آخرین فرصت برای مذاکره؟

ایسنا به نقل از ترامپ در نشست خبری با بن‌سلمان اینطور نوشته است که: «فکر می‌کنم ایرانی‌ها به‌شدت خواهان دستیابی به توافق هستند. من کاملاً مایل به آن هستم و ما با آنها در حال گفت‌و‌گو هستیم و یک روند را آغاز کرده‌ایم، و خوب خواهد بود اگر توافقی با ایران حاصل شود.»

بن‌سلمان هم گفته: «ما تمام تلاش خود را برای دستیابی به توافق بین ایالات متحده آمریکا و ایران انجام خواهیم داد و معتقدیم که داشتن یک توافق خوب برای آینده ما نیز خوب است.»

چند روز پیش از این رویداد، عباس عراقچی وزیر امور خارجه از دریافت پیام‌هایی از سوی آمریکا برای از سرگیری مذاکرات خبر داده بود اما مقامات وزارت خارجه این پیام‌ها را جدی ارزیابی نکرد‌ه‌اند.

بقایی سخنگوی وزارت خارجه اعلام کرده است که هیچ مذاکره‌ای بین ایران و آمریکا در جریان نیست و پیام رییس جمهور به ولیعهد عربستان محتوای کاملا دو جانبه داشته است.

تکرار تبادل پیام مذاکره میان ایران و آمریکا در حالی همچنان ادامه دارد که رهبر ایران، آیت‌الله خامنه‌ای در آخرین موضع گیری‌ها در این باره، مذاکره با آمریکا را «بن‌بست محض» دانسته و اختلافات جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا را «ذاتی» عنوان کرده است.

آیت‌الله خامنه ای، «دست کشیدن آمریکا از حمایت اسراییل، جمع شدن پایگاه‌های آمریکا و عدم دخالت آمریکا در منطقه» را شروط امکان برقراری گفت‌وگو میان ایران و آمریکا اعلام کرده است. رهبری این شروط را در دیداری به مناسبت ۱۳ آبان، سالروز تسخیر سفارات آمریکا در تهران، در دیدار با جمعی از دانش‌آموزان مطرح کرده بود.

اما در مقابل آمریکا علاوه بر تعطیلی برنامه هسته‌ای ایران، خواهان مذاکره درباره برد موشک‌های ایران نیز است. مقامات ایرانی این درخواست را رد کرده و موضوع موشک‌ها را غیرقابل مذاکره و از خطوط نظام اعلام کرده‌اند.

آخرین مذاکرات ایران و آمریکا به خرداد سال جاری باز می‌گردد که با حمله اسراییل به ایران که منجر به جنگ ۱۲ روزه شد، متوقف شد. آمریکا نیز به تاسیسات هسته‌ای ایران حمله کرد. ایران در پاسخ پایگاه العدید آمریکا در قطر را مورد هدف موشک های خود قرار داد. پس از این به خاطر درخواست‌های اسراییل، آتش‌بس از سوی ایران پذیرفته شد.

ترامپ اخیرا اعلام کرده بود که کاملا در جریان حمله اسراییل به ایران قرار داشته و مسئولیت آن را می‌پذیرد.

ایران اعلام کرده است که آمریکا از میز مذاکرات به عنوان فریب استفاده کرده و به دیپلماسی خیانت کرده است و اعتمادی به مذاکره با آمریکا ندارد.

در عین حال مقامات وزارت خارجه مذاکره‌ دوباره را با عنوان «مذاکره مسلح» ممکن دانسته‌ و اعلام کرده‌اند که راه برای دیپلماسی باز است.

دونالد ترامپ، داماد خود جَرِد کوشنر را مسئول پیگیری مذاکره با ایران معرفی کرده است.

ترامپ که استقبال گرمی هم از بن سلمان داشته همزمان با حضور او در کاخ سفید، جنگنده‌هایی از فراز این کاخ به پرواز درآورده است. نمایشی که در دیدار با پوتین هم به اجرا گذاشت و حامل پیغام «صلح از طریق قدرت» یا به اصطلاح رهبر ایران «صلح تحمیلی» است.

