دیدار زلنسکی و ترامپ، نظم جهانی را دگرگون می‌کند؟!

دونالد ترامپ و جی‌دی ونس ممکن است از شوک وارد کردن به اروپا لذت ببرند، اما همتایانشان در آن سوی اقیانوس اطلس در حال کنار آمدن با فروپاشی «اتحاد غرب» هستند. این انفجار احساسات ممکن است به نقطه عطفی در تاریخ بدل شود. ما هنوز در حال ارزیابی پیامدهای این رویارویی تند در دفتر بیضی کاخ سفید هستیم؛ جایی که دونالد ترامپ و جی‌دی ونس، معاون او، با خشم به ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، اعتراض کردند. این دیدار که در ابتدا قرار بود بر توافقی درباره منابع معدنی اوکراین متمرکز باشد و حمایت ترامپ از کی‌یف را در مذاکرات احتمالی با روسیه تقویت کند، به یک رسوایی دیپلماتیک بدل شد. ترامپ و ونس، زلنسکی را به دلیل ضعف در مذاکرات و همچنین ناسپاسی نسبت به کمک‌های ایالات متحده سرزنش کردند.

در نهایت، این توافق لغو شد و هیئت اوکراینی زودتر از موعد کاخ سفید را ترک کرد. زلنسکی بعد از این دیدار، به سمت اروپا رفت؛ جایی که رهبران ‌دل‌نگران این قاره در حمایت از او گرد هم آمده بودند. در واشنگتن، وفاداران ترامپ، از جمله قانون‌گذاران جمهوری‌خواه و رسانه‌های جناح راست، از بیان علنی این اختلافات استقبال کردند و زلنسکی را محکوم کردند. نکته محوری این درگیری، خواسته زلنسکی برای تضمین‌های امنیتی مشخص از سوی ایالات متحده بود که می‌توانست از نقض آتش‌بس احتمالی از سوی روسیه جلوگیری کند؛ کشوری که در فوریه ۲۰۲۲ حمله گسترده‌ای به اوکراین آغاز کرد.

شکاف میان اروپا و آمریکا، آغاز نظم جهانی تازه

ترامپ چنین تصمینی نمی‌دهد. دولت او قبلا برای بهبود روابط با کرملین تلاش کرده و هفته گذشته به قطعنامه سازمان ملل که تجاوز روسیه به اوکراین را محکوم می‌کرد، رای منفی داده است. «مایکل والتز»، مشاور امنیت ملی کاخ سفید، پس از این درگیری‌ها در دفتر بیضی، با بازگو کردن اتفاقات به خبرنگاران گفت: «زمان در میدان نبرد به نفع شما نیست. زمان در وضعیت جهانی هم به نفع شما نیست؛ از همه مهم‌تر، کمک‌های ایالات‌متحده و صبر مالیات‌دهندگان هم حدی دارد.» این درگیری شکاف عمیق میان اروپا و دولت ترامپ و حزب جمهوری‌خواه را آشکار کرده است؛ به گونه‌ای که کمک ایالات متحده به اوکراین، پایان جنگ در اروپا، و چشم‌انداز رابطه جدید میان ترامپ و زلنسکی را در ابهام فروبرده.

موضوع اما پیچیده‌تر از این حرف‌هاست. در دوره بایدن، جنگ اوکراین به یک لحظه سرنوشت‌ساز برای آنچه که می‌توان «غرب ژئوپلیتیکی» توصیف کرد، تبدیل شد. ایالات متحده نه تنها کمک‌های نظامی گسترده‌ای برای دفاع از اوکراین ارائه کرد، بلکه به هماهنگی واکنش اروپا نیز کمک کرد. ناتو توانایی‌های خود را تقویت و دامنه عضویتش را گسترش داد. اتحادیه اروپا میلیون‌ها پناهجوی اوکراینی را پذیرفت و کمک‌های مالی گسترده‌ای به کی‌یف اختصاص داد. در همان حال، رهبران غربی بر ارزش‌های مشترک خود در دفاع از حاکمیت اوکراین و دموکراسی تحت محاصره آن تاکید کردند.

استقبال مسکو از تنش میان متحدان قدیمی

این حمایت ممکن است ادامه یابد، اما احتمالا بدون ترامپ؛ او هرگز به شراکت‌های سنتی ایالات متحده اهمیتی نداده است. او اتحادیه اروپا را تهدیدی برای منافع آمریکا و ناتو را باشگاهی از شرکای ضعیف و بدهکار می‌داند. «کایا کالاس»، دیپلمات ارشد اتحادیه اروپا و نخست‌وزیر پیشین استونی، روز جمعه گفت: «امروز مشخص شد که جهان آزاد به یک رهبر جدید نیاز دارد. این به عهده ما اروپایی‌هاست که این چالش را بپذیریم.»

«اکنون زمان حفظ آرامش است، اما نه با ادامه دادن مسیر گذشته». این جمله‌ای است که «کامیل گراند»، عضو ارشد اندیشکده شورای روابط خارجی اروپا و مقام ارشد سابق ناتو، در شبکه‌های اجتماعی منتشر کرد. او افزود: «متحد آمریکایی ما اکنون رسما تصمیم گرفته موضعی ناسازگار با منافع و ارزش‌های سنتی مشترکمان اتخاذ کند. این ممکن است موقتی یا دائمی باشد، اما در هر صورت، پیامدهای عمیق و ماندگاری خواهد داشت.»

