تعارض منافع نمی‌گذارد عاملان تقلب کنکور معرفی شوند

آذر ابراهیمیان

در جریان کنکور امسال، هنوز داوطلبان کنکور سراسری صندلی‌های خود را ترک نکرده بودند که شایع شد سوالات آزمون آنها با وجود قطعی اینترنت به بهانه امنیت کنکور در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شود: بازهم مثل هر سال؛ شایعه فراگیر «تقلب» و پشت سر آن «تکذیب». آن لحظه مهمترین پرسشی که مطرح می‌شد چگونگی انجام تقلب بود. با توجه به حفاظت ویژه از سوالات، از طراحی تا چاپ و توزیع سوالات در روز آزمون، چگونه ممکن است این سوال‌ها دقایقی بعد از شروع آزمون در شبکه‌های اجتماعی توزیع شود؟ چه کسی یا کسانی در این کار دست دارند و مسیر انجام کار چگونه است؟

به گزارش روزنامه اینترنتی «فراز» این اولین‌بار نیست که شایعه تقلب در کنکور رسانه‌ای می‌شود؛ موضوع راه‌یابی رتبه‌های مشکوک یا شبهه‌دار کنکور ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ به دانشگاه بخصوص در رشته‌های پرطرفدار مهندسی و پزشکی پس از گذشت ماه‌ها، مجدداً به یکی از مباحث چالشی پساکنکور تبدیل شده است؛ موضوعی که علی‌رغم تکذیب مسئولان سازمان سنجش آموزش کشور و مسئولان قانون‌گذار، روزبه‌روز بیشتر بحث برانگیز می‌شود.

باید از سازمان سنجش آموزش کشور پرسید چرا به صورت شفاف نمی‌توان فهمید طراحان سؤال‌های کنکور چه کسانی هستند؟ آیا در چند سال اخیر طراحان سؤال ثابت بوده‌اند یا نه؟ از فرایند طرح سؤال تا چاپ سؤال‌ها چه اتفاقی می‌افتد که سؤالات کنکور لو می‌رود و عده‌ای خاص به صورت ویژه وارد دانشگاه‌ها و رشته‌های مطرح کشورمی‌شوند؟ آیا این تقلب صورت می‌گیرد یا سؤال‌ها قبل از آزمون فروخته می‌شود؟ اگر جواب بله است توسط چه کسی یا کسانی فروخته می‌شود؟ نمی‌توان افراد خاطی را پیدا کرد یا این یک مصلحت است؟

حالا بعد از واکنش‌های گسترده، سازمان سنجش آموزش کشور تقلب در کنکور ۱۴۰۱ را تکذیب و کمیسیون اصل نود هم در اطلاعیه‌ای عدم برخورد با متقلبین کنکور ۱۴۰۱ را  کذب می‌خواند و می‌گوید: ۱۵ درصد این دانشجویان در آزمون مجدد نمره قبولی اخذ کرده‌ و متقلبین اساسا به دانشگاه نرفته‌اند.

مقصر کیست؟

در ماجرای تقلب و لو رفتن سؤال‌های کنکور عده‌ای پیشرفت تکنولوی را مقصر می‌دانند و همه چیز را گردن تکنولوژی می‌اندازند: از هندزفری نامرئی گرفته تا موبایل کوچک‌، خودکار‌ و پاک‌کن سیمکارت خور، ساعت و عینک دوربین‌دار، مسترکارت سیمکارت خور، گردنبند سیمکارت خور و غیره. هر کدام از این روش‌ها و ابزار‌ها در نوع خود عجیب اما نیازمند شخص دوم است. چیزی که باید به آن دقیق‌تر پرداخت این است که با توجه به حضور پُر تعداد مراقب‌ها در محل برگزاری آزمون، داوطلب سرجلسه زمان بیشتری از وقت قانونی لازم دارد تا از همه سؤال‌ها عکس بگیرد یا از طریق هندزفری آن‌ها را بخواند تا فرد دوم جواب را پیدا کرده و در اختیار وی قرار دهد. به نظر می‌آید این فرایند کمی دور از باور باشد و شاید راه دیگری برای تقلب کردن وجود دارد. برخی معتقدند سوالات قبل از آزمون در اختیار افراد قرار می‌گیرد، فرضیه‌ای که نیاز به بررسی و اثبات دارد.

