نمایش ۱۰۰ اثر تمدن ایلام در موزه ملی ایران باستان

مردان لر دست در دست هم داده‌اند و در میدان می‌رقصند، سرعت رقص‌شان را بالا می‌برند، بادی وزیدن می‌گیرد و در شلوارهای گشادشان می‌پیچد، مردها می‌چرخند، زمان می‌گذرد،   صدای ساز و سورنا در آسمان و زمین می‌پیچد و مردها همچنان دست در دست می‌رقصند. صدا و باد و مردها متوقف نمی‌شوند و با زمان و تاریخ پیش می‌آیند...

از دوره ایلامی/ عیلامی تا عصر دیجیتال تهران می‌رسند. این‌جا ایلام است، این‌جا ایران است، این‌جا موزه‌ ملی ایران باستان است و تصویر یک کوزه ایلامی که لباس مردان ایلامی را نشان می‌دهد، شولوار معروف لری را به ذهن می‌آورد.

آثار ایلام باستان، اواخر اسفندماه و ۲۰ روز پس از شروع نمایشگاه ۲۰ اثر پیکاسو در موزه هنرهای معاصر ایران، در موزه ملی به نمایش گذاشته شدند و با این‌که۱۰۰ اثر منحصر به فرد و کمتر دیده شده‌اند، انعکاس رسانه‌ای و توجه به این نمایشگاه، اندک بود.

موزه ملی ایران باستان پیش از این، در رویدادهای کوچک‌تری تعدادی از این آثار را به مخاطبان و علاقه‌مندان تاریخ ایران باستان ارائه کرده بود و این  نمایشگاه فرصتی بیشتر و بهتر برای دیدن آثاری چند هزار ساله از نزدیک است.

در این مدت آثاری از سه دوره «آغاز عیلامی»، «عیلام قدیم» و «عیلام نو» به نمایش گذاشته شده است. سیر تحول تاریخی و فرهنگی عیلام/ایلام با این آثار به مخاطبان موزه و علاقمندان تاریخ ایران معرفی می‌شود.

 این صد اثر از محوطه‌های باستانی مانند چغازنبیل، هفت‌تپه، ملیان، شوش، اریسمان، سیَلک، ارجان و جوبجی کشف شده‌اند.

اهمیت نمایش آثار ایلامی در موزه ملی ایران باستان

دکتر یوسف حسن‌زاده -مسئول نمایشگاه- ایده برگزاری این نمایشگاه را در راستای ارائه روایت‌های نو از تاریخ ایران به مردم عنوان کرد و گفت: «موزه ملی ایران در راستای بازبینی فضاهای نمایشگاهی خود و ارائه روایتی نو از تاریخ این سرزمین، نمایش آثاری از دوره کم‌شناخته و ارزشمند عیلام/ایلام را در دستور کار قرار داد. این آثار به استناد داشته‌ها و مجموعه‌های موزه، روایتی نو از تاریخ سرزمین‌مان برای مردم و مخاطبان موزه خلق می‌کند.»

دکتر جبرئیل نوکنده -رئیس کل موزه ملی ایران- با اشاره به این‌که پژوهش‌ها درباره‌ی عیلام داخل کشور متمرکز نبوده و پراکنده انجام شده است، ادامه داد: «هنوز یک مرکز معتبر علمی به‌صورت اختصاصی به این دوره نپرداخته است، اما آثار آن ارزش‌های برجسته جهانی دارند؛ به‌ویژه شوش و معبد چغازنبیل که در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار دارند.»

به گفته نوکنده «اهمیت دوره‌ی عیلامی در حدی است که باید موزه‌ای درخور و مستقل برای این فرهنگ در نظر گرفت اما به دلیل محدودیت فضا، تلاش می‌شود یکی از گالری‌های موزه ایران باستان به این دوره تخصیص یابد.» او در این مورد افزود: «این آثار پنجره‌ای است به دنیای عیلام و فرصتی است برای درک عمیق‌تر از تاریخ و میراث فرهنگی ایران زمین و موزه ملی ایران می‌خواهد به سهم خود در شناخت فرهنگ و هنر عیلام/ایلام یاری‌رسان باشد.»

تاریخ ایران را به اشتباه و سلیقه‌ای از دوره هخامنشی آغاز کرده‌اند! دکتر کامیار عبدی -عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی- به اشتباه مرسومی در سیر تاریخ‌نگاری کشورمان اشاره کرد و گفت: «بر اساس سلایق رایج وقت، تاریخ ایران را از دوره هخامنشی آغاز کرده و یک دوره اثرگذار و مهم از تاریخ ایران با توالی دو هزار سال نادیده گرفته شده است. این خطا، مسبب اشکالاتی در فهم دوران تاریخی ایران و هنر هخامنشی شده است. از یک سو نتوانسته‌ایم ریشه‌های هنری و توالی‌های فرهنگی را به‌درستی نشان دهیم و از سوی دیگر باعث کج فهمی در تفسیر تاریخ هخامنشی نیز شده است.»

تمدن ایلامی و ارتباط آن با هخامنشیان

ایلام باستانی در جغرافیای خوزستان و ایلام امروزی گسترده بود و یکی از تمدن‌های بزرگ جهان باستان بود. ایلام حاکمیت یک‌دست نبود و مجموعه‌ای از قبایل مختلف آن‌را اداره می‌کردند که در شهرهای شوش، انشان و شیماشکی استقرار داشتند و از دوره ایلام میانه، یک امپراتوری بر کل سرزمین حاکم شد. ایلام به معنی اهالی کشور بلند است و به این نام خوانده می‌شد چون از آبادی‌هایی در فلات ایران تشکیل شده بود که از دشت‌های جنوبی تا ارتفاع‌های زاگرس امتداد داشتند.

ایلامی‌ها که احتمال زیاد ساکنان بومی منطقه بودند، شوش را ساختند که یکی از قدیمی‌ترین شهرهای جهان بود و قدمت خط مورد استفاده آن‌ها به ۳۲۰۰ ق.م برمی‌گردد. این سرزمین پس از جنگ با اکدی‌ها فتح و با حمورابی بابلی متحد شد ولی به دلیل خیانت بابلی‌ها، در شکست و سقوط آشوری‌ها هم‌دست شد و باقی‌مانده‌های آن در امپراتوری هخامنشی جذب شد. (۵۳۹ ق.م)

 برابری زن و مرد، پذیرفتن و به رسمیت شناختن عقاید مذهبی متفاوت و احترام به فرهنگ تمدن‌های دیگر حتی در زمان جنگ، بعضی از ویژگی‌های تمدن ایلامی‌ بود. صنعتگران دوره اول ایلامی، چیره‌دست و در عصر خود بی‌نظیر بودند، تعدادی از آثار آنان در نمایشگاه موزه ملی باستان قابل مشاهده است.