پیام مهم ایران به آمریکا؛ برجام در خطر مرگ؟

هیئت ایرانی روانه وین می‌شود؛ تبادل پیام ادامه دارد؟

روز گذشته حسین امیرعبداللهیان، وزیر امورخارجه جمهوری اسلامی، در جمع خبرنگاران اعلام کرد هیئتی از جانب تهران عازم وین می شوند تا بر سر مسائل مورد اختلاف با آژانس بین المللی انرژی اتمی وارد مذاکره شده و برای «شروع گفتگوها و تقویت همکاری ها» رایزنی کنند.

او گفته میان محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی جمهوری اسلامی و رافائل گروسی، مدیر کل آژانس در این زمینه اتفاق نظر وجود دارد.

با این حال در شرایطی که اختلاف بر سر مسائل پادمانی مهم ترین دلیل بی نتجه ماندن مذاکرات تاکنون بوده، امیرعبداللهیان در جمع خبرنگاران اظهار داشته: «امیدواریم آژانس با نگاه فنی و بر اساس آنچه که پیش از این توافق کرده ایم، نسبت به حل و فصل برخی از اتهامات مطرح شده از سوی آژانس در مورد فعالیت های صلح آمیز هسته ای ایران بتواند از این مرحله و مسیر همکاری فنی عبور کند.»

گام رو به جلو در مذاکرات هسته‌ای؟

امیرعبداللهیان که در جمع خبرنگاران درباره تداوم گفتگوها با مقامات غربی گفته بود به رغم برخی اظهارات متناقض مقامات آمریکایی، تبادل پیام همچنان ادامه دارد، در گفتگوی شب گذشته خود با جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجه اتحادیه اروپا گفت ایران از مسیر اتحادیه اروپا برای آمریکا پیام ارسال کرده و برای رسیدن به یک توافق خوب، قوی و پایدار آمادگی دارد. 

بورل هم در این گفتگو ضمن تلاش برای حفظ خوش بینی خود به ادامه تلاش ها برای احیای برجام تاکید کرده: «ما به تلاشهای سازنده خود تا رسیدن به نقطه نهایی توافق ادامه می دهیم و نسبت به نتیجه کار خوشبین هستیم. توافق ایران و آژانس در مسیر همکاری و پاسخگویی به سئوالات آژانس گامی رو به جلو است».

مقامات و دیپلمات های ایرانی در شرایطی از ابتکارات جدید پیرامون احیای برجام سخن می گویند که مقامات ایالات متحده از زمان آغاز ناآرامی ها در ایران ادعا می کنند که در حال حاضر تمرکزی بر احیای برجام نداشته و در حال پیگیری وقایع داخلی ایران هستند.

در یکی از مهمترین اظهارنظرها در این زمینه، در روزهای گذشته رابرت مالی، نماینده ویژه دولت امریکا در امور ایران و مذاکره کننده ارشد این کشور در گفتگوهای غیرمستقیم میان ایران و ایالات متحده در سخنرانی خود در موسسه کارنگی گفت احیای برجام در حال حاضر در دستور کار واشنگتن قرار ندارد و اگر قرار باشد هیچ اتفاقی در موضوع توافق هسته ای رخ ندهد، واشنگتن هم وقت خود را برای آن هدر نمی دهد.

او همچنین در این سخنان مدعی شد آمریکا از هر تلاشی برای جلوگیری از دسترسی ایران به سلاح هسته ای صرف نظر نمی کند. او گفت: «ترجیح ما استفاده از دیپلماسی با ابزارهای فشار مخصوصا نحریم ها است. ولی اگر دیپلماسی شکست بخورد، تقریبا همه گزینه ها را روی میز نگه داشته ایم». او همچنین مدعی شد: «همزمان از دیگر ابزارها استفاده می کنیم، به عنوان آخرین راه، گزینه نظامی را در صورت لزوم برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح اتمی اجرا می کنیم.»

با این حال او بلافاصله متذکر شد: «اکنون کاری نیست که به دلیل مصلحت اندیشی ما نسبت به احتمال حصول توافق هسته ای در آینده انجام ندهیم. ما دست از خوش بینی نمی کشیم که شاید روزی توافق حاصل شود.»

خطر مرگ برجام

تحریم های متقابلی که طرفین به واسطه این شرایط علیه یکدیگر وضع کرده و طرح موضوع حوادث اخیر ایران در جلسه شب گذشته شورای امنیت نمونه ای از این وضعیت است.

اگر چه کشورهای چین و روسیه با انتقاد از برگزاری چنین جلسه ای حوادث مذکور را به امور داخلی کشور نسبت دادند، با این حال طرح این موضوع در نشست مذکور و مواضع نمایندگان دولتهای غربی در این زمینه، چشم انداز احیای برجام را نیز به چالش می کشد.

با این همه، چالش میان ایران و غرب در ماه های اخیر مسئله دیگری را تیز به میان کشیده است. اتهامات اخیر غرب علیه جمهوری اسلامی پیرامون ارسال تسلیحات جنگی به روسیه و استفاده از آنها در جنگ اوکراین موضوعی دیگری است که آینده برجام را تهدید می کند.

اگر چه تهران بارها هر گونه مداخله در جنگ اوکراین را اکیدا تکذیب کرده، با این حال مقامات غربی بر ادعاهای خود پافشاری می کنند، به گونه ای که برخی به همین بهانه ادعا می کنند که ایران در حال نقض قطعنامه شورای امنیت است و خواهان فعال شدن مکانیسم ماشه (بند اسنپ بک برجام) شده اند، و این در نهایت به معنای مرگ برجام است.

در شرایطی که میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمانهای بین المللی مستقر در وین و عضو خوشبین مذاکرات احیای برجام بار دیگر اظهار امیدواری کرده که اختلافات برای رسیدن به توافق هسته ای هر چه سریع تر حل شود، به نظر می رسد گره احیای برجام بسیار بیش از ماههای گذشته کورتر شده باشد.