در بنگلادش چه می‌گذرد؛ هندوکشی یا تصفیه حساب سیاسی؟

هندو‌ها حدود هشت درصد از جمعیت ۱۷۰ میلیون نفری بنگلادش را تشکیل می‌دهند. این اقلیت بنگال به طور سنتی از طرفداران حزب «لیگ عوامی» هستند؛ حزبی که پیش از این «شیخ حسینه»، نخست وزیر مستعفی بنگلادش، رهبری آن را برعهده داشت. در روز‌های گذشته برخی از رسانه‌های خارجی به ویژه خبرگزاری‌های هندی گزارش دادند که با سرنگونی دولت «شیخ حسینه»، بسیاری از معترضان به هندو‌های بنگلادش حمله کرده و خانه و اموال آن‌ها را تخریب کردند. به گزارش خبرگزاری «رویترز»، طی این حملات یک معلم هندو کشته و ۴۵ نفر زخمی شده اند. همچنین گفته شده که خانه ها، مغازه ها، و معابد هندو‌ها در ۴۵ منطقه از ۶۴ منطقه بنگلادش هدف حمله معترضان قرار گرفته است. بر اساس این گزارش، پس از شکل گیری خشونت‌های مذهبی، صد‌ها هندوی بنگلادشی تلاش کردند با فرار به هند از این حملات جان سالم به در ببرند.

«رویترز» گزارش داده که روز جمعه، صد‌ها نفر در اعتراض به این حملات علیه اقلیت هندو در «داکا»، پایتخت بنگلادش، تجمع کردند. معترضان که خواستار نجات اقلیت‌های بنگلادشی بودند، شعار می‌دادند «ما کیستیم؟ بنگالی بنگالی». در واقع، آن‌ها با دفاع از خود به عنوان مردم بنگلادش، خواستار ایجاد صلح و آرامش شدند. «شورای وحدت مسیحی، بودایی، هندو بنگلادش» نیز در بیانیه‌ای از «محمد یونس»، رئیس دولت موقت بنگلادش، درخواست کمک کرد. این شورا روز جمعه در نامه‌ای سرگشاده نوشت: «نگرانی و اضطراب در میان اقلیت‌های بنگلادش، موج می‌زند».

روزنامه هندی «بیزنس استندرد» گزارش داده که پس از اوج گرفتن خشونت‌ها علیه هندو‌های بنگلادش، «راجا کریشنامورتی»، نماینده کنگره آمریکا، از «آنتونی بلینکن»، وزیر امور خارجه این کشور درخواست کمک کرده است. او از بلینکن درخواست کرده که برای پایان دادن به موج خشونت‌ها در بنگلادش، مستقیما با دولت موقت تماس بگیرد و برای مجازات مسئولین این حوادث تلاش کند. این نماینده هندی تبار با استناد به گزارش‌های متعدد خبرگزاری‌های خارجی، در نامه خود نوشته است: «متاسفانه، این اولین بار نیست که اعتراضات ضددولتی در بنگلادش به خشونت ورزی علیه هندو‌ها تبدیل می‌شود. در شورش‌های اکتبر ۲۰۲۱ علیه هندو‌ها نیز، صد‌ها خانه، مغازه و معبد تخریب شد و ۹ نفر جان خود را از دست دادند».

این حملات تنها ماهیت سیاسی دارد؟!

پس از انتشار گسترده اخبار حمله به هندوها، خبرگزاری «الجزیره» در گزارشی مدعی شد که پس از برکناری حسینه از قدرت، رسانه‌های هندی بحران سیاسی بنگلادش را به شکلی اغراق آمیز و گمراه کننده پوشش داده‌اند. به گزارش این خبرگزاری، رسانه‌های هندی ادعا کرده‌اند که سازمان «اطلاعات نظامی پاکستان» (آی‌اس‌آی)، نقشی مهم در سازماندهی اعتراضات ایفا کرده است تا بنگلادش را به یک کشور اسلامی تبدیل کند. آن‌ها همچنین، گمانه زنی‌هایی در مورد دخالت چین در این جنبش داشتند.

«الجزیره» به نقل از تحلیلگران سیاسی مدعی شده است که این روایت‌ها تنها ماهیتی اسلام هراسانه و هشدارآمیز دارد؛ اعتراضات بنگلادش به رهبری دانشجویان و با مشارکت تمامی اقشار مردم به پیروزی رسیده است. بنابر ادعای این رسانه، این روایت‌های تحریف شده در خدمت برنامه‌های سیاسی هند، به ویژه «بهاراتیا جاناتا»، حزب حاکم این کشور، قرار دارد. از آن جا که «شیخ حسینه»، اصلی‌ترین متحد هند در بنگلادش، سرنگون شده است،  هند تلاش دارد بنگلادش را بیش از پیش ناامن کند.

