آشیانه گرگ: ستاد فرماندهی هیتلر، شهر بازی می‌شود؟

بی‌بی‌سی: تا جایی که می‌دانیم دیکتاتور نازی ۸۵۰ روز را در این مکان وسیع و مخفی و شگفت‌انگیز بین سال‌های ۱۹۴۱ تا ۱۹۴۴ سپری کرد، پیش از آنکه به پناهگاه برلین عقب‌نشینی کند.

اکنون ادارهٔ دولتی جنگل‌داری سوروکووو در لهستان که این مکان را در اختیار دارد آشیانهٔ گرگ را بازسازی کرده است تا گردشگران بیشتری جذب این مکان شوند.

منتقدان چنین استدلال می‌کنند که "جاذبه"های ساده‌انگارانه‌ای مثل بازسازی ناشیانهٔ افرادی که یونیفورم نازی‌ها را پوشیده‌اند، می‌تواند این مکان را به نوعی "دیزنی‌لند" غم‌انگیز تبدیل کند.

همه این پناهگاه‌های بتونی، میدان‌های مین و انواع ترفند‌ها و پنهان‌کاری‌ها نتوانست مانع آن افسران یاغی شود که در بیستم ماه ژوئن سال ۱۹۴۴ تلاش کردند هیتلر را در آشیانهٔ گرگ به قتل برسانند.

ماجرای این ترور باعث شده است که امروزه این مکان جذابیت بیشتری برای بازدید‌کنندگان داشته باشد.

هیتلر به دلیل وجود میز محکم چوب بلوط در اتاق کنفرانس، از انفجار این بمب دستی فقط جراحت‌های سطحی برداشت.

این بمب باعث کشته شدن چهار نفر شد که سه نفر از آنان از افسران نازی بودند و بیش از ۲۰ نفر زخمی شدند. گروه افسران طراح این ترور در ارتش آلمان، به رهبری کلاوس فون اشتاوفنبرگ، به سرعت دستگیر و اعدام شدند.

سباستین تراپیک، سخنگوی ادارهٔ دولتی جنگل‌داری سوروکووو، می‌گوید که "اولویت" فعلی برای بازسازی این پارک، بازسازی صحنهٔ انفجار بمب است همراه با نمونه‌های زنده‌ای که " عناصر نمادین حاضر در آن جلسه" را نشان دهند.

نیرو‌های نازی مقدار بسیار زیادی مواد منفجره برای نابودی چندین پناهگاه و مقر و ساختمان ارتش سرخ شوروی در ژانویهٔ ۱۹۴۵ مصرف کردند.

تا چند دهه، در لهستان کمونیست، جنگل بر این ویرانه‌ها رویید و بلوک‌های عظیم سیمانی از خزه پوشیده شدند.

آشیانه گرگ

مقر هیتلر برای عملیات بارباروسا، حملهٔ گستردهٔ نازی‌ها به اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی در ۲۲ ژوئیهٔ ۱۹۴۱، که در آن بیش از سه میلیون نفر از نیرو‌های آلمانی حمله کردند.

هیتلر بیشتر زمان جنگ را یعنی از ژوئیهٔ ۱۹۴۱ تا نوامبر ۱۹۴۴، در این قرارگاه گذراند، جایی که پروس شرقی نامیده می‌شد.

در این قرار‌گاه ۲۰۰ تأسیسات و ساختمان بود از جمله دو باند پرواز و یک ایستگاه قطار که همه با میدان‌های مین و تیربار‌های ضد‌هوایی محافظت می‌شدند.

در این قرار‌گاه هیتلر و مشاوران ارشدش تصمیمات اساسی در مورد نبرد‌های خود در نابودی و از میان بردن اتحاد جماهیر شوروی و یهودیان اروپا (هولوکاست) را می‌گرفتند.

دیکتاتور فاشیست ایتالیا، بنیتو موسولینی و متحدان دیگر در این مکان با هیتلر ملاقات می‌کردند

این مکان به مساحت ۲۵۰ هکتار (۶۱۸ جریب) یکی از مهم‌ترین منابع درآمد منطقهٔ دریاچه‌‌ای مازوری است، منطقه‌ای زیبا که اقتصاد آن بر محور گردشگری می‌گردد.

مدیران این سایت اکنون در حال بهبود امکانات گردشگری آن هستند اما اگر این مکان تبدیل به زیارتگاه نئو‌نازی‌ها بشود، تمام تلاش‌شان نقش بر‌آب خواهد شد.

تابلو‌های اطلاعاتی جدید، پارکینگ برای اتومبیل‌ها و ساختمان ورودی و ساخت هتل و رستوران از کارهای در دست اقدام است.

اپلیکیشن رایگانی بازدید‌کنندگان را در سایت راهنمایی می‌کند و آنها می‌توانند فیلمی دربارهٔ تاریخ قرار‌گاه نازی ببینند. بعضی از سلاح‌های جنگی هم در این مکان به نمایش گذاشته شده است.

