«فرزاد بی» معطل میان بی‌عملی ایران و برداشت‌های عربستان

حدود ۵۰ درصد ذخاير گاز طبيعي ايران در مخازن مشترك قرار گرفته‌اند. با وجود اینکه ایران از میدان‌های متعدد نفت و گاز مشترک با همسایگان در خلیج‌فارس برخوردار است اما به دلایل مختلف، بهره‌برداری از این منابع به‌صورت یک‌جانبه صورت می‌گیرد.

یکی از میادین مشترکی که چندین سال است توسعه آن به تاخیر افتاده، میدان «فرزاد بی» است که همچنان در بلاتکلیفی کامل به سر می‌برد. با این حال، امروز ایسنا گزارش داد که به تازگی وزیر نفت با هندی‌ها اتمام حجت کرده که زمان زیادی برای تصمیم‌گیری ندارند و اگر تا چند ماه دیگر پیش قدم نشوند، استارت کار زده خواهد شد.

از جمله میدان‌های مشترک مهم میان ایران و کشورهای همسایه میدان فرزاد است. میدان‌های گازی فرزاد A و B دو میدان مشترک میان ایران و عربستان هستند. این دو میدان گازی در خلیج‌فارس و در نوار مرزی ایران و عربستان، در ۱۵ کیلومتری جزیره فارسی در منطقه پارس شمالی قرار دارد. این منطقه در محدوده شهرستان دیر واقع شده است.

قرار بود طرح جامع توسعه میدان گازی فرزاد B تا پایان سال ۱۳۸۷ امضا شود، اما این اتفاق محقق نشد تا این‌که در مردادماه سال ۱۳۸۸، منابع خبری از تصمیم ایران برای مذاکره با هند درباره میدان گازی فرزاد B خبر دادند. اما از سال ۱۳۸۸ که خبر حضور هندی‌ها در فرزاد B قطعی شد، تا سال ۱۳۹۰ همچنان توسعه این میدان گازی منتظر نهایی شدن مذاکرات شرکت ملی نفت ایران با یک کنسرسیوم هندی بود.

به گزارش شانا، مدیرعامل شرکت نفت و گاز پارس در این باره می‌گوید: «برای توسعه میدان فرزاد در حال مذاکره با طرف هندی هستیم، اما برنامه جایگزین نیز داریم و با یک شرکت اکتشاف و تولید ایرانی نیز مذاکره شده است و آمادگی کامل داریم اگر هندی‌ها تعلل کردند کار را با شرکت داخلی پیگیری کنیم».

زنگنه نیز در اظهار نظری مشابه بر ادامه مذاکرات با هندی‌ها تاکید کرد اما از وجود جایگزین‌هایی برای هندی‌ها خبر داد: «هنوز هندی‌ها برای توسعه میدان گازی فرزاد B جلو نیامده‌اند اما قصد ما این است که آخرین مذاکرات نیز با آن‌ها انجام شود البته اگر همچنان اعلام آمادگی نکردند کار را با یک شرکت ایرانی پیش خواهیم برد، هرچند اگر شرکت هندی جلو بیاید و اعلام آمادگی کند، آن‌ها در اولویت وزارت نفت برای تکمیل این میدان گازی خواهند بود».

به گزارش رویترز از سال ۱۳۸۸ ایران مذاکره با هند درباره میدان گازی فرزاد را آغاز کرد. تا سال ۱۳۹۰ همچنان توسعه میدان گازی فرزاد B منتظر نهایی شدن مذاکرات شرکت ملی نفت ایران با یک کنسرسیوم هندی بود. پس از گذشت سال‌های این مذاکرات همچنان ادامه یافت اما نتیجه‌ای حاصل نشد.

میدان فرزاد B در سال ۲۰۱۲ کشف شده است. حجم ذخیره این میدان ۱۲.۵ تریلیون فوت مکعب است که حدود ۶۰ درصد آن قابل استخراج است. ظرفیت تولید این میدان حدود ۱٫۱ میلیارد فوت مکعب در روز است. اگرچه تنها بخش کوچکی از میدان فرزاد A در مرزهای آبی ایران قرار دارد اما شرایط میدان فرزاد B متفاوت است. از لحاظ موقعیت جغرافیایی عمده ذخایر این میدان گازی در آب‌های ایران قرار دارد. با این وجود ایران تاکنون برداشتی از این میدان نداشته است، اما عربستان سعودی تولید گاز طبیعی و میعانات گازی از این میدان را از سال ۲۰۱۳ آغاز کرد.

ایران دارای ۱۲ حوزه مشترک با عراق، ۷ مخزن مشترک با امارات متحده عربی، ۴ مخزن مشترک با عربستان سعودی، ۲ مخزن مشترک با قطر، ۲ مخزن مشترک با عمان، یک مخزن مشترک با کیوت و یک مخزن مشترک با ترکمنستان است. در حال حاضر امارات متحده عربی از میدان مشترک سلمان بیش از دو برابر ایران برداشت می‌کند. همچنین برداشت عربستان سعودی از میدان مشترک فروزان بیش از دو برابر ایران است.

آنچه زیان برداشت بیشتر این کشورها از منابع مشترک را برای ایران بیشتر می‌کند بروز پدیده «مهاجرت» است. برداشت یک‌جانبه از میدان‌های مشترک سبب کاهش فشار در بخش بهره‌برداری‌شده می‌شود و در نتیجه سیال مخزنی به سوی چاه‌های تولیدی سرازیر می‌شود. به این پدیده مهاجرت گفته می‌شود. در نتیجه پدیده مهاجرت کشوری که در حال بهره‌برداری یک‌جانبه است از سهم بیشتری برخوردار می‌شود. در صورتی که ایران بخواهد انرژی از دست‌رفته این چاه‌ها را جبران کند، ناچار به صرف هزینه‌های مضاعف است. این هزینه‌ها باید صرف اعمال روش‌های افزایش مجدد تولید از جمله تزریق آب، گاز و فرازآوری مصنوعی می‌شوند.

منابع طبیعی مشترک منابعی هستند که در حالت طبیعی و بدون دخالت انسان از مرزهای زمینی یا دریایی یک کشور عبور می‌کنند و وارد قلمرو کشوری دیگر می‌شوند. ايران با داشتن حداقل ۲۸ میدان مشترک هیدروکربوری شامل ۱۸ ميدان نفتي، ۴ ميدان گازي و ۶ ميدان نفت و گاز با هفت كشور همسايه، يكي از معدود كشورهاي جهان است كه از اين تعداد ساختار مشترك هيدروكربوري برخوردار است.