محمدرضا نیک‌نژاد، عضو کانون صنفی معلمان در همین پیوند به «فراز» می‌گوید: داستان تقلب تابع یک بازار است بازاری که در آن هم تقاضا وجود دارد و هم عرضه. وقتی تقاضا وجود دارد، عرضه هم راه خود را پیدا می‌کند.

به نظر می‌آید جدا از پیچیدگی‌های که متقلبین چه آن‌هایی که فاعل هستند چه آن‌هایی که می‌خواهند استفاده کنند، وقتی سوال‌ها لو می‌رود، این اتفاق از سوی نهادهای مربوطه پیگیری می‌شود. ممکن است به کل داستان و پشت پرده‌ها دست نیافت اما تا یک جایی موضوع  مشخص می‌شود. سوال اینجاست که در مسئله مهمی مثل کنکور چرا با متقلبین برخورد نمی‌شود؟ چرا پرونده‌های آن‌ها علنی نمی‌شود؟ چرا دادگاها به صورت علنی برگزار نمی‌شود؟ ریشه این داستان کجاست. نمی‌توان گفت به صورت کامل اما بخشی از موضوع به نتایجی رسیده است این نتایج چرا منتشر نمی‌شود؟ چرا مسئولان مردم را در جریان پرونده‌هایی به این اهمیت نمی‌گذارند؟ کنکور مسئله عامه‌المنفعه است و ذی‌نفعان گسترده‌ای دارد اما اطلاعات مربوط با آن منتشر نمی‌شود. چرا؟

نیک‌نژاد می‌گوید: با توجه به سابقه کاری من، به نظر می‌آید این یک مسئله تعارض منفعت است. یعنی افرادی در بدنه دست کم اجرایی وجود دارد که رسیدن به آن‌ها کار دشواری است. این مسئله باعث می‌شود این پرونده‌ها به نتایج درست نرسند.

عضو کانون صنفی معلمان می‌گوید: آنچه مشخص است اینکه در ساختار سازمان سنجش و آموزش بنا به یک سنت دیرینه اجازه نمی‌دهند اسامی طراحان سوالات کنکور فاش شود. می‌گویند اسامی این افراد آشکار شود، هم طراحان تحت فشار قرار می‌گیرند و هم فضا برای سوء استفاده بازتر می‌شود در حالی که در برخی از موسسه‌های اسم و رسم‌دار بعضی از اساتید از لقب «من طراح سوال کنکور هستم» برای جذب بیشتر داوطلب کنکوری استفاده می‌کنند. اینجاست که پای چرخه‌های اقتصادی چند صد میلیاردی فاسد به میان می‌آید و شاید همین عدم شفافیت باعث به وجود آمدن شبه‌هایی در مسیر برگزاری سالم آزمون می‌شود.

نیک‌نژاد می‌گوید: باید برای جلوگیری از تقلب و لو رفتن سوالات با متخلفان سال‌های گذشته برخورد جدی شود و نتیجه این برخورده‌های به صورت علنی و شفاف به مردم اطلاع‌رسانی شود.

اما سازمان سنجش چنین نمی‌کند؛ قبلا هم به انتقادها گوش نداده و این بار هم به نقدها گوش نخواهد داد مثل هر باری که از مافیای کنکور و موسسات درگیر با کنکور گفته شده و این داستان تعارض منافعی است که گویی پایی در جامعه دارد و پایی در قدرت. برای همین کنکور در غبار عدم شفافیت به مسیر خود ادامه می دهد و سرنوشت دانش‌آموزان در سایه ابهام و زیر فشار سکوت عاملان برگزاری کنکور که مسیری به غیر از شفافیت برگزیده‌اند؛ فرو می‌رود.