چه جور وزیر بهداشتی می‌خواهیم؟!

سلامت حوزه‌ای چند بعدی است

کلاته ساداتی معتقد است که حوزه سلامت چند بعدی است و یک بعد این حوزه زیستی است؛ او می‌گوید: «پزشک در این بعد می‌تواند مؤثر و صاحب‌نظر باشد. اما سلامت ابعاد اجتماعی، روانی و سیاسی دارد. بسیاری از تصمیماتی که در حوزه غیربهداشت و درمان گرفته می‌شود با مسائل سلامتی مرتبط است. برای مثال، پیامد نرخ بیکاری، طلاق و اعتیاد در بیمارستان‌ها دیده می‌شود؛ لذا سلامت یک امر چند وجهی است».

چالش اقتصاد سلامت

کلاته ساداتی توضیح می‌دهد که اقتصاد سلامت یک حوزه پیچیده و مهم است و ادامه می‌دهد: «از نظر جامعه‌شناسی، بحث‌های زیادی در این خصوص شده است که بودجه‌های سلامت در کشور‌های توسعه‌یافته و درحال‌توسعه رو به رشد است. این مسیر جامعه مدرن است؛ تفاوت جامعه مدرن و جامعه سنتی در این است که جامعه مدرن، حکمرانی‌ها در مقابل تمام مسائل مرتبط با انسان‌ها مسئول‌اند، از جمله سلامت. حوزه سلامت مردم از ابتدای تاریخ بسیار مهم بوده‌است و در دوران مدرن که یکی از وظایف حکمرانی تامین سلامت است، بودجه این حوزه افزایش می‌یابد».

طبی‌سازی مضاعف و هزینه‌های سرسام‌آور

کلاته ساداتی با اشاره به هزینه‌های سرسام‌آور حوزه درمان اشاره می‌گوید: «برای مثال در آمریکا سالانه ۷۰۰ میلیارد دلار برای طبی‌سازی مضاعف هزینه می‌شود. طبی‌سازی مضاعف بدین معنا است در جایی که نیاز‌های تشخیصی و درمانی لازم نیست، این اقدامات انجام می‌شود. همچنین پژوهش‌های این حوزه نشان می‌دهد طبی‌سازی بیش از حد در حوزه بیماری‌های قلبی و عروقی در آمریکا بسیار زیاد است. حوزه سلامت درگیر خطراتی از این دست است که باید مورد توجه قرار بگیرد».

نقش وزیر بهداشت فراتر از تخصص پزشکی است

به گفته کلاته ساداتی، باید فردی که به کلیات اقتصاد سلامت و جامعه‌شناسی پزشکی آشنایی دارد، در منصب وزیر بهداشت و درمان قرار بگیرد. از نظر او زمانی که وزرا تنها تخصص پزشکی دارند، با این مباحث معمولا آشنایی کافی ندارند. همچنین نقش جامعه و عوامل اجتماعی و فرهنگی در حوزه سلامت بسیار مهم است. برای مثال، در طرح تحول سلامت تنها نگاه اقتصادی حاکم بود و بر اساس آن، حفظ پزشکان در بیمارستان‌های دولتی باید با افزایش درآمد آن‌ها همراه باشد. این یک امر چکشی بود و پیامد‌های آن به ضد خودش تبدیل شد. زیرا این اقدام کاملا طبی‌سازی بود؛ به این معنا که مبنا این بود که اگر پزشکان درآمد کافی داشته باشند، در حوزه دولتی می‌مانند. در حالی که این اتفاق رخ نداد و پیامد‌های وخیمی به جا گذاشت. برای مثال، بخشی از پزشکان به خارج از ایران مهاجرت کردند و تعدادی نیز به سمت بخش خصوصی مهاجرت کردند. یعنی پزشکی که در بخش دولتی توانایی خرید مطب نداشت، با درآمد‌های سرشار طرح تحول سلامت به سمت مطب خصوصی رفت.

تعارض منافع

او در آخر می‌گوید: «این اتفاقات در شرایطی رخ می‌دهد که نگاه تک‌بعدی و بدون در نظر گرفتن عوارض فنی و اجتماعی ناشی از سیاست‌گذاری بزرگ حاکم می‌شود. این طرح اقتصادی به بن‌بست رسید، بعد از آن که هزینه‌های زیادی را به سیستم بهداشت و درمان تحمیل کرد. این طرح همچنین منجر به تغییر عادت در میان پزشکان شد و چالش‌هایی از این دست را ایجاد کرد» همچنین، از نظر این جامعه شناس، بحث تعارض منافع یک مانع جدی بر سر راه انتخاب وزیر است. برخی از وزرا برای این حوزه تصمیماتی می‌گیرند که مرتبط با منافع یک گروه خاص است. آسیب‌های تعارض منابع به جامعه و سیستم بهداشت و درمان باز می‌گردد. به همین دلیل، انتخاب وزیری که به تمامی جوانب اقتصادی، اجتماعی، و فرهنگی حوزه سلامت واقف باشد، ضروری است.

انتخاب وزیر بهداشت برای دولت چهاردهم، یکی از مهم‌ترین تصمیماتی است که تاثیر گسترده‌ای بر سیستم بهداشت و درمان کشور خواهد داشت. حوزه سلامت تنها به تخصص پزشکی محدود نمی‌شود؛ بلکه نیازمند درک عمیق از اقتصاد سلامت، جامعه‌شناسی پزشکی و مدیریت بهینه منابع است.