تا کنون آمارهای متناقضی از سوی مدیران وزارت ارتباطات در مورد میزان رشد تعداد کاربران پیامرسانهای بومی منتشر شده است، آمارهایی که وجود اختلافهای زیاد صحت استفاده از آنها را زیر سوال میبرد.
برای نمونه، در حالی که در اردیبهشت ماه سال جاری وزارت ارتباطات از رشد ۴۰۰ تا ۹۰۰ برابری کاربران پیامرسانها و شبکههای اجتماعی بومی خبر داد، در گزارش عملکرد وزارت ارتباطات به مناسبت آغاز هفته دولت به شکلگیری ۷ پیامرسان و شبکه اجتماعی بومی با دهها میلیون کاربر اشاره شد و اینکه تعداد کاربران این پلتفرمهای بومی رشدی ۵۰۰ تا ۷۰۰ درصدی نسبت به ابتدای کار دولت سیزدهم داشتهاند.
نگاهی به خبرها و آمارهایی که جسته و گریخته وزارت ارتباطات منتشر کرده است، نشان میدهد که آمار یکسانی از تعداد کاربران پیامرسانهای بومی وجود ندارد. هر چند وزارت ارتباطات با وجود گذشت هفته دولت هنوز گزارش عملکرد یک ساله خود را منتشر نکرده، اما برخی آمارها که در سایت سازمان فناوری اطلاعات دیده میشود حکایت از این دارد که کاربر ماهانه فعال چهار پیامرسان مورد تایید وزارت ارتباطات تا پایان سال ۱۴۰۱ برای روبیکا ۳۹ میلیون و ۴۳ هزار و ۶۳۶ کاربر، ایتا ۲۱ میلیون و ۴۶۶ هزار و ۱۰۹ کاربر، بله ۱۵ میلیون و ۹۷۲ هزار و ۶۹۰ کاربر و سروش پلاس۱۰ میلیون و ۴۲۷ هزار و ۵۳۸ کاربر بوده است. همچنین در این گزارش برای نخستین بار اعلام شده است که میزان ترافیک روزانه پیامرسانها و شبکههای اجتماعی بومی از ۲۰۰ گیگابیت بر ثانیه در ابتدای دولت سیزدهم به هزار و ۴۰۰ گیگابیت برثانیه در انتهای سال ۱۴۰۱ رسیده است که این رشد را باید مدیون شروع فیلترینگ پلتفرمهایی مانند اینستاگرام و واتساپ از نیمه دوم سال ۱۴۰۱ دانست.
حتی نمودارهایی که در این گزارش منتشر شدهاند، نشان میدهد که رشد استفاده از پیامرسانهای بومی دقیقا از آخر شهریور سال گذشته شروع شده و دوباره در پایان سال روبه کاهش گذاشته است. در برابر این آمار طبق گزارش «ایسنا»، عیسیزارعپور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، در آخرین روزهای اسفند آمار کاربران ماهانه پیامرسانها و شبکههای اجتماعی بومی را به ترتیب برای روبیکا۴۰ میلیون کاربر، ایتا ۲۱ میلیون کاربر، بله 14میلیون و ۸۰۰ هزار کاربر و سروش پلاس ۱۰ میلیون کاربر اعلام کرده بود.
در برابر این آمارهای ناهمگن با هم، «ایرنا» خبرگزاری رسمی دولت نیز به تازگی گزارشی منتشر و عملکرد ایتا و تلگرام در مرداد ماه ۱۴۰۲ را مقایسه کرد. گزارشی که خبر میدهد در برابر ۲ میلیارد بازدید از پستهای تلگرام، ۸۰ میلیارد بازدید از پستهای ایتا وجود دارد. آمار و ارقام این گزارش و مشخص نبودن چگونگی حصول این دادهها آنقدر عجیب بود که حتی اعتراض ایتا را هم برانگیخت و باعث شد در بیانیهای این آمار را تکذیب کند.
