فرصت عبور ایران از مرزهای اتحادیه اوراسیا

٩سال پیش روسیه، بلاروس و قزاقستان اتحادیه گمرکی اورآسیا را تشکیل دادند که جمعیتی معادل ۱۷۰میلیون نفر را در برمی‌گرفت که ۸۴درصد آن از روسیه است از این‌رو این کشور در آن نقش محوری دارد.

هدف از تشکیل این مجمع بحث و تبادل نظر درباره مسایلی از جمله گردشگری، انرژی، همکاری‌های مالی، اقتصادی و آموزشی است. تبادل آزاد و بدون تعرفه کالا، خدمات، سرمایه و نیروی کار از دیگر اهداف تاسیس این اتحادیه است.

البته ایده اولیه اتحادیه اوراسیا را سلطان نظربایف، رییس‌جمهوری قزاقستان ۲۰سال پیش مطرح کرد تا جلوی واگرایی کشورهای عضو اتحاد شوروی سابق و از هم پاشیده ‌شدن هرچه بیشتر مناسبات اقتصادی این مجموعه گرفته شود. پس از مذاکرات طولانی سال۲۰۱۰ این سه کشور «اتحادیه گمرکی» را بنا گذاشتند که مرحله میانی رسیدن به «اوراسیا» باشد.

تشکیل کانون جذاب توسعه اقتصادی

ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهوری روسیه در اجلاس امضای قرارداد اوراسیا در آستانه گفت که «این قرارداد مبنای تشکیل کانون جذابی برای توسعه اقتصادی است.»

با این توضیح که ساختار اتحادیه اوراسیا بی‌شباهت به اتحادیه اروپا نیست، هرچند در قراردادها حقوق مدنی و اجتماعی و حقوق بشر برای شهروندان کشورهای عضو چندان مورد تاکید نیستند. در واقع اتحادیه اوراسیا یک اتحادیه اقتصادی است که کم یا بیش در خدمت اهداف ژئوپلتیک روسیه است.

پس از روسیه، بلاروس و قزاقستان به مرور ارمنستان و قرقیزستان هم به این اتحادیه پیوستند. پنج سال پیش روسای‌جمهور روسیه، قزاقستان و بلاروس در آستانه پایتخت قزاقستان دورهم جمع شدند و قرارداد هزار صفحه‌ای را امضا کردند که مبنای تشکیل اتحادیه اقتصادی اوراسیا شد.

ایران هم تاکنون در بعضی از نشست‌های آن حضور داشته است. ماه گذشته نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان از حسن روحانی، رییس‌جمهوری برای شرکت در نشست شورای عالی اتحادیه اقتصادی اوراسیا دعوت کرد. پیش از این نیز مذاکراتی میان این اتحادیه و ایران برای ایجاد یک منطقه آزاد تجاری جریان داشت اما هنوز توافق نهایی صورت نگرفته است، موضوعی که اوایل سال پیش مقامات روسیه نسبت به امضای این توافق‌نامه تا خردادماه همین سال خوشبین بودند.

ایران و اتحادیه بالاخره تجارت آزاد می‌کنند؟

اتفاقی که در صورت تحقق آن، روابط تجاری و همکاری طرفین در سرمایه‌گذاری افزایش می‌یابد. اما آخرین اظهارات در این‌باره به سفر اسفندماه سال97 پاشینیان به ایران باز می‌گردد. نخست‌وزیر ارمنستان در این سفر با رهبر معظم انقلاب اسلامی و رییس‌جمهوری دیدار کرد و در جریان آن، نسبت به تایید نهایی توافق تجارت آزاد میان ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا اظهارامیدواری شد.

اگرچه مذاکره برای ایجاد یک منطقه آزاد تجاری بین اتحادیه اقتصادی اوراسیا و ایران از سه سال قبل آغاز شده اما امضای توافق نهایی چندین بار به تاخیر افتاده که با توجه به نشست بعدی این مجمع در آبان‌ماه سال جاری احتمال این اتفاق دور از ذهن نیست.

دست ایران در صادرات ٥٠٣ قلم کالا باز می‌شود

وزیر نیرو نیز در تازه‌ترین اظهارنظر خود درباره پیوستن ایران به این اتحادیه گفته است که «نتیجه این اتفاق این است که تعرفه ٧٠ قلم کالا برای ایران صفر خواهد شد.‏» به گفته رضا اردکانیان «پس از پیوستن ایران به این اتحادیه ٨٦٤ قلم کالا از سوی 2طرف مشمول تجارت ترجیحی خواهد شد که ٥٠٣ قلم کالا برای ایران دارای تعرفه‌های ترجیحی است و ایران می‌تواند آن‌ها را صادر کند.»

منظور او از تعرفه‌های ترجيحی این است که به دليل تفاوت در ميزان حقوق گمرکی و عوارض ورودی نسبت به واردات کالای مشابه با تعرفه يکسان برای کشور ذی‌نفع نسبت به ساير کشورها که مشمول ترجيحات خارج هستند، امتيازی براي کشور صادرکننده کالا محسوب می‌شود. در عين حال متضمن توسعه صادرات و شکوفايی اقتصاد آن کشور با کشورهايی است که احتياج به حمايت‌هايی از اين دست را داشته و اگر مورد حمايت کشورهای پيشرفته صنعتی قرار نگيرند، قادر به صدور کالای خود به خارج از مرزهای قلمرو گمرکی نيز نیستند.

وزیر نیرو به‌عنوان رییس کمیسیون مشترک همکاری‌های مشترک اقتصادی ایران و روسیه همچنین گفته است «حضور فعال در این موافقتنامه اقتصادی منطقه‌ای به این معناست که از این طریق ایران می‌تواند از مرزهای زمینی جمهوری ارمنستان و مرزهای آبی با روسیه و قزاقستان در بازارهای این اتحادیه حضور پیدا کند.»

بازار بزرگی در انتظار ایران است

به گفته اردکانیان «پس از پیوستن ایران به اتحادیه جهش بزرگی در صادرات غیرنفتی رخ خواهد داد، مجموع ارزش صادرات و واردات کشورهای عضو این اتحادیه حدود 753میلیارد دلار است بنابراین بازار بزرگی در انتظار کشور ما خواهد بود.»

این نشست با حضور سران کشورهای روسیه، ارمنستان، قزاقستان، بلاروس و قرقیزستان در ایروان، پایتخت ارمنستان برگزار می‌شود بنابراین امسال ارمنستان رییس‌ دوره‌ای این سازمان است.

همه اینها درحالی است که در سال‌های گذشته اتحادیه اروپا در مجموع از تشکیل اتحادیه اوراسیا استقبال کرده؛ دیدگاهی که شانس برقراری گفت‌وگویی سازنده با این اتحادیه و استفاده از ظرفیت‌ها و تبادلات مشترک را بیشتر از قبل خواهد کرد و حتی در عرصه سیاسی می‌تواند به حل بحران‌های این حوزه منجر شود.