در این دیدار، بن سلمان و ترامپ توافقنامه فروش تسلیحاتی به عربستان امضا کردند. مهمترین بند این توافقنامه مربوط به تحویل «جنگنده‌های اف‌۳۵» به عربستان است که ترامپ قول آن را به بن‌سلمان داده است. در مقابل بن‌سلمان هم وعده داده است که یک تریلیون دلار در آمریکا سرمایه‌گذاری کند.

این نخستین سفر بن‌سلمان به آمریکا پس از قتل جمال خاشقچی روزنامه‌نگار عربستانی بوده است. خاشقچی از منتقدان بن سلمان بود که از عربستان فرار کرده بود. او در ۲ اکتبر ۲۰۱۸ به کنسولگری عربستان در استانبول مراجعه کرد و ناپدید شد. شواهد نشان می‌دهد او در این کنسولگری به قتل رسیده و جسدش تکه‌تکه و از آنجا خارج شده است.

بن سلمان بعد‌ها اعلام کرد که زیرمجموعه‌های تحت نظر او این اقدام را انجام داده‌اند، اما او مطلع نبوده است. ترامپ در این دیدار درباره پرسشی درباره این موضوع گفته است: «دارید درباره فردی صحبت می‌کنید که فوق‌العاده بحث‌برانگیز بود. خیلی‌ها آن آقایی را که درباره او صحبت می‌کنید دوست نداشتند. چه او را دوست داشته باشید چه نداشته باشید، این چیز‌ها اتفاق می‌افتند. اما او [ولیعهد]هیچ اطلاعی از این موضوع نداشت. نباید میهمانان ما را شرمنده کنید.»

برخی، سخنان بن‌سلمان و ترامپ را درباره مذاکره با ایران را به نقش‌آفرینی عربستان به عنوان میانجیگری ایران و آمریکا تعبیر کرده‌اند. اما تحلیلگرانی هم با توجه به اختلافات ریشه‌ای و عمیق شیعیان ایران و سعودی‌های عربستان و مسئله نفوذ در کشورهای منطقه، این تلاش‌ها را در راستای مقابله با ایران وتقویت جایگاه عربستان می‌دانند.

احیای روابط تهران و ریاض در اســفند، ۱۴۰۱ با امضای توافقی میان علی شمخانی دبیر وفت شورای عالی امنیت ملی و همتای ســعودی‌اش در پکن کلید خورد. روابط ایران و عربستان، سال ۱۳۹۲ در پی به آتش کشیده شدن سفارت این کشور در تهران قطع شده بود.

سال ۹۲، پس از پخش خبر اعدام «شیخ نمر» افرادی در مشهد، به ساختمان کنسولگری عربستان حمله کردند. در تهران نیز ساعت ۱۰ شب معترضان در برابر سفارت عربستان تجمع کردند و تعدادی از تجمع کنندگان با هجوم به سفارت پرچم عربستان را پایین کشیده و بخشی از سفارت را به آتش کشیدند.

«شیخ نِمَر باقر النمر» یک فقیه شیعه عربستانی بود که در پی اعتراضات شیعیان عربستان، سال ۲۰۱۲ بازداشت شد و ۱۶ اکتبر ۲۰۱۵ در دادگاه سعودی به اتهام اقدام علیه امنیت ملی و محاربه، به اعدام محکوم شد. اعدام او سبب واکنش‌های منفی گسترده‌ای در منطقه و سازمان‌های مستقل بین‌المللی شد.

برخی تحلیلگران با نگرانی موضوع گفت‌وگوهای ایران و آمریکا را پیگیری می‌کنند. استدلال آنها علاوه برتجربه جنگ ۱۲ روزه، ناظر بر تجهیز مداوم اسراییل به ادوات نظامی و نیز جابجایی‌های تسلیحاتی-نظامی آمریکا در منطقه است. وزارت خارجه ایران اعلام کرده است که برای مواجهه با هر سناریویی آمادگی دارد.