جمعه ۱۹ بهمن ۱۴۰۳ 07 February 2025
دوشنبه ۱۹ آذر ۱۴۰۳ - ۱۸:۰۴
کد خبر: ۸۶۲۳۹

زاکانی رفت | ظریفیان: استقلال دانشگاه تهران به خطر افتاده بود

زاکانی رفت | ظریفیان: استقلال دانشگاه تهران به خطر افتاده بود
«علیرضا زاکانی» از هیئت امنای دانشگاه تهران حذف شد و «عبدالناصر همتی» و «محمدرضا عارف» عضو این هیئت شدند. داستان تکراری است و در آذر ۱۴۰۰ بود که عارف و همتی از این هیئت رفتند و زاکانی برای عضویت در آن حکم گرفت. این که گفته می‌شود دانشگاه تهران سیاسی است و استقلال علمی ندارد، درست است؟ پاسخ این سوال را از «غلامرضا ظریفیان» معاون وزیر دولت خاتمی و استاد دانشگاه تهران پرسیدیم.
یگانه شوق الشعراء
نویسنده
یگانه شوق الشعراء

«حسین سیمایی صراف»، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری و رئیس هیأت امنای دانشگاه تهران با صدور احکامی، «محمدرضا عارف»، استاد دانشگاه صنعتی شریف؛ «محمود نیلی احمدآبادی»، استاد دانشکدگان فنی دانشگاه تهران؛ «فرهاد رهبر» و عبدالناصر همتی»، اساتید دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران؛ «عباس مصلی‌نژاد»، استاد ممتاز دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران و «حمیدرضا حاجی‌بابایی»، استاد دانشکده معارف و اندیشه اسلامی دانشگاه تهران را به مدت چهار سال به عنوان اعضای دوره نهم هیأت امنای دانشگاه تهران منصوب کرد.

در آذرماه ۱۴۰۰، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، شش عضو حقیقی جدید را برای دوره هشتم هیأت امنای دانشگاه تهران منصوب کرد. این اعضا شامل دکتر «محمدباقر قالیباف»، دکتر «محمدحسن صادقی مقدم»، دکتر «علیرضا زاکانی»، دکتر «سید جواد ساداتی‌نژاد»، دکتر «محمدمهدی اسماعیلی» و دکتر «عباس مصلی‌نژاد» بودند. در همان زمان «محمد مقیمی»، سرپرست دانشگاه تهران و دبیر هیئت امنای دانشگاه تهران نیز در نامه‌هایی جداگانه از زحمات و تلاش‌های دکتر «محمدرضا عارف»، دکتر «عبدالناصر همتی»، دکتر «عباس مصلی‌نژاد»، دکتر «پیروز حناچی»، دکتر «محمدجواد ظریف» و «مهندس بیژن نامدار زنگنه» که اعضای حقیقی دوره هفتم هیأت امنای دانشگاه تهران را تشکیل می‌دادند، تقدیر و تشکر کرد.


هیات امنای دانشگاه تهران چه وظایفی دارد؟

بر اساس «قانون تشکیل هیأت‌های امنای دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی» مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال ۱۳۶۷، هر یک از وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی موظف‌اند برای دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی وابسته به خود، هیأت امنایی با ترکیب مشخص تشکیل دهند. دانشگاه تهران دارای هیأت امنا است. این هیأت به‌عنوان بالاترین نهاد سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیری دانشگاه، نقش مهمی در تعیین خط‌مشی‌ها، نظارت بر عملکرد و تصویب برنامه‌های راهبردی ایفا می‌کند. تاریخچه تشکیل هیأت امنا در دانشگاه تهران به سال ۱۳۴۶ بازمی‌گردد، زمانی که «قانون تشکیل و اختیارات هیأت امنای دانشگاه تهران» به تصویب رسید. بر اساس این قانون، هیأت امنا از اعضای حقوقی و حقیقی تشکیل می‌شود که شامل مقامات دولتی و شخصیت‌های فرهنگی و دانشگاهی برجسته کشور هستند. هیأت امنای دانشگاه تهران وظایف متعددی دارد، از جمله تصویب بودجه، تعیین سیاست‌های کلان، نظارت بر عملکرد دانشگاه و تصویب مقررات استخدامی اعضای هیأت علمی. این هیأت با برگزاری جلسات منظم، به بررسی و تصویب موضوعات مهم دانشگاه می‌پردازد. بنابراین، هیأت امنا به‌عنوان یکی از ارکان اصلی مدیریت دانشگاه تهران، نقش حیاتی در پیشبرد اهداف آموزشی، پژوهشی و فرهنگی این دانشگاه ایفا می‌کند.

 

دانشگاه‌های کدام کشورها هیئت امنا دارند؟

تشکیل هیئت امنا یا هیئت‌های مدیریتی برای دانشگاه‌ها، به عنوان یک ساختار مدیریتی رایج در بسیاری از کشورهای جهان شناخته می‌شود. برای مثال تقریباً تمام دانشگاه‌ها و کالج‌های ایالات متحده دارای هیئت‌های امنا (Board of Trustees) یا هیئت‌های مدیریتی هستند. این هیئت‌ها مسئول تعیین خط‌مشی‌ها، نظارت بر عملکرد رئیس دانشگاه و تصویب بودجه هستند. اعضای هیئت‌ها اغلب از میان افراد برجسته جامعه، فارغ‌التحصیلان و یا خیرین انتخاب می‌شوند. دانشگاه‌های بریتانیا نیز  معمولاً توسط هیئت‌هایی به نام «University Council» یا «Board of Governors» اداره می‌شوند. این هیئت‌ها مسئولیت سیاست‌گذاری و نظارت بر عملکرد دانشگاه را دارند. دانشگاه‌های کانادا و استرالیا نیز هیئت‌های مدیریتی مشابهی دارند که وظایف آن‌ها شامل مد  یریت استراتژیک و نظارت بر عملکرد دانشگاه است. در کشورهایی مانند فرانسه و آلمان اما ساختار متفاوت است و ساختارهای مدیریتی شامل نمایندگانی از دانشجویان، استادان و کارمندان دانشگاه هستند. در بسیاری از کشورها مانند هند و چین، دانشگاه‌ها تحت نظارت مستقیم دولت هستند.

