سگ‌های ولگرد سالی ۵۰۰ هزار ایرانی را گاز می‌گیرند | کودکان در خطرند!

ساعت ۶ عصر روز دوشنبه ۵ فروردین، یک کودک چهارساله پایین کوچه محل زندگی مورد حمله سگ‌های ولگرد قرار گرفت. این پسربچه سه روز بعد به دلیل شدت زیاد جراحت‌ها و مصدومنت، جانش را از دست داد.
این خبر ناگوار در روزهای تعطیلی نوروز منتشر شد ولی مرگ دلخراش این کودک، تنها مورد حمله‌ی سگ‌های ولگرد و بدون صاحب به مردم، در طول روزهای ابتدایی سال ۱۴۰۴ نبود. سیزدهم فروردین در محدوده روستاهای قزوبینق ۹ نفر از اهالی بر اثر حمله سگ دچار صدمه و جراحت و تعدادی از آنها بعضی بستری شدند. 

خلاء قانونی و نبودن نهاد مسئول

در کشور ما قانون و دستورالعمل جامع و کاملی برای کنترل و سامان‌دهی جمعیت سگ‌های ولگرد و بدون صاحب تدوین نشده است. بند ۱۵ ماده ۵۵ قانون شهرداری‌ها به طور غیرمستقیم وظیفه‌ای را به شهرداری‌ها محول کرده و گفته:

«جلوگیری از شیوع امراض ساریه انسانی و حیوانی و اعلام این گونه بیماری‌ها به وزارت بهداری و دامپزشکی و شهرداری‌های مجاور هنگام بروز آنها و دور نگاه داشتن بیماران مبتلا به امراض ساریه و معالجه و دفع حیواناتی که مبتلا به امراض ساریه بوده یا در شهر بدون صاحب و مضر ‌هستند.»

اما این قانون کارایی و اثربخشی کافی ندارد و مهم‌تر این‌که فقط به محیط شهر و محل سکونت می‌پردازد و اطراف شهرها و روستاها یا افزایش بی‌رویه و خطرناک جمعیت حیوانات در سطح کشور را شامل نمی‌شود.

از سوی دیگر در قانون، دستورالعمل و بندی درمورد آسیب سگ‌ها و به‌ویژه سگ‌هایی که صاحب دارند، به شهروندان تعریف نشده است. این مسئله طی سال‌های گذشته روند افزایشی داشته و هم سلامت و جان مردم را به خطر می‌اندازد و برای سیستم بهداشت و درمان نیز هزینه‌های زیادی ایجاد می‌کند.

آمار بالای حمله سگ و گاز گرفتگی در ایران

محدرضا شیرزادی، رئیس اداره مبارزه با بیماری‌های قابل انتقال از حیوان به انسان وزارت بهداشت، در گفتگو با تسنیم درمورد آمار حیوان‌گزیدگی‌ در ایران را این‌طور گفت: «سال ۱۴۰۲ بیش از ۳۲۰ هزار مورد حیوان‌گزیدگی در کشور ثبت شد که ۸۰ درصد آن‌ها به دلیل حمله سگ و گاز گرفتگی افراد به وسیله سگ‌ها بوده است. از این میزان، ۷۰ درصد حمله‌ها از طرف سگ‌هایی است که صاحب دارند.

آمار حمله و گاز گرفتن حیوان‌ در سال‌های اخیر افزایشی بوده است که نشان می‌دهد جمعیت سگ‌های بدون صاحب و ولگرد کنترل نشده ، بالا رفتن تمایل به نگهداری سگ‌ نیز در افزایش این آمار موثر بوده است. بعضی افراد پس از تصمیم هیجانی و خرید یا به سرپرستی گرفتن سگ، متوجه سختی‌های نگهداری حیوان می‌شوند و آن‌را رها می‌کنند. بعضی دیگر از بیماری‌های واگیر یا بیماری‌هایی که از سگ خانگی منتقل می‌شود، اطلاع ندارند و این موارد نیز تعداد سگ‌های بی‌صاحب و موارد حمله و گاز گرفتگی را افزایش می‌دهد.

