ایران بکشد.