 

هیئت‌امنای دانشگاه نباید سیاسی باشد

تغییرات در ترکیب هیئت امنای دانشگاه تهران می‌تواند تأثیراتی بر جایگاه این دانشگاه به‌عنوان یک نهاد علمی داشته باشد و استقلال علمی این دانشگاه را تحت تاثیر قرار دهد. از آنجا که هیئت امنا مسئول سیاست‌گذاری‌های کلان، تصویب بودجه و نظارت بر عملکرد دانشگاه است، تغییر اعضا می‌تواند رویکرد مدیریتی و جهت‌گیری دانشگاه را تحت تأثیر قرار دهد. «غلامرضا ظریفیان»، استاد دانشگاه تهران که سابقه  فعالیت به‌عنوان معاون پشتیبانی و امور مجلس و معاون دانشجویی را در کارنامه خود دارد و عضو کمیته انتخاب وزیر علوم دولت چهاردهم بود در خصوص استقلال نهاد دانشگاه و چینش اعضای هیئت امنا دانشگاه‌ها با «فراز» گفت‌وگو کرده است.

 

یگانه

 

او در این‌باره به «روزنامه اینترنتی فراز» می‌گوید: «تشکیل هیئت امنا مبتنی بر یک نظریه بنیادین است و آن بحث خودگردانی دانشگاه‌ها است. این یک مفهوم بومی نیست، بلکه برای نظام آکادمیک ساز و کارهای ذاتی تعریف شده ‌است. یکی از این بحث‌ها موضوع استقلال دانشگاه است. گاهی اوقات تعابیر غلطی از این مفهوم برداشت می‌شود. دانشگاه در تمام جوامع نقش ریشه توسعه را دارد و میوه توسعه نیست. در تمام دنیا دانشگاه در توسعه جوامع نقش دارد. بحث استقلال همین است ولی در ایران بد ترجمه شده است. خود اجتماع علمی صلاحیت آن را دارد که قوانین، مقررات، چارچوب‌ها و ضوابط خود را تعیین کند و نهاد دیگری این صلاحیت را ندارد؛ چراکه دانشگاه یک اجتماع علمی و تخصصی است و باید در خصوص دانشجو و اساتید تصمیم بگیرد. به این اعتبار دانشگاه‌ها از هیئت امنا برخوردار هستند. هیئت امنایی که این صلاحیت را دارد، باید برای دانشگاه در عرصه‌های مختلف سیاست‌گذاری کنند. بنابراین به صورت طبیعی، اعضای هیئت‌های امنا در دنیا معمولا از چند بخش تشکیل می‌شوند. خبرگان علمی که تجربه‌های علمی و زیسته زیادی در این نوع سیاست‌گذاری‌ها دارند، موسساتی که حمایت‌های مالی به دانشگاه می‌رسانند و شخصیت‌هایی که می‌توانند به نهاد علم کمک مالی و معنوی کنند. معمولا دانشگاه‌ها در دنیا از دولت‌ها، جامعه و بخش خصوصی کمک می‌گیرند. زیرا وقتی دانشگاه فعال باشد، چرخه اقتصاد دانش بنیان فعال‌تر می‌شود و کشور پیشرفت می‌کند. در ایران متاسفانه فهم رایج از خودگردانی دانشگاه‌ها دقیق نیست و ده‌ها نهاد به‌جای کمک به استقلال دانشگاه در جذب استاد و دانشجو و منابع ملی،  دست و بال دانشگاه را می‌بندند. امروز نهادهای زیادی بر دانشگاه نظارت می‌کنند و دانشگاه نمی‌تواند چابکی خود را داشته باشد.  هیئت امنا در استقلال دانشگاه‌ها نقش مهمی دارد اما با توجه به اینکه در کشور ما همه امور به نوعی به امر سیاسی ارتباط پیدا می‌کند، هیئت امنا هم از این آسیب دور نمانده‌ است. در کشور ما سیاست در فرهنگ، اقتصاد و بسیاری از امور دخیل است و این خواه ناخواه به همه چیز آسیب می‌زند. این در صورتی است که امور باید در جای خود سامان پیدا کند.»

دانشگاه تهران به‌عنوان اولین دانشگاه مدرن ایران، نقش بنیادینی در توسعه نظام آموزش عالی کشور داشته و به نماد علمی و فرهنگی ایران تبدیل شده است. در سال‌های اخیر دانشگاه تهران نه به‌عنوان یک مرکز آموزش عالی، بلکه به یک مرجع سیاسی تبدیل شده است. با تغییر دولت‌ها، اعضای هیئت امنای دانشگاه تهران نیز تغییر می‌کند. این تغییرات به‌ویژه درمورد اعضای حقیقی هیئت امنا صدق می‌کند که توسط وزیر علوم، تحقیقات و فناوری منصوب می‌شوند. 

ارسال نظر
captcha
captcha
پربازدیدترین ویدیوها
  • تازه‌ها
  • پربازدیدها
پیشنهاد سردبیر
زندگی