ایران؛ «محورمقاومت» چین

«چین در سال ۲۰۵۰ سیر می‌کند»؛ این توصیفی است که درباره قطب جدید قدرت جهانی گفته می‌شود.

پس از جنگ ۱۲ روزه اسرائیل و آمریکا علیه ایران، پرسشی که در برخی محافل سیاسی و مطبوعاتی مطرح شد، این بود که آیا ایران تنهاست؟

این پرسش با این مقدمه بود که تهران نفوذ خود را در جبهه مقاومت؛ از فلسطین تا لبنان و سوریه و عراق از دست داده است. روسیه، متحد دیگر ایران نیز، خود درگیر جنگ اوکراین است و حتی نیازمند یاری. اکتفای پوتین به «ِغیرموجه» خواندن حمله آمریکا و اسرائیل به ایران و نیز اعلام اینکه «اسرائیل تقریبا یک کشور روس زبان است»، بسیاری را به این نتیجه رساند که روسیه نمی‌خواهد یا نمی‌تواند کمک چندانی به ایران کند. مضاف بر اینکه روسیه وایران در اجرای توافق‌نامه ۲۰۲۳ برای جت‌های Su-۳۵ ناکام ماندند.

همه اینها تعبیر شد به «تنهایی استرتژیک» ایران.

اما طولی نکشید که پس از پایان جنگ ۱۲ روزه امیر «نصیرزاده»، وزیر دفاع ایران برای شرکت در نشست وزرای دفاع کشور‌های عضو سازمان همکاری‌های شانگهای به چین سفر کرد.

سازمان همکاری شانگهای، سازمانی متشکل از کشور‌های چین، روسیه، ایران، پاکستان، هند، قزاقستان، تاجیکستان، ازبکستان، قرقیزستان، بلاروس و ۶ عضو ناظر برای همکاری‌های چندجانبهٔ امنیتی، اقتصادی و سیاسی با هدف مقابله با نفوذ آمریکا و ناتو، سال ۱۹۹۶. م تشکیل شد.

وزیر دفاع چین در این نشست با تاکید بر ضرورت همکاری هرچه بیشتر کشور‌های عضو سازمان همکاری شانگهای گفته بود که این نشست در شهری برگزار می‌شود که یک پایگاه بزرگ نیروی دریایی چین در آن قرار دارد و این حامل پیامی روشن است. در جهانی پر از «آشوب و دگرگونی‌های درهم تنیده»، نقش سازمان همکاری شانگهای به عنوان «لنگر ثبات» اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.

چین که موضع محکمی در قبال حمله اسرائیل به ایران اتخاذ و آن را به شدت محکوم کرده و نقض آشکار قوانین بین‌المللی خوانده بود، گویا نسبت به کمک نظامی به ایران تمایل نشان داده است.

هرچند اخبار ضد و نقیضی در این باره منتشر شده و می‌شود، اما واکنش شدید آمریکا و اسرائیل به این موضوع و درخواستشان از پکن، برای عدم همکاری نظامی و تسلیحاتی با تهران، بیانگر آن است که این همکاری آغاز شده است. چین در پاسخ به این درخواست آمریکا و اسرائیل اعلام کرد که «نه از واشنگتن دستور می‌گیرد و نه با معیار‌های غربی هماهنگ می‌شود.»

اسرائیل پس از اطلاع از سطح همکاری ایران و چین در حوزه نظامی و رویکرد مثبت آن در قبال درخواست ایران برای دریافت تسلیحات و تجهیزات پیشرفته، هیئتی را به پکن اعزام کرده و از چینی‌ها در این زمینه توضیح خواسته‌اند.

اسرائیل با اعزام این هیئت به دنبال انتقال و القای این پیام بوده است که این جنگ، تنها، جنگ اسرائیل با ایران است و نه جنگ آمریکا.

اما چینی‌ها به خوبی می‌دانند که جهان در آستانه‌ء «نظم نو» قرار دارد و همه جنگ‌ها (و حتی جنگ با ایران) بخشی از کارزار جهانی غرب، به‌ویژه آمریکا جهت سلطهء دوباره بر جهان و منابع است.

اخبار منتشر شده از سفر وزیر دفاع ایران (۴ تیر ماه) نشان می‌دهد که ایران نه تنها درخواست خرید دست‌کم ۴۰ فروند جنگندهء «چنگدو جی-۱۰سی (J-۱۰c)» بلکه به دنبال دریافت سامانه‌های پیشرفتهء پدافندی از چین نیز است.

نظم نوین جهانی از نوعی دیگر

تاریخ ۱۷مرداد، نشریه آمریکایی «هیل (THE HILL)» که تشخیص داده است؛ نگاه ایران از روسیه به سمت چین تغییر کرده، در واکنش به خبر همکاری نظامی تهران - پکن، در یادداشتی با عنوان «ایران نباید برای تقویت نیروی هوایی خود روی چین حساب کند»، نوشت: جنگندهء چینی J-۱۰C  که گاهی اوقات پس از درگیری موفقیت‌آمیزش علیه جت‌های رافال (ساخت فرانسه) در درگیری هند و پاکستان (سال ۲۰۲۵)، «قاتل رافال» نامیده می‌شود - می‌تواند به طور قابل توجهی تعادل قدرت منطقه‌ای را به نفع ایران و به ضرر اسرائیل و کشور‌های عربی خلیج فارس تغییر دهد. این خرید گامی بزرگ در نوسازی نیروی هوایی ایران، پر کردن شکاف فناوری با رقبایش و احتمالاً جلوگیری از حملات آینده اسرائیل خواهد بود.»