«الجزیره» همچنین با استناد به منابع محلی بنگلادش، ادعا کرده است که حمله به خانواده‌های هندو با انگیزه سیاسی صورت گرفته  و معترضان تنها طرفداران «عوامی لیگ» را مورد حمله قرار دادند؛ هیچ گونه نفرت مذهبی در این اتفاقات نقش نداشته است. در گزارش «الجزیره» تاکید می‌شود که مسلمانان طرفدار «عوامی لیگ» بسیار بیشتر از خانواده‌های هندو مورد حمله قرار گرفته اند. این خبرگزاری تاکید کرده است که مسلمانان بنگلادشی در طول ناآرامی‌ها دائما تلاش کردند از معابد و خانه‌های هندو‌ها محافظت کنند. با وجود تمامی این ادعاها، آنچه حقیقت دارد تصاویری است که از حمله به خانواده های هندو پخش می شود و به هر حال اثبات می کند که این اقلیت مذهبی اکنون تحت فشار قرار دارد. 

حکومتی غیرافراطی، خواسته معترضان

«ناهید اسلام»، دانشجوی جامعه‌شناسی در «دانشگاه داکا»، رهبری اصلی اعتراضات دانشجویی علیه سهمیه‌بندی مشاغل دولتی بود. او پس از پیروزی معترضان، با تاکید بر اینکه دانشجویان، دولتی را که تحت هدایت یا حمایت ارتش بنگلادش باشد نمی‌پذیرند، پیشنهاد داد که «محمد یونس»، رئیس دولت موقت شود. او در مطلبی در شبکه‌های اجتماعی نوشت: «هیچ دولتی به جز دولتی که ما پیشنهاد کرده‌ایم، پذیرفته نیست». او روز دوشنبه در کنار دیگر رهبران جنبش دانشجویی گفته بود: «ما به خون‌هایی که شهدا برای هدفمان ریخته‌اند، خیانت نمی‌کنیم.» اسلام در سخنان خود وعده داد که آن‌ها قصد دارند با ایجاد تغییرات بینادی در بنگلادش، این کشور را به یک کشور دموکراتیک‌تر و عادلانه‌تر تبدیل کنند. او در سخنرانی خود بر لزوم محافظت از اقلیت هندو و مکان‌های عبادت آن‌ها تاکید کرد و گفت که بنگلادش هرگز به «حکومت فاشیستی» باز نخواهد گشت.

هرچند مشخص نیست که موج جدید خشونت ورزی علیه هندو‌های بنگلادش چرا و چگونه راه افتاده است اما، اکنون با قدرت گرفتن یونس، بسیاری اطمینان دارند که حکومت جدید بنگلادش، ماهیتی افراطی نخواهد داشت و یونس آن حاکم اسلام گرایی نیست که حقوق اقلیت‌ها و زنان را نادیده بگیرد.

بنگلادش؛ از ۱۹۴۷ تا امروز

در جریان تقسیم هند در سال ۱۹۴۷، ناحیه‌ای در شرق هند، به دلیل داشتن اکثریت مسلمان به ایالتی مستقل با نام «ایالت شرقی پاکستان» تبدیل شد. پاکستان شرقی از ایالت غربی دور افتاده بود، اما تحت حاکمیت سیاسی این ایالت اردوزبان قرار داشت. مسلمانان این منطقه در مذهب با حاکمان غربی اشتراک داشتند، اما اختلاف قومی سبب می‌شد که خود را قربانی بی عدالتی اقتصادی و نژادی بدانند. در ۱۹۷۱، این انزجار و خشم به جنگی داخلی بدل شد تا این که در نهایت جمهوری خلق بنگلادش (بنگال آزاد) به رهبری شیخ مجیب الرحمن، اعلام استقلال کرد.

«شیخ حسینه»، فرزند رهبر استقلال بنگلادش که روزگاری خود نماد آزادی‌خواهی در کشورش بود، دوشنبه هفته گذشته، در پی اعتراضات گسترده مردمی از سمت نخست وزیری استعفا داد و فرار کرد. اکنون، «محمد یونس»، اقتصاددان و برنده جایزه نوبل صلح، نخست وزیر موقت بنگلادش است. این بانکدار بنگلادشی که به دلیل سیاست‌های اقتصادی خود در بهبود وضعیت فقیران، به «بانکدار فقرا» معروف است، با درخواست صریح معترضان به این مقام رسید.