«ایرنا» در گزارش خود نگاهی مقایسهای به عملکرد ایتا و تلگرام در مردادماه ۱۴۰۲ انداخت که بر اساس آن «در مردادماه ۱۴۰۲ در ایتا، ۱۱ میلیون و ۶۳۷ هزار پست از سوی ۱۰۳ هزار کانال یا منبع رسانهای منتشر شده و درمجموع ۸۱ میلیارد بازدید گرفتهاند؛ در مقابل در همین بازه زمانی در تلگرام، ۱۲ میلیون و ۵۲ هزار پست از سوی ۲۶۷ هزار نفر نشر و بازنشر و یک میلیارد و ۹۳۹ میلیون بازدید گرفتهاند.»
البته که آمار «ایرنا» درباره تعداد پستهای منتشر شده در کانالهای تلگرامی و تعداد بازدیدهای آن نیز با دیگر آمارهای موجود همخوانی ندارد. برای نمونه در گزارش سالانه یکتانت از وضعیت بازاریابی دیجیتال، درباره آمار پستهای تلگرامی و بازدید آنها آمده است: «سال گذشته، در کانالهای عمومی تلگرامی بیش از ۶۶۰میلیون پست منتشر شد و هر کاربر ایرانی بیش از ۷ هزار پست را بهطور متوسط لایک کرد. ۸۷۰ هزار کانال بیش از ۵۲۱ میلیون پست را منتشر کردند که ۵۹۳ میلیارد بار دیده شدند.» با اتکا به آمار سالانه گزارش یکتانت و بدون در نظر گرفتن نوسان در ماههای گوناگون، پستهای منتشر شده در کانالهای تلگرامی به صورت میانگین ماهانه حدود ۵۰ میلیارد بازدید داشتهاند که با آمار بازدید دو میلیاردی آنها در گزارش «ایرنا» همخوانی ندارد.
موضوع دیگری که آمارهای استفاده از پیامرسانهای بومی و تاکید وزارت ارتباطات به روی آوردن مردم و کسبوکارها به استفاده از پلتفرمهای بومی مانند پیامرسان و شبکه اجتماعی را با اما و اگر همراه میکند، میزان استفاده کم کسبوکارها از این پلتفرمها با اتکا به گزارش اخیر مرکز توسعه تجارت الکترونیکی است.
طبق نظرسنجی این مرکز، میزان استفاده از شبکههای اجتماعی و پیامرسانهای بومی به عنوان فضای تجاری مکمل بسیار اندک است، بهطوری که در این بین ایتا تنها ۲۱ درصد سهم دارد و بعد از آن روبیکا با ۱۴ درصد، بله با ۱۱ درصد و سروش با 5 درصد قرار گرفتهاند. در این بین این سهم برای اینستاگرام ۵۵ درصد، تلگرام 41 درصد و واتساپ ۳۷درصد است.
عامل دیگری که بازهم میتواند موجب تردید در اظهارات وزارت ارتباطات در مورد استقبال گرم کاربران ایرانی از پیامرسانهای بومی شود، میزان گسترش استفاده VPN در یک سال گذشته و همزمان با شروع محدودیتهای اینترنت است. طبق گزارش جدید یکتانت، نرخ استفاده از VPN در گروههای سنی مختلف برای ورود به شبکههای اجتماعی و پیامرسانها ۸۰ درصد است. در همین زمینه گردش مالی سالانه خرید و فروش VPN در ایران و در سال ۱۴۰۱ بین ۲۵ تا ۳۰ هزار میلیارد تومان برآورد شده است. همچنین اواخر مرداد نیز مجلس در گزارشی از وضعیت اینترنت با استناد به یک نظرسنجی اعلام کرده که ۶۴ درصد کاربران ایرانی از فیلترشکن استفاده میکنند.
ویدیو:
گزینش همچنان قربانی می گیرد
مرز حریم خصوصی و عرصه عمومی کجاست؟
اینفوگرافیک