باستان‌شناسان در این نقطه از ایران به دنبال چه هستند؟

 طبق آنچه پژوهشگاه میراث‌ فرهنگی و گردشگری اعلام کرده است غار قلعه‌کرد واقع در آوج قزوین که شواهد حضور جمعیت‌های انسانی را در بازۀ زمانی ۴۵۲ تا ۱۵۰هزار سال پیش (دوران پلیوستوسن میانی) نشان می‌دهد، گنجینۀ ارزشمندی از شواهد مرتبط با فعالیت‌های معیشتی انسان شامل بقایای استخوانی پستانداران منقرض‌شده و دست‌افزارهای سنگی را در خود جای داده است.

کاوش این غار که به سرپرستی میلاد هاشمی و حامد وحدتی‌نسب، اعضای هیأت علمی گروه باستان‌شناسی دانشگاه تربیت مدرس، در حال اجراست، اهدافی چون بررسی دقیق‌تر لایه‌های کهن از دوران پارینه‌سنگی قدیم، تحلیل روابط فضایی ـ زمانی میان نهشته‌های باستانی، شناسایی فرآیندهای تشکیل محوطه و مطالعۀ سنت‌های ابزارسازی و فناوری‌های اولیۀ انسانی را در فلات ایران دارد.

تاکنون شش لایۀ مجزا مرتبط با حضور انسان در این غار شناسایی شده است. به گفتۀ سرپرستان پروژه، ابزارهای سنگی کشف‌شده در لایه‌های پایینی در این فصل شباهت‌های قابل‌ توجهی با ابزارهای یافت‌شده در اواخر دوران پارینه‌سنگی قدیم در مناطق لوانت و قفقاز دارند. این ابزارها که شامل ابزارهای کشیده و نامنظمِ ضخیم با روتوش پلکانی و شدید روی لبه‌هاست، برای شکار و پردازش لاشۀ جانوران و گردآوری و فرآوری گیاهان وحشی به کار می‌رفتند.

شواهد به‌دست‌آمده همچنین نشان‌دهندۀ تمرکز ساکنان غار بر شکار و مصرف گونه‌های اسب منقرض‌شده است. علاوه‌بر این، بقایای استخوان و دندان جانورانی مانند کرگدن استپی، خرس غار، گرگ، گوزن سرخ، نیاگاو و بزسانان  نیز در این فصل ثبت شده که اطلاعات ارزشمندی از رژیم غذایی، سازگاری‌های زیستی انسان‌های حاضر در غار و ویژگی‌های محیط محل زندگی آنها ارائه می‌دهد.

ادامۀ کاوش‌ها و تحلیل‌های آزمایشگاهی در غار قلعه‌کرد می‌تواند به درک عمیق‌تری از دیرین‌بوم‌شناسی انسانی در فلات ایران، تحول رژیم غذایی ساکنان غار از طریق بررسی تنوع و فراوانی گونه‌های جانوری، منشأ سنت موستری زاگرس و شواهد بسیار کهن از سازگاری انسان با اقلیم‌های سرد و کوهستانی منجر شود.

باستان‌شناسان امیدوارند که این کاوش‌ها به کشف بقایای بیشتری از سنگواره‌های انسانی کهن در ایران بینجامد. تاکنون، کهن‌ترین سنگوارۀ انسانی کشف‌شده در ایران، یک دندان شیری‌ با قدمت حدود ۱۷۰ هزار سال است که در فصل دوم کاوش‌های این غار یافت شده بود و در موزۀ قزوین در معرض نمایش است.

این پروژه با مجوز پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، پشتیبانی مالی اداره‌ کل میراث ‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان قزوین و هماهنگی پژوهشکدۀ باستان‌ شناسی در حال انجام است. کاوش در غار قلعه‌کرد نه‌تنها دریچه‌ای به گذشته‌های دور فلات ایران گشوده است، بلکه گامی مهم در شناخت تاریخ زیست و فناوری جمعیت‌های انسانی کهن در این منطقه به شمار می‌رود.

منبع:ایسنا