نویسنده یادداشت، چین را آماده ارائه تسلیحات مورد نیاز ایران و حتی دیگر کشور‌های منطقه غرب آسیا ارزیابی می‌کند، همچنان که حمایت تسلیحاتی پکن (و حتی کره شمالی) از روسیه در برابر ناتو (در جنگ با اوکراین) موید این برداشت است.

در این یادداشت آمده: چنین معامله‌ای همچنین نفوذ رو به رشد چین را به عنوان یک تأمین‌کننده دفاعی در خاورمیانه تثبیت کرده و مشارکت استراتژیک آن را با ایران تعمیق می‌بخشد. چین به دلیل خرید نفت  از ایران علی‌رغم تحریم‌های بین‌المللی، متحدی حیاتی برای ایران محسوب می‌شود. بیش از ۹۰ درصد از صادرات نفت ایران به چین می‌رود و یک شریان مالی حیاتی برای ایران فراهم می‌کند.

تلاش‌های گذشته ایران برای خرید جنگنده‌های J-۱۰C در سال ۲۰۱۵ به دلیل تحریم تسلیحاتی سازمان ملل و درخواست چین برای پرداخت نقدی به جای پیشنهاد ایران برای مبادله نفت و گاز، بی‌نتیجه ماند و هنوز خبری قطعی از دریافت جنگنده‌های چینی مخابره نشده و شاید تا آغاز دوباره درگیری میان ایران و اسرائیل، همچنان در ابهام بماند، اما نکته مهم‌تر این است که این تنها ایران نیست که شاید به این همکاری نظامی نیاز داشته باشد و چین این را به خوبی می‌داند.

کریدور آی‌مِک (IMEC (India–Middle East–Europe Corridor))؛ سپتامبر ۲۰۲۳ یادداشت تفاهم دالان هند-خاورمیانه-اروپا توسط دولت‌های آمریکا، هند، امارات، عربستان سعودی، فرانسه، آلمان و ایتالیا (اتحادیه اروپا) رونمایی شد. این طرح با هدف تقویت مسیر‌های ترابری و پیوند‌های بین اروپا و آسیا از طریق شبکه‌های ریلی و کشتیرانی طراحی شده است و به‌عنوان مقابله‌ء آمریکا با ابتکار کمربند و جاده ابریشم چین تلقی می‌شود. اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، از این دالان به دلیل دور زدن ترکیه انتقاد کرده و وعده داده بود که طرح «جاده توسعه عراق»، که قرار است خلیج فارس را از طریق عراق و ترکیه به اروپا متصل کند، جایگزین آن کند.

در پی جنگ در مزر‌های اسرائیل، اجرای این دالان با تأخیر روبه‌رو شده است. در نوامبر ۲۰۲۳، جو بایدن، رئیس‌جمهور وقت آمریکا، توقف یا جلوگیری از اجرای دالان آی‌مک را یکی از دلایل احتمالی آغاز جنگ اسرائیل و حماس دانست. سپتامبر ۲۰۲۴، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم اسرائیل، در مجمع عمومی سازمان ملل نقشه‌ای از دالان آیمک را به‌عنوان «برکت» در خاورمیانه و ایران و متحدانش را «نفرین» منطقه نامیده بود.

مقام معظم رهبری نیز همانوقت در در نماز جمعه (۱۳مهر۱۴۰۳-دو روز پیش از سالگرد طوفان الاقصی) با ایراد خطبه‌ای عربی نسبت به طرح غربی-عبری تبدیل اسرائیل به دروازه صادرات انرژی از منطقه به جهان غرب و واردات کالا و فنّاوری از غرب به منطقه (پروژه کریدور آی‌مک) هشدار داده و رفتار جنایتکارانه این رژیم را بیش از هر چیز ناظر به این پروژه دانستند.

شتاب بسیار بالای پیشرفت چین در دست‌یابی به «لایه‌های عمیق» علم و تکنولوژی در عرصه‌های مختلف، به‌ویژه پدیده قرن ۲۱ یعنی «هوش مصنوعی»، و به خدمت گرفتن آن در همه حوزه‌ها (زندگی اجتماعی، صنعت، هوافضا، تسلیحات نظامی) و از سوی دیگر آمادگی این قدرت نوظهور برای ارائه به دیگر کشورها، آن را به تهدیدی خطرناک برای آمریکا در بازار جهانی بدل کرده است.

برهمین اساس نیز آمریکا ضمن تلاش برای کنترل و توقف نفوذ چین در بازار، با به راه‌اندازی جنگ تجاری-اقتصادی، رقابت‌های تکنولوژیک (نیمه‌هادی‌ها)، هوش مصنوعی و دیگر فناوری‌های کلیدی، در حال حرکت به سمت محاصره نظامی چین است. درگیر کردن روسیه (به عنوان همسایه و متحد چین) با اروپا بر سر اوکراین، نفوذ در تایوان و تحریک آن علیه چین، اجرای طرح کریدور آی‌مک و حتی تلاش برای نابودی کامل جبهه مقاومت و به‌ویژه ایران به عنوان شاهرگ قلب جهان (Heart Land) با همین هدف دنبال می‌شود. آمریکا هیچ قدرتی را برنمی‌تابد. چین باید متوقف شود؛ و و ایران نیز.

ایرن «محور مقاومت» است برای همه، حتی روسیه، حتی چین. این است نظم نو.