ترودو رفت | اپوزیسیون ایرانی به دنبال پدرخوانده‌ای دیگر؟!

طبق وعده قبلی حزب لیبرال مبنی بر تعیین جانشین ترودو، «مارک کارنی»، رئیس پیشین بانک مرکزی کانادا، نهم مارس به عنوان رهبر جدید این حزب انتخاب شد. کارنی با کسب ۸۵.۹ آرا در انتخابات درون‌حزبی پیروز شد و قرار است در رقابت‌های انتخاباتی پیش‌رو با نامزد حزب محافظه‌کار کانادا مبارزه کند. کارنی در نخستین سخنرانی خود پس از پیروزی گفت: «کانادا هرگز به هیچ شکلی، بخشی از آمریکا نخواهد شد.» موضع‌گیری او واکنشی بود به تهدیدات دونالد ترامپ که بارها از ایده الحاق کانادا به ایالات متحده سخن گفته است.

با روی کار آمدن ترامپ و شدت گرفتن جنگ تعرفه‌ها اوضاع برای دولت کانادا سخت‌تر از قبل شد. بحران کمبود مسکن، افزایش میزان مهاجرت و گرانی چنان عرصه را بر ترودو تنگ کرد که او اوایل ژانویه، اعلام کرد از مقام نخست‌وزیری کانادا کناره‌گیری می‌کند. در همان زمان، رسانه‌های کانادا گزارش دادند که این تصمیم به دلیل نارضایتی‌های عمومی و فشار اعضای حزب صورت گرفته است. ترودو که قرار بود تا زمان تعیین نخست‌وزیر جدید کانادا در سمت خود باقی بماند، حالا جای خود را به یک اقتصاددان کهنه‌کار داده است.

تغییر در سیاست‌ها، تغییر در اولویت‌ها

نوامبر ۲۰۱۵، جاستین ترودو به‌عنوان بیست‌و‌سومین نخست‌وزیر کانادا انتخاب شد و برای ۹ سال رهبری حزب لیبرال و دولت کانادا را بر عهده داشت. در سال‌های نخست‌وزیری او همیشه حواشی در مورد او وجود داشته است. هرچند ترودو فرزند پانزدهمین نخست‌وزیر کانادا بود، شایعاتی در مورد نسبت خونی او با «فیدل کاسترو»، رئیس‌جمهور انقلابی کوبا، وجود دارد. ترودو در سال‌های اول نخست‌وزیری، چنان در داخل و خارج از کانادا محبوبیت داشت که رسانه‌های جهان از او با عنوان نمادی از سرزندگی و ترقی‌خواهی یاد‌ می‌کردند. یکی از قاب‌های ماندگار از ترودو، تصویر نشست‌های رسمی او با مقامات بود؛ جوراب‌های رنگارنگ او در این نشست‌ها چنان در رسانه‌ها دیده شد که عده‌ای آن را نوعی ابزار سیاسی و در واقع «دیپلماسی جوراب» خواندند.

با گذر زمان اما شرایط آن چنان برای کانادا سخت شد که دیگر خوشپوشی و صلح‌طلبی نخست‌وزیر جوان کارساز نبود. پس از همه‌گیری ویروس کرونا در جهان، مشکلات اقتصادی در کانادا بیش از پیش ظاهر شد و محبوبیت ترودو روز به روز کاهش یافت. طبق آخرین نظرسنجی‌ها در تابستان ۲۰۲۴، محبوبیت ۶۳ درصدی ترودو در سال‌های اول نخست‌وزیری حالا به ۲۸ درصد رسیده بود.

روندی که سبب شد او از سوی حزب تحت فشار قرار بگیرد و پس از نه سال از سمت خود کنار رود تا این بار یک اقتصاددان رهبری کانادا را به دست بگیرد. انتخاب مارک کارنی برای این موقعیت البته معنادار است. کارنی بر خلاف ترودو، هیچ‌گاه سمتی سیاسی نداشته و سال‌ها در زمینه بانکداری فعالیت کرده است؛ او با وعده مقابله با جنگ تجاری ترامپ، حمایت اعضای حزب لیبرال را به دست آورد.  با توجه به مشکلات اقتصادی کانادا و تنش‌های سیاسی این کشور با آمریکا، به نظر می‌رسد حالا اوضاع داخلی کانادا اولویت اصلی نخست‌وزیر جدید و حامیان او باشد. برخلاف ترودو، مارک کارنی تاکنون موضع مشخصی در قبال ایران و اپوزیسیون ایرانی نگرفته است. آن طور که به نظر می‌رسد نخست‌وزیر جدید حداقل فعلا برنامه‌ای برای استفاده از دیپلماسی جوراب یا همراهی با اپوزیسیون ایرانی برای مداخله در اوضاع ایران ندارد؛ چیزی که پیش از این، بسیار در دولت ترودو مرسوم بود.