آمار بالای ایران در حمله سگ‌ها به مردم

مهدی نبی‌یان سال ۱۴۰۰ در گفتگو با همشهری، تعداد سگ‌های ولگرد و بدون صاحب کشور را بین ۱ تا ۳ میلیون قلاده برآورد کرد که بدون شک در طول ۴ سال گذشته، بیشتر شده است.

نبی‌یان در ادامه صحبت خود گفت: بر اساس آمار، روزانه بیش از ۵۰۰ نفر در کشور ما به وسیله سگ‌های صاحب‌دار و حدود ۵۵ نفر به وسیله سگ‌های بی‌صاحب گزیده می‌شوند. منابع مالی وزارت بهداشت به صورت یارانه‌ای برای مراقبت و درمان این افراد هزینه می‌شود. هزینه مورد نیاز برای تامین واکسن هاری نزدیک به ۱۰ میلیون دلار است و شهرداری تهران هر سال ۱۰ هزار سگ ولگرد را جمع آوری می‌کند و این زنده‌گیری هم بار مالی زیادی به شهرداری تحمیل می‌کند.

محمود مرعشی -دامپزشک متخصص حیات وحش- نیز شهریور ۱۴۰۳ درمورد افزایش آمار حمله سگ در ایران به تسنیم گفت: «تا چند سال پیش که جمعیت سگ‌های ولگرد کمتر بود، آمار انسیتو پاستور به عنوان مرجع رسمی هاری در کشور، بیش از ۱۰۰ هزار گاز گرفتی به وسیله سگ‌ها بود. این آمار فقط کسانی را شامل می‌شد که به مراکز بهداشت مراجعه می‌کنند. متاسفانه آمار گاز گرفتگی سال گذشته به بیش از ۴۰۰ هزار رسید که دلیل آن افزایش جمعیت سگ‌های ولگرد است. فقط هزینه واکسن هاری این تعداد واکسیناسیون ۲۰۰ میلیارد تومان در سال است.

هزینه ۲ هزار میلیاردی سگ‌ها برای سیستم سلامت کشور

محمدرضا شیرزادی -رئیس سابق اداره بیماری‌های منتقله از حیوان به انسان وزارت بهداشت و متخصص بیماری‌های عفونی- دی‌ماه ۱۴۰۳ از ۳۰۰ هزار مورد سگ گزیدگی در سال قبل خبر داد و گفت: «واکسن و سرم هاری یکی از پرهزینه‌ترین واکسن‌هایی است که وزارت بهداشت تهیه می‌کند. هر واکسن هاری حدود ۱۰ یورو (۱۱۳۰ هزار تومان) و هر سرم هاری حدود ۶۰ یورو (۶۷۸۳ هزار تومان) قیمت دارد.

مرگ به دلیل حمله و گزیدگی سگ غیرممکن نیست، شیرزادی در این مورد توضیح داد: «سال گذشته ۱۸ نفر به این دلیل جان خود را از دست دادند و  مرگ ناشی از حیوان گزیدگی داشتیم و تا دی‌ماه ۱۴۰۳ هم ۱۷ مورد مرگ به دلیل ابتلا به هاری ثبت شد که بیشتر آن‌ها به دلیل گازگرفتگی سگ بود. اگر فردی که مورد حمله‌ی سگ قرار می‌گیرد به موقع برای تزریق واکسن و سرم هاری به مراکز بهداشت نرود، بر اثر این بیماری فوت می‌کند. بعضی کودکان و افراد بزرگسال هم جان خود را بر اثر شدت جراحات جانشان را از دست می‌دهند.»

ایران در خطر انفجار جمعیت سگ‌های ولگرد

غذارسانی غیر اصولی یکی از دلایل اصلی افزایش سگ‌های ولگرد و بدون صاحب در سال‌های اخیر بوده است، رفتار اشتباهی که با عنوان حیوان‌دوستی، حمایت از حیوانات و نیکوکاری که معرفی و ترویج می‌شود.

یک فعال محیط زیست دراین‌ مورد گفت: «غذا دادن به سگ‌ها کمکی به آنها نمی‌کند ولی می‌تواند اکوسیستم آنها را دچار اشکال کند. این کار زاد و ولد سگ‌ها را بالا می‌برد و ممکن است پیدا کردن غذا در طبیعت برایشان سخت شود. همین موضوع به اتفاقات تلخی مثل حمله سگ‌ها به کودکان منجر می‌شود.»