این شکاف آشکار میان اروپا و آمریکا در مسکو به گرمی مورد استقبال قرار گرفته است. «دیمیتری پسکوف»، سخنگوی کرملین، در گفتگو با خبرنگاران به تحولات سریع در پیکربندی سیاست خارجی ایالات متحده تحت رهبری ترامپ اشاره کرد. در حالی که ترامپ به دنبال برقراری روابط دوستانه با روسیه است، هم‌زمان همسایگان آمریکا را تحت فشار قرار داده و خود را برای یک جنگ تجاری جدید با اروپا آماده می‌کند. پسکوف می‌گوید این تغییرات چشمگیر تا حد زیادی مطابق با منافع کرملین است.

ائتلاف در اروپا، اتحاد میان مسکو و واشنگتن

برای اوکراین، این اخبار بسیار ناگوار است. زلنسکی ممکن است برای بازسازی اعتبار خود در نظر ترامپ با دشواری روبه‌رو شود. ترامپ انتظار داشت رهبر اوکراین در معامله‌ای بزرگ که بدون نظر او طراحی شده بود، نقش یک طرف ضعیف و محتاج را ایفا کند. در حالی که رهبران اروپایی خواستار حفظ آرامش شده‌اند، برخی تحلیل‌گران گمانه‌زنی کرده‌اند که ترامپ، از سر نارضایتی، ممکن است انتقال کمک‌های نظامی به اوکراین را متوقف کند. کمبود تسلیحات، از جمله موشک‌های حیاتی برای سامانه‌های دفاع هوایی ساخت آمریکا، می‌تواند برای کشوری که دائما با بمباران‌ها و حملات هوایی روسیه مواجه است، فاجعه‌بار باشد.

کشورهای اروپایی، از جمله قدرت‌های بزرگی مانند بریتانیا و آلمان، در تلاش‌اند با افزایش هزینه‌های دفاعی خود، به اوکراین کمک کنند. «کی‌یر استارمر»، نخست‌وزیر بریتانیا، روز یکشنبه در حالی که میزبان زلنسکی و دیگر رهبران اروپایی بود، «از دیگر دولت‌های اروپایی خواست ارتش‌های خود را تقویت کنند و به ائتلاف حامیان بپیوندند تا خلا پشتیبانی در اوکراین را پر کنند.»

با این همه، ممکن است شکاف بسیار عمیق‌تری ایجاد شود، به‌ویژه اگر دولت ترامپ برنامه‌های بلندمدت خود برای کاهش نیروهای آمریکایی در اروپا را اجرایی کند. این اقدام بخشی از تغییر استراتژیک گسترده‌تر ایالات متحده به سوی منطقه هند و اقیانوس آرام خواهد بود. ترامپ و ونس ممکن است از شوک وارد کردن به اروپا لذت ببرند، اما همتایان آن‌ها در آن سوی اقیانوس اطلس در حال کنار آمدن با فروپاشی وحدت غرب هستند. «آلن فراشون»، ستون‌نویس روزنامه لوموند، نوشت: «حرف ترامپ و پوتین با هم یکی است. در کمتر از دو هفته، امتیازات ایالات متحده به مسکو روی هم انبار شده است. حتی اگر این امتیازات از زمان دولت جو بایدن در حال بررسی بوده باشد، باز هم این میزان عجیب است: «عدم عضویت اوکراین در پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو)، عدم استقرار نیروهای ناتو برای نظارت بر آتش‌بس احتمالی، و لزوم ارائه امتیازات ارضی از سوی کی‌یف.»

چین، برنده اصلی بازی ترامپ

رویکرد ویرانگر ترامپ در دیپلماسی، فرصت‌های گسترده‌ای برای دیگران ایجاد کرده است. «ون-تی سونگ»، استاد دانشگاه ملی استرالیا در کالج آسیا و اقیانوس آرام، به روزنامه فایننشال ریویو استرالیا گفت: «چین قطعا از نحوه پیشرفت اوضاع خوشحال است. ترامپ به‌طور هم‌زمان به دوستان و دشمنان خود در عرصه دیپلماسی حمله می‌کند، و این امر باعث می‌شود که دیپلماسی تهاجمی چین در مقایسه با آن، انسانی‌تر به نظر برسد.»

آن‌طور که برخی تحلیلگران اشاره کرده‌اند، نکته طنزآمیز ماجرا این است که اتحادهای غربی طی چندین دهه یکی از مهم‌ترین عوامل در قدرت‌نمایی جهانی ایالات متحده بوده است. ترامپ برای تعریف دوباره منافع آمریکا به‌طور محدودتر و هم‌راستایی با رهبران اقتدارگرا در سایر نقاط جهان، در حال رقم زدن تغییراتی تاریخی است. «کبیری تانجا»، تحلیلگر سیاست خارجی هند، هفته گذشته در شبکه‌های اجتماعی نوشت: «تنها یک ماه از مراسم تحلیف ترامپ گذشته است و آمریکا با سرعت به سمت خودمختاری استراتژیک می‌رود. به نظر می‌رسد این یکی از بهترین زمان‌ها برای چین باشد.»