از رضاشاه تا شاپور!

میدان انقلاب عرصه تنازع سیاست‌های رسمی و غیررسمی است. پیش از انقلاب میدان ۲۴اسفند بود با تندیس رضاشاه که مردم با نام «میدان مجسمه» می‌شناختند. پس از انقلاب میزبان تندیس تصویری از امام  و رزمندگان شد و همچنان در پی هر اتفاقی؛ تصویری، تندیسی، تجمعی.

هنوز هم هر از چند گاهی نقشه‌ای بر سر آن پیاده می‌کنند. سال‌ها پیش تندیس امام را برداشتند و میدان انقلاب شد طرحی گنبدی شکل که انتقادات زیادی را برانگیخت، تا حوادث سال ۸۸. پس از حوادث ۸۸، تندیس امام را که برده بودند دوباره بازگرداند و گذاشتند کنار میدان، تا تاکیدی باشد بر ایستادگی بر آرمانهای انقلاب.

اما همچنان که خود انقلاب؛ میدان انقلاب هم از کتاب کم شد و جایش را به فلافلی‌ها و فست فود‌ی‌ها و آش‌خوری‌ها داد تا پیاده‌رو‌هایی که جای بساط کتاب، محل فروش‌ کالا‌های غیرفرهنگی و غیر از کتاب و از این دست‌ شد. 

در آخرین اتفاق برای سیاسی‌ترین میدان تهران جمعه شب ۱۶ آبان ۱۴۰۴، مجسمه بزرگ «زانوزنندگان برابر ایران» که به تندیس والرین امپراتور روم در مقابل شاپور اول ساسانی شهرت یافته، رونمایی شد.

این اثر هنری ۷ متری از فایبرگلاس و توسط پیام قانع طراحی و ساخته شده و بازنمایی واقعه تاریخی شکست و اسارت امپراتور روم، والرین، از ایران در نبرد اِدِسا در قرن سوم میلادی است. «مجسمه‌ی زانو‌زنندگان مقابل ایران» با هدف نمایش روح مقاومت و استقلال ایرانیان در مقابل تهدیدات مداوم دشمنان طراحی و ساخته شده است.

به گفته داود گودرزی، معاون خدمات شهری و محیط زیست شهرداری تهران این اثر قرار بود هم‌زمان با ۱۳ آبان، سالروز تسخیر لانه‌ی جاسوسی آمریکا، رونمایی شود؛ اما به دلیل تقارن این روز با سالروز شهادت حضرت فاطمه (س)، برگزاری مراسم به شامگاه جمعه موکول شد.

گودرزی گفته است که «ایده ساخت این مجسمه بعد از جنگ تحمیلی ۱۲ روزه شکل گرفت».

رویکرد‌های ملی‌گرایانه در ایران پس از جنگ ۱۲ روزه و تهدیدات نظامی آمریکا و کشور‌های غربی تشدید شد.

ورود و تاکید نهاد‌ها و سازمان‌های دولتی و حاکمیتی در تقویت و پررنگ‌سازی هویت ایرانی پس از آن شدت گرفت که رهبری پس از مدت‌ها دوری رسانه‌ها در مراسم شب اربعین حاضر شد و به محمود کریمی مدیحه‌سرای مراسم گفت: «ای ایران بخوان».

نصب این تندیس واکنش‌های متفاوتی را در پی داشته است. بسیاری از آن استقبال کرده‌اند و برخی نیز ایراداتی بر آن وارد دانسته‌اند. برخی انتقادات از جنبه هنری و فنی و برخی از جنبه سیاسی، فرهنگی و پیام تندیس بوده است.

به نظر می‌رسید این مجسمه قرار است در میدان انقلاب نصب شود، اما سپس اعلام شد این تندیس به طور موقت برای نمایش در میدان انقلاب نصب شده و قرار است پس از پایان نمایش، به میدان آزادی منتقل شود.

خبرگزاری ایسنا در گفت‌و‌گو‌هایی با مجسمه‌سازان از روند فراخوان اجرای این طرح انتقاد کرده است. بهداد لاهوتی، مجسمه‌ساز در این باره به ایسنا گفته است: در سال‌های اخیر ارتباط میان شهرداری و انجمن‌های تخصصی قطع شده و تصمیم‌گیری‌ها در فضایی بسته انجام می‌شود. 

کامبیز صبری نیز گفته: سخت‌گیری شهرداری تهران و به‌ویژه سازمان زیباسازی در دو دهه گذشته برای انتخاب اثر مناسب در این مکان نشان می‌دهد که خودِ شهرداری نیز به اهمیت این نقطه اذعان دارد. حال چه شده که در عرض کمتر از چند ماه تصمیمی گرفته شده و بدون کارشناسی خاصی مجسمه‌ای در این مکان نصب شده است؟

احمد زیدآبادی فعال سیاسی اصلاح‌طلب، اما پیام سیاسی فرهنگی مجسمه شاپور اول را مورد نقد قرار داده و گفته است که باید مجسمه منشور کوروش بجای شاپور ساخته و نصب می‌شد.

انتقادات بر این مجسمه اما در حالی است که گویا بسیاری از مردم فارغ از تفاوت دیدگاه‌های سیاسی، از این موضوع استقبال کرده‌اند و حضور قشرهای مختلف در مراسم رونمایی از این مجسمه نیز بیانگر همین است.

علیرضا زاکانی شهردار تهران در دفاع از این مجسمه گفته است: مجسمه زانو زدن والرین در برابر شاپور پادشاه ایران پیام‌آور این است که آمریکا و ترامپ که چشم طمع به این خاک دارند، بدانند هیچ راهی جز شکست ندارند.

پرویز سروری، نایب‌رئیس شورای شهر تهران نیز از نصب این مجسمه دفاع کرده و گفته است: مجسمه زانو زدن امپراتور روم در برابر پادشاه ایران نماد قدرت و برتری ملت ایران است؛ برخی با جهل مرکب گمان می‌کنند از رهبری بیشتر می‌فهمند.

احتمالا اشاره نایب رییس شورای شهر به ویدیویی باشد که از رهبر ایران در حال انتشار است که به سخنرانی سال‌ها پیش مربوط می‌شود که در آن به مجسمه والرین اشاره می‌کند.

رهبری در سخنان می‌گوید: یک نفر برای من نقل میکرد می‌گفت رفته بودیم یونان از جمله ما را بردند نقطه‌ای یک بیایان خالی گفتند اینجا همان نقطه‌ای است که سپاهیان ایرانی از ما شکست خوردند. یک مدعای خالی را با یک فضای خالی اثبات می‌کنند. خب اینجا نزدیک کازرون مجسمه والرین هست؛ امپراتور روم که زانو زده در مقابل پادشاه ایران، خیلی خب اینجا را نشان دهید، این به آن در.