او افزایش بیماری و رفتار تهاجمی حیوان را هم جزو عواقب و خطرهای دیگر غذارسانی بی‌رویه به سگ‌ها عنوان کرد و توضح داد: «غذادهی گروهی به حیوانات باعث جمع شدن در یک محدوده و افزایش احتمال سرایت بیماری و انگل‌ها میان آن‌ها می‌شود. همچنین غذارسانی طولانی‌مدت به حیوانات به مرور اعتمادشان را به انسان بیشتر می‌کند و در انتظار غذا هستند و اگر مرتب به آن‌ها غذا نرسد، رفتار پرخاشگرانه پیدا می‌کنند.»

محمود مرعشی در این مورد به تسنیم گفت: «غذارسانی به سگ‌های ولگرد در هیچ کشوری مجاز نیست و اگر انجام شود، شخص بار اول جریمه مالی می‌شود و دفعه‌های بعد به جرم تهدید بهداشت جامعه دستگیر و با مجازات سنگین‌تری روبه‌رو می‌شود! با غذارسانی و نبودن مدیریت صحیح پسماند‌ها، باید منتظر انفجار جمعیت سگ‌های ولگرد باشیم.»

سگ‌ها عامل انتقال بیش از ۳۰۰ بیماری مشترک بین انسان و حیوان

افزایش تعداد سگ‌ها چه ولگرد و بی‌صاحب یا سگ‌هایی که سرپرست دارند، باعث آلودگی زیادی در مناطق مسکونی و غیرمسکونی شده است. از یک طرف باقی ماندن مدفوع سگ در مکان‌های عمومی، بهداشت عمومی را در خطر قرار داده و امکال انتقال بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان را افزایش داده است.

بیماری‌های زیادی امکان انتقال از طریق مدفوع سگ به انسان دارند. بیماری‌های باکتریایی مانند کامپیلوباکتر، سالمونلا، کلستریدیوم دیفیسیل و اشریشیاکلی؛بیماری‌های انگلی مانند اکینوکوکوس، لارو مهاجر پوستی، توکسوکاریازیس، ژیاردیا و کریپتوسپوریدیوم هم جزو این امراض مشترک هستند.

روش کنترل جمعیت سگ‌های ولگرد

محمود مرعشی روشی را که کشورهای پیشرفته اعمال کرده‌اند، اصولی دانست و گفت: «اکثر کشورهای پیشرفته از پناه دادن یا همان ساخت پناهگاه‌ سگ‌ها استفاده می‌کنند. جای سگ در پناهگاه است و هیچ سگ ولگردی اجازه ندارد در طبیعت باشد. در این کشورها هر سگی که قلاده ندارد، حتی اگر صاحب داشته باشد، سگ ولگرد تلقی می‌شود و جای آن در پناهگاه است.»

او از وجود ۲۰۰ پناهگاه سگ در کشور خبر داد: «بر اساس آمار نزدیک ۲۰۰ پناهگاه در کشور داریم که ۳۰ درصد خصوصی و مابقی دولتی هستند یعنی دولت بودجه می‌دهد تا جمعیت سگ‌ها کنترل شود. در کشورهای پیشرفته سگ بدون قلاده را به پناهگاه می‌برند بین ۳۰ تا حداکثر ۶۰ روز زمان می‌دهند تا شخص علاقه‌مندی سرپرستی آن را بر عهده بگیرد. اگر کسی داوطلب نگهداری نشود، سگ بدون هیچ تعارفی یوتانایز (مرگ بدون درد) می‌شود.»

مرعشی درمورد سگ‌های پناه داده در کشور ما گفت: «در ایران به دلیل هجمه رسانه‌ای که درباره یوتانایز ایجاد شده و متأسفانه مسئولان هم تحت تاثیر این جو قرار گرفتند، این مرحله انجام نمی‌شود و به همین دلیل در کنترل جمعیت اتفاق خاصی نمی‌افتد. اگر روش پناهگاه‌داری شبیه کشورهای اروپایی اجرا شود، انجمن‌های حامی حیوانات هم نمی‌توانند ادعایی داشته باشند چون دولت فراخوان داده اما کسی سرپرستی سگ را قبول نکرده است و در آخرین مرحله یوتانایز می‌شود.