شفافیت مالی، از نمونه آمریکایی تا مدل ایرانی

مرکز پژوهشی کنگره آمریکا گزارشی منتشر کرده که در آن مبلغ حقوق دریافتی نمایندگان کنگره از سال ۱۷۸۹ تاکنون منتشر شده است. (گزارش کامل را از این لینک دریافت کنید) بر اساس این گزارش در حال حاضر هر یک از نمایندگان کنگره آمریکا سالانه ۱۷۴ هزار دلار درآمد دارند. این گزارش‌های شفاف با بایگانی‌های شگفت‌آور در حالی است که ما همین امروز هم نمی‌دانیم نمایندگان‌مان چقدر حقوق دریافت می‌کنند.

حقوق‌های مخفی

درباره حقوق نمایندگان مجلس ایران فقط باید بر گمانه‌زنی‌ها و شنیده‌های غیررسمی تکیه کرد. چند پیش خبرگزاری تسنیم در گزارشی پیرامون این موضوع با برخی از نمایندگان مجلس گفتگو کرد. بنابر آن گزارش برخی نمایندگان درباره مبلغ حقوقشان اظهار بی‌اطلاعی کردند! محمود صادقی، نماینده مجلس، در این‌باره گفته بود: «کل دریافتی نمایندگان حدود ۱۷ تا نهایت ۲۱ میلیون است. این را هم در نظر بگیرید که این رقم از هزینه دفتر نمایندگی تا عبور و مرور و مسکن و سفرها و هزینه‌های مختلفی است که نمایندگان هر ماه می‌پردازند و گاهی این‌طور مطرح می‌شود که یک نماینده ۲۱ میلیون تومان حقوق می‌گیرد و می‌گذارد در جیبش که این‌طور نیست. اصلا در مقایسه با مسئولان دولتی که خودرو و راننده و خیلی امکانات دیگر در اختیار دارند، شاید اینرقم آن‌چنان بالا نباشد؛ یعنی حتی نماینده اگر بخواهد وظیفه نمایندگی‌اش را به‌درستی انجام دهد، به رقمی بالاتر از این‌ها نیاز دارد».

محمد دهقان، عضو کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس، نیز در مهر ماه سال گذشته در برنامه تلویزیونی پایش حقوق متوسط نمایندگان را مبلغی بین ۲۰ تا ۲۵ میلیون در ماه اعلام کرد. البته تسنیم می‌گوید حقوق نمایندگان مختلف یکسان نیست و با توجه به سابقه دوران نمایندگی، مدرک تحصیلی، جانبازی یا آزادگی متفاوت است اما این تفاوت چندان زیاد نیست.

با در نظر گرفتن این ارقام اگر هر نماینده مجلس به طور متوسط ماهانه ۲۰ میلیون تومان حقوق بگیرد، با در نظر گرفتن نرخ دلار دولتی حقوق هر نماینده سالانه ۵۷ هزار دلار است. این مبلغ یک سوم حقوق نمایندگان کنگره آمریکا است. یعنی در حالی که درآمد سرانه آمریکا تقریبا ۸ برابر درآمد سرانه ایران است اما نمایندگان کنگره آمریکا سه برابر نمایندگان مجلس ایران حقوق می‌گیرند.

یک نکته جالب در گزارش آمریکایی‌ها، کاهش حقوق نمایندگان حد فاصل سال‌های ۱۹۲۵ تا ۱۹۳۳ است. یعنی برای ۸ سال پیاپی که کشور دچار بحران اقتصادی شده بود، نمایندگان مجلس نیز هر سال حقوق‌شان کم و کمتر شد. اتفاقی که بعید است شامل حال نمایندگان کشور ما در وضعیت تحریم و بحران اقتصادی شود.

قوانینی که فقط خاک می‌خورند

همچنین به گزارش روزنامه «Roll Call» مجموع ثروت کلیه نمایندگان کنگره آمریکا ۲/۴۳ میلیارد دلار است. یعنی علاوه بر حقوق‌های نمایندگان، مجموع دارایی‌های آنان کاملا شفاف و برای عموم شهروندان قابل پی‌گیری است.

درباره ثروت سیاست‌مداران و به ویژه نمایندگان مجلس ایران اما هیچ اطلاعاتی در دست نیست. در این مورد، سابقه تلاش‌های قانونی به بیش از نیم قرن پیش باز می‌گردد. یعنی قانون «از کجا آورده‌ای؟» که در سال ۱۳۳۷ تصویب شد اما هیچ گاه جزییات اجرایی آن چنان مشخص نشد که در عمل نتایج مشخصی به دنبال داشته باشد. پس از انقلاب نیز طرح احیا و اعمال این قانون گاه و بی‌گاه خبری شده ولی هربار به دست فراموشی سپرده شده است.

در یکی از آخرین تلاش‌ها، مجمع تشخیص مصلحت نظام در سال ۱۳۹۴ مصوبه‌ای در باب این قانون را به تایید نهایی رسانید و یک ماه بعد نیز رئیس مجلس آن را ابلاغ کرد. با این حال همچنان خبری از جزییات آن در دست‌رس نیست و این در حالی است که بنابر قانون قوه قضاییه موظف بود ظرف حداکثر شش ماه آیین‌نامه اجرایی قانون را تهیه کند.