مهاجرت کارکنان بخش درمان؛ بمب ساعتی نظام سلامت

از اواسط مردادماه، پرستاران در سراسر ایران دائما در اعتضاب بوده اند. آن‌ها از ساعات کاری طولانی، حقوق پایین و اضافه‌کاری‌های اجباری خشمگین اند. اعتراضات حدود یک ماه قبل، پس از مرگ «پروانه ماندنی»، پرستار ۳۲ ساله ایرانی، آغاز شد. به گفته رسانه‌های فارسی‌زبان، او به دلیل ابتلا به «سندرم کاروشی» در خواب درگذشت. «کاروشی» یک اصطلاح ژاپنی است که به معنای «مرگ ناشی از کار بیش از حد» است. این سندرم به‌دلیل فشار زیاد کاری و استرس ناشی از آن که منجر به سکته قلبی یا مغزی می‌شود، به وجود می‌آید.

فشار کاری، علت مرگ

مرگ «پروانه ماندنی» سومین مرگ ناگهانی یک پرستار ایرانی در طول یک ماه به شمار می‌رود. اتفاقی که اعتراضات گسترده‌ پرستاران سراسر کشور را به همراه داشت. بر اساس گزارش‌ها، تا اواسط شهریور، در بیشتر شهرهای بزرگ و در مجموع بیش از ۵۰ شهر ایران، اعتراضات مسالمت‌آمیز برگزار شده بود.

«هادی یزدانی»، پزشکی که در اصفهان زندگی می‌کند، در گفتگو با «دویچه وله» گفت: «دولت قول داده است که حقوق معوقه پرستاران را به‌سرعت پرداخت کند و حقوقشان را افزایش دهد، اما این کافی نیست». یزدانی مدت‌هاست که در گفتگو با رسانه‌های ایرانی، نسبت به عواقب فشار کاری سنگین پرستاران هشدار می‌دهد. او می‌گوید: «بسیاری از پرستاران در حال مهاجرت هستند. خیلی از آن‌ها در طول دوران تحصیل، شروع به یادگیری زبان خارجی می‌کنند». 

دانمارک و آلمان، کشورهای مقصد

هرچند آمار رسمی از تعداد پرستاران مهاجر وجود ندارد، اما «احمد نجاتیان»، رئیس سازمان نظام پرستاری جمهوری اسلامی ایران، تایید کرده که روند مهاجرت در دو سال گذشته شدت گرفته است. «نجاتیان» در مصاحبه‌ای با خبرگزاری «فارس» در روز دوشنبه هفته گذشته، نسبت به فرار دسته‌جمعی پرستاران هشدار داد. دانمارک و آلمان مقصد محبوب پرستارانی هستند که قصد مهاجرت دارند. او گفت: «درخواست‌ها برای دریافت «گواهی عدم سوءپیشینه» در دو سال گذشته دو برابر شده است». این گواهی نشان‌دهنده صلاحیت فرد برای کار در یک شغل بهداشتی یا غیربهداشتی آکادمیک در خارج از کشور است.

فاطمه نیز چنین درخواستی داده است. این پرستار ۲۸ ساله با چهار سال سابقه کاری، توانسته است شغلی در آلمان پیدا کند. او در گفتگو با «دویچه وله» گفت آرزوی آینده‌ای بهتر و شرایط کاری عادلانه‌تری دارد. این پرستار ایران می‌گوید: «مثل بسیاری از همکارانم که می‌خواهند به آلمان مهاجرت کنند، من هم می‌خواهم در کشوری زندگی کنم که حقوقم نقض نشود و بتوانم با کار خوب پیشرفت کنم». فاطمه و همکارانش می‌توانند از طریق اینترنت از فرصت‌های شغلی در آلمان مطلع شوند. علاوه بر دفاتر کاریابی کوچک و بزرگ که خدماتی به زبان فارسی ارائه می‌دهند، در شبکه‌های اجتماعی نیز تعداد زیادی از اینفلوئنسرها پرستاران را برای مهاجرت راهنمایی می‌کنند.

نگرانی در مورد آینده نظام سلامت ایران

دکتر یزدانی نگران آینده نظام سلامت ایران است. او می‌گوید: «حتی مهاجرت یک پرستار هم زیاد است. ما به این راحتی نمی‌توانیم آن‌ها را جایگزین کنیم. مشکل، علاوه بر پرداختی کم و شرایط کاری سخت، ناامیدی عمومی آن‌ها از داشتن زندگی بهتر در این کشور است. به دلیل بحران مداوم اقتصادی، ما با تورم بسیار بالایی روبرو هستیم. هیچ افزایش حقوقی نمی‌تواند این تورم را جبران کند».

ایران با بحران اقتصادی شدیدی روبروست. تورم سالانه بیش از ۴۰ درصد است. مواد غذایی به خصوص شدیدا گران شده است. به عنوان مثال، قیمت گوشت در مقایسه با سال گذشته ۹۰ درصد افزایش یافته و قیمت ماهی ۶۰ درصد بیشتر شده است. تورم به‌دلیل سقوط مداوم ارزش پول ملی که نتیجه تحریم‌های اقتصادی علیه ایران است، شدت گرفته است. ارزش پول ایران در برابر دلار آمریکا به‌طور قابل توجهی کاهش یافته و این امر کالاهای وارداتی را خیلی گران‌تر کرده است.

دولت جدید، مشکلات قدیمی

«محمدرضا ظفرقندی»، وزیر جدید بهداشت ایران که در ششم شهریورماه به طور رسمی کار خود را آغاز کرده، در نخستین روز شروع به کار خود، اعلام کرد که برای حقوق و مطالبات پرستاران تلاش خواهد کرد. او همان زمان بیان کرد که دولت جدید باید بیش از ۷۵ هزار میلیارد ریال (حدود ۱۷۰ میلیون یورو) حقوق و پاداش معوقه به پرسنل پرستاری پرداخت کند. این مبلغ به‌صورت مرحله‌ای به حساب‌های کارکنان پرستاری واریز خواهد شد. بودجه این پرداخت‌ها از «صندوق توسعه ملی» تامین می‌شود.
 
این صندوق دولتی برای استفاده از بخشی از درآمدهای نفتی کشور جهت توسعه اقتصادی و سرمایه‌گذاری در پروژه‌های غیرنفتی تاسیس شده و هدف آن تنوع‌بخشی به اقتصاد و تامین رفاه نسل‌های آینده است. به گفته مقامات رسمی، به دلیل بحران اقتصادی، در سال‌های اخیر بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار از این صندوق قرض گرفته شده، اما بدهی‌ها پرداخت نشده است.
 
دولت ۴۰ درصد از بودجه خود را از درآمدهای دلاری حاصل از صادرات نفت تامین می‌کند. به دلیل مناقشات مربوط به برنامه هسته‌ای ایران، ایالات متحده تحریم‌هایی علیه تجارت نفت جمهوری اسلامی وضع کرده است. به همین دلیل، ایران نفت خود را زیر قیمت بازار، مثلا به چین، می‌فروشد. به گفته خبرگزاری «رویترز»، قیمت هر بشکه (حدود ۲۸۰ لیتر) نفت سبک ایران برای چین پنج دلار کمتر از قیمت جهانی نفت خام برنت دریای شمال است.