ترودو: از وعده احیای روابط با تهران تا وضع تحریم‌ها علیه مردم ایران

روابط میان ایران و کانادا همیشه به سیاق ده سال گذشته، بر دشمنی استوار نبود. از پیروزی انقلاب تا اوایل دهه نود، با وجود اختلافات، سفارت دو کشور فعال بود و ایرانیان زیادی به کانادا رفت‌وآمد داشتند. شهریور ۱۳۹۱، پس از دوره‌ای از درگیری‌ها به ویژه با مرگ مشکوک زهرا کاظمی (عکاس ایرانی‌کانادایی) در ایران، دولت کانادا سفارت خود در تهران را تعطیل کرد و روابط دیپلماتیک با ایران را به حالت تعلیق درآورد. جاستین ترودو در دوران مبازرات انتخاباتی وعده داد که در صورت پیروزی به دنبال عادی‌سازی روابط میان اتاوا و تهران خواهد بود. با این همه، نه تنها روابط میان دو کشور هیچ‌گاه به حالت سابق برنگشت، که دولت کانادا در دوران نخست‌وزیری ترودو به یکی از حامیان اصلی اپوزیسیون بدل شد.

این چرخش پس از آن صورت گرفت که اعتراضات داخلی در ایران در سال‌های ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۱ افزایش یافت و کارزارهای ضدایرانی گروه‌های مخالف حکومت در کانادا به راه افتاد. در تابستان ۲۰۱۸ پارلمان کانادا در مصوبه‌ای به توقف مذاکرات از سرگیری روابط با ایران رای داد و چند ماه بعد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را وارد فهرست گروه‌های حامی تروریسم کرد؛ اتفاقی که هرچند با استقبال گروه‌های مخالف حکومت ایران روبه‌رو شد، آینده بسیاری از مردم ایران را تغییر داد. با تروریستی خوانده شدن سپاه پاسداران، دانشجویانی که خدمت سربازی خود را زیر نظر این نهاد گذرانده بودند، امکان ادامه تحصیل در کانادا یا زندگی در کنار خانواده‌شان در این کشور را از دست دادند.

گروه‌های مخالف جمهوری اسلامی در کانادا و سایر کشورها، به‌ویژه پس از اعتراضات داخلی در ایران، فشارهای خود را بر دولت ترودو برای اعمال تحریم‌های بیشتر افزایش دادند. این گروه‌ها با برگزاری تجمعات و لابی‌گری، خواستار حمایت بیشتر کانادا از حقوق بشر در ایران و اعمال فشارهای اقتصادی و سیاسی بر حکومت ایران شدند. دولت کانادا تحت رهبری ترودو، همواره از تحریم‌های اقتصادی آمریکا و متحدانش علیه ایران حمایت کرده و در برخی موارد، این تحریم‌ها را حتی فراتر از محدودیت‌های بین‌المللی گسترش داده است. ترودو همسو با گروه‌های اپوزیسیون و بی‌توجه به معیشت مردم ایران، زمینه محدودیت‌های گسترده‌ بر اقتصاد ایران و دسترسی مردم به منابع مالی و تجاری را فراهم کرد.

این اقدامات باعث شد اپوزیسیون ایرانی مقیم کانادا به دولت ترودو به‌عنوان حامی خود نگاه کند و امیدوار باشد که با حمایت او، فشارهای بین‌المللی بر جمهوری اسلامی افزایش یابد. حالا با تغییر در رهبری کانادا، به نظر می‌رسد اپوزیسیون ایرانی باید به فکر پدرخوانده دیگری برای مداخله‌جویی در اوضاع داخلی ایران باشد.