آمریکا در برابر شانگهای: یک بزرگ‌تر از یازده!

رژه نظامی بزرگ چین در میدان تیان‌آن‌من پکن به مناسبت هشتادمین سالگرد پایان جنگ جهانی دوم، به نظر بیداری بلوکی جدید را نمایش داد.تحلیلگران بین‌المللی ارزیابی‌های متفاوتی ارائه داده‌اند که نشان‌دهنده تغییرات در موازنه قدرت جهانی و نقش فزاینده چین در عرصه بین‌المللی است. اما طبق شاخص‌های جهانی اقتصادی و نظامی، آیا واقعا یازده کشور شانگهای نسبت به آمریکا به برتری رسیده اند؟

نویسنده :

سهیل شادی

رژه نظامی چین و نشست سازمان همکاری شانگهای با حضور رهبران جهان که در میدان تیان‌آن‌من به مناسبت هشتادمین سالگرد پایان جنگ جهانی دوم برگزار شد، توجه‌های مهمی را در سراسر دنیا به خود جلب کرد. تمام رسانه‌ها در کشور‌های مختلف این رویداد مهم را پوشش دادند و سر و صدای زیادی به‌پا شد.

این نشست و رژه نظامی به عقیده برخی تحلیل‌گران سیاسی در اقصی‌نقاط دنیا، نمایش قدرت شرق علیه آمریکا بود. به عقیده این تحلیل‌گران، جهان درحال شکل‌گیری نظم نویی است که در محور این نظم جدید، چین، روسیه، کره‌شمالی و اعضای سازمان شانگهای حضور دارند. این تحلیل‌ها حتی تا آنجا پیش رفت که سردبیر روزنامه رای‌الیوم، عبدالباری عطوان، اظهار کرد «نظام جهانی قدیمی به سرکردگی آمریکا در آستانه سقوط قرار دارد و به زودی نظام جدیدی ظهور خواهد کرد که در آن نشانه‌ای از هیمنه آمریکا نیست.»

رژه بزرگ چین در ظاهر و پوشش رسانه‌ای قوی که داشت، نشان از قدرت سازمان همکاری شانگهای و بلوک شرق در مقابل غرب و به خصوص آمریکا دارد، اما بهتر است به جای دیدن ظواهر و هیجانات رسانه‌ای، به عمق ماجرا و شاخص‌های مهم که بیانگر قدرت و توسعه واقعی یک کشور است، بپردازیم تا با عدد و رقم موثق بتوانیم بین سازمان همکاری شانگهای و آمریکا، قیاسی برقرار سازیم.

در ۲ بال اقتصاد و سیاست هرکشور، چند شاخص مهم وجود دارد که در عصر حاضر برای سنجش هرکشوری استفاده می‌شود. در اقتصاد شاخص‌های تولید ناخالص داخلی، درآمد سرانه و سهم از تجارت جهانی و در سیاست نیز شاید بتوان بودجه نظامی هرکشور را مبنا قرار داد. به ترتیب در این گزارش به شاخص‌های ذکر شده در کشور‌های عضو اصلی همکاری شانگهای (چین، روسیه، هند، ایران، پاکستان، قزاقستان، قرقیزستان، ازبکستان، تاجیکستان، بلاروس) به همراه کره‌شمالی که عضو اصلی نیست و در نقطه مقابل، آمریکا پرداخته می‌شود.

اقتصاد سازمان همکاری شانگهای درمقابل آمریکا

طبق آمار سال ۲۰۲۴ تولید ناخالص داخلی (GDP) چین حدود ۱۹ تریلیون دلار، روسیه ۲ تریلیون دلار و هند ۴ تریلیون دلار است. به همراه دیگر اعضای سازمان همکاری شانگهای و کره شمالی، تولید ناخالص داخلی بلوک شرق مجموعا به حدود ۲۶ تریلیون و ۱۵۰ میلیارد دلار می‌رسد، درحالی‌که آمریکا تولید ناخالص داخلی بیش از ۲۹ تریلیون دلاری دارد. یعنی GDP مجموع سازمان همکاری شانگهای و کره‌شمالی، ۳ تریلیون دلار کمتر از آمریکا است.