حدود ۳۰۰ هزار گردشگر هر سال از این مکان بازدید می‌کنند که بیشتر آنها لهستانی و آلمانی هستند. قیمت پایهٔ بلیط ورودی ۱۵ زلوتی است. (۴ دلار)

آقای تراپیک پیش‌بینی می‌کند که بازسازی بنا‌های تاریخی امروزه در لهستان با استقبال خوبی روبرو می‌شود اما پیدا کردن بازیگرانی که نقش نازی‌های یونیفورم‌پوش را بازی کنند سخت‌تر از تهیهٔ مجسمه‌های بی‌جان سربازان نازی است.

پروفسور پاول مکسیویچ، مورخ سرشناس لهستان می‌گوید چنین حرکتی "دیوانه‌وار و ظالمانه" است.

او به بی‌بی‌سی گفت که "جای زخم‌ها و اثرات جنگ باید همچون درس عبرتی نگهداری و نمایش داده شود، همچون هشداری برای آیندگان".

"نمایشگاه‌ها باید تاریخ را روایت کنند، از زمینه و بافت مکان استفاده کنند نه اینکه آن را به طور کامل نادیده بگیرند".

آقای تراپیک می‌گوید برنامه‌هایی برای بازسازی تاریخی وجود دارد که امسال تابستان با عملیات "اوسترا براما" آغاز می‌شود، این همان عملیاتی است که در آن ارتش لهستان در سال ۱۹۴۴ ارتش آلمان نازی را در ویلنیوس شکست داد.

پیروزی لهستانی‌ها چندان نپایید، چون نیرو‌های شوروی به سمت غرب پیشروی کردند و حکومت کمونیست‌ها آغاز شد.

درختان و بوته‌ها بر پناهگاه‌های عظیم می‌رویند

جیم تاد، خبرنگار بی‌بی‌سی:

بازدید از آشیانهٔ گرگ نگاهی است هراس‌انگیز به ماشین جنگی آلمان. پناهگاه‌های وسیع قد علم کرده‌اند با دیوار‌هایی که ۸ متر (۲۶ فوت) ضخامت دارد. چنان محکم ساخته شده‌اند که در سال ۱۹۴۵ نیرو‌های نازی با چندین تن دینامیت هم نتوانستند آنها را نابود کنند.

بعضی روی زمین افتاده‌اند اما بعضی کم‌وبیش دست‌نخورده مانده‌اند، هرچند ترک‌های عمیقی در آنها به وجود آمده است. گردشگران می‌توانند به داخل آنها بروند و در میان سرباز‌خانه‌ها راه بروند، در شرایطی که کمی کمتر از میزان معمول برای گردشگران انگلیسی، سلامتی و ایمنی و احتیاط در آن رعایت شده است.

مراکز اطلاعات در این سایت خیلی کم است و توضیحات به زبان انگلیسی به ندرت دیده می‌شود.

درختان و درختچه‌ها بر روی این پناهگاه‌ها روییده‌اند و در جاهایی آهن و فلز از میان راه‌های جنگلی بیرون زده است.

از ساختمانی که هیتلر در آن از حملهٔ بمب‌گذاری جان سالم به در برد، فقط کف بتونی آن باقی مانده است. مکان شگفت‌آوری است، تجربه‌ای فرا‌واقعی است، ایستادن درست در مکانی که چنین رویداد‌های مهمی اتفاق افتاده است.

پروفسور مکسیویچ ادامه می‌دهد که آشیانهٔ گرگ جایی بود که نازی‌ها تصمیمات مشهور خود را در مورد هولوکاست و کشتار مردم در ورشو گرفتند، پس این مکان حساسیت تاریخی بسیاری دارد بخصوص برای احترام به همه قربانیان.

او نسبت به ایجاد نوعی "دیزنی‌لند محکوم به زوال که می‌تواند نوعی جذابیت و شیفتگی به نازی‌ها و آلمان و هیتلر ایجاد کند"، هشدار می‌دهد.

پروفسور مکسیویچ موج تازه‌ٔ بازسازی آثار تاریخی در لهستان را "از نظر اخلاقی مشکوک" نامید.

از آن جمله:

بنجن، ۲۰۱۰: بازسازی محل اخراج یهودیان از محلهٔ یهودیان در بنجن به اردوگاه‌های مرگ

رادمنو، ۲۰۱۳: روستاییان لهستانی چند کلبهٔ ساختگی را به آتش کشیدند همراه با بازیگرانی که مثل اوکرائینی‌ها لباس پوشیده بودند، برای به نمایش در‌آوردن قتل‌عام ولین در سال‌‌های ۱۹۴۳ و ۱۹۴۴ که در آن ۱۰۰هزار شهروند لهستانی کشته شدند.

نمایش و ارائهٔ امروزی تاریخ وقایع دردناک، چالش‌های گوناگون سلیقه‌ای و اخلاقی را به میان می‌کشد. بازدید‌کنندگان جوان کاملاً از آن اتفاقات بی‌خبرند، پس تاریخ باید واقعی و قابل‌فهم به آنها نشان داده شود.

آشیانهٔ مرگ مکان شگفت‌انگیزی است، از دیدگاه لهستانی‌ها همچون جای زخمی قدیمی است بر پهنهٔ زیبای مازوری؛ اما ترفند‌ها و روش‌های سرگرم‌کردن گردشگران خطر این را دارد که رنج‌های لهستانی‌ها از دوران جنگ به شوخی و مسخره گرفته شود.