شاخص دوم اقتصادی که بسیار مهم است و تحلیل‌گران خبره اقتصادی، تاکید زیادی روی آن دارند، درآمد سرانه کشور‌ها است. درآمد سرانه (GDP PER CAPITA) یعنی تولید ناخالص داخلی تقسیم بر جمعیت کشور که به دلیل تعدیل جمعیتی، شاخص بهتری برای مقایسه وضعیت اقتصادی کشور‌ها است. درآمد سرانه چین ۱۳ هزار دلار، روسیه حدود ۱۵ هزار دلار، قزاقستان ۱۴ هزار دلار و دیگر اعضای سازمان همکاری شانگهای کمتر از ۱۰ هزار دلار هستند. جمع درآمد سرانه بلوک شرق ذکر شده، ۶۷ هزار و ۸۱۰ دلار است درحالی‌که آمریکا به تنهایی درآمد سرانه ۸۵ هزار و ۹۱۰ دلاری دارد. یعنی درآمد سرانه آمریکا حدود ۲۰ هزار دلار بیش‌ از اعضای سازمان همکاری شانگهای به همراه کره‌شمالی است.

سومین شاخص مهم اقتصادی تجارت جهانی کالا و خدمات و سهم از تجارت جهانی است.منظور از تجارت جهانی؛ کل مبادلات اقتصادی بین کشور‌های جهان است. طبق گزارش سازمان تجارت جهانی (WTO) حجم کل تجارت جهانی کالا‌ها و خدمات در سال ۲۰۲۴ به ۳۲.۲ تریلیون دلار آمریکا رسید. اعضای سازمان شانگهای حدود ۸ تریلیون دلار تجارت جهانی داشتند که سهم ۲۵ درصد از تجارت جهانی دنیا را شامل می‌شود. درمقابل حدود ۷ تریلیون و ۷۰۰ میلیارد دلار تجارت جهانی آمریکا بوده که سهم ۲۴ درصدی از تجارت جهانی داشته است. در این شاخص اقتصادی، ۱۱ کشور بلوک شرق، توانسته‌اند ۱ درصد از آمریکا بهتر عمل کنند.

بخوانید:

تقابل نظامی آمریکا و بلوک شرق

قدرت نظامی یکی از مفاهیمی است که سنجش آن به سادگی امکان پذیر نیست. زیرا اولا معیار مشخصی برای قدرت نظامی وجود ندارد. ممکن است برخی موشک هسته‌ای را مبنا قرار دهند، یا جنگنده‌های پیشرفته، یا تعداد و قدرت موشک‌های بالستیک معیار باشد. دوما داده مشخصی و موثقی در این باره وجود ندارد. برای مثال کسی نمی‌داند کره‌شمالی چند کلاهک هسته‌ای دارد یا پاکستان چه تعداد موشک بالستیک دارد.

به همین دلیل در مقایسه قدرت نظامی کشورها، به بودجه نظامی در سال ۲۰۲۴ اکتفا کرده‌ایم. برای بسیاری کشور‌ها در این مقایسه بودجه نظامی تا حدودی مشخص است به جز کره‌شمالی که باتوجه به درآمد ملی ۲۷ میلیارد دلاری این کشور، فرض را بر بودجه نظامی یک سومی از درآمد ملی گذاشتیم. اگرچه هیچ کشوری چنین درصد بالایی به بودجه نظامی اختصاص نمی‌دهد.

طبق آمار سال ۲۰۲۴؛ جمع بودجه نظامی ۱۱ کشور عضو سازمان همکاری شانگهای به همراه کره‌شمالی، حدود ۶۰۰ میلیارد دلار است. آمریکا در آن‌سوی جهان، بودجه نظامی ۹۹۷ میلیارد دلاری دارد. درواقع آمریکا ۵۰ درصد بیش‌تر از بلوک شرق ذکر شده، بودجه نظامی دارد.

درنهایت طبق ۴ شاخص مهم اقتصادی و نظامی ذکر شده که بررسی شد؛ در ۳ شاخص؛ آمریکا همچنان از سازمان همکاری شانگهای به همراه کره‌شمالی که بلوک شرق را تشکیل می‌دهند، بالاتر است و در شاخص سهم از تجارت جهانی؛ بلوک شرق از آمریکا سبقت گرفته است.برای مقایسه بین کشورها،بی‌شمار شاخص مهم وجود دارد که این گزارش تنها به چهار شاخص پرداخته است.درنتیجه با توجه به چهار شاخص‌ موجود و آمار و عدد و رقم که مقیاس منطقی برای مقایسه است، تصور نظم نوین با محوریت چین و انتقال قدرت از غرب به شرق، تا امروز و براساس این چهار شاخص بیش‌تر به رویا شبیه است تا واقعیت.اگرچه تحولات آینده جهانی ممکن است به هر سمت و سویی گام بردارد. ناگفته نماند کارشناسان معتقدند در روابط بین‌الملل نه افراط مناسب است و نه تفریط، بلکه تعادل براساس منافع ملی می‌تواند بهینه‌ترین مسیر برای هرکشوری باشد.

لینک کپی شد