رد پای مافیای دانه در جنجال جوجه کشی

کاهش تقاضا برای مرغ به دلیل کرونا و افزایش جوجه ریزی مرغداران و ایجاد مازاد عرضه، ظاهرا دلایل اصلی برای توجیه تصاویر و ویدیو‌هایی بود که چند روز پیش، از زنده به گور کردن جوجه‌های یک روزه در فضای مجازی منتشر شد. اما حالا با انتشار اخباری از گلایه مرغداران درباره عرضه سویا و نهاده‌های دامی، پای مافیای واردات دانه‌های مرغی نیز به جنجال‌های اخیر، باز شده است.

ساز و کار واردات سویا و نهاده‌های دامی

کمبود ذرت به عنوان نهاده اصلی مورد نیاز جیره دام و طیور کشور از مباحثی است که توزیع آن که به درستی انجام نمی‌شود و همین امر منجر شده تولیدکنندگان به این اقلام دسترسی نداشته باشند. یک سال پیش نیز فعالان صنعت مرغداری از مشکل بزرگی به نام کمبود نهاده های دامی و ذرت خبر دادند که مرغداران برای خرید غذای مورد نیاز جوجه‌ها و مرغ‌ها به مشکل خورده و بسیاری از واحدها در آستانه ورشکستگی قرار گرفتند. دو سال پیش نیز، روزنامه شرق در گزارشی نوشت که انحصار تشکیل‌شده در بازار نهاده‌های صنعت طیور، حاصل یک اشتباه مدیریتی است. زمانی که محمود حجتی برای اولین‌بار در دولت اصلاحات به‌عنوان وزیر جهاد کشاورزی انتخاب شد، برای ساماندهی بازار آشفته نهاده‌های دامی، تن به توافقی داد که با وجود گذشت دو دهه از این توافق، هنوز هم تبعات آن دامن تولید گوشت سفید کشور را گرفته است. حجتی در نشستی با یکی از تجار با این شرط او که در ١٠ سال از این تاجر حمایت همه‌جانبه خواهد کرد تا بازار نهاده‌های طیور متعادل شود، موافقت کرد و به‌این‌ترتیب این بازار را به او واگذار کرد. حالا به گفته فعالان صنعت طیور، این واردکنندگان انحصاری، هر روز که بخواهند، می‌توانند قیمت دان مرغ را بالا و پایین کند. اول تیر ماه سال ۹۸ رسانه‌ها گزارش دادند که دولت طی یکسال اخیر بیش از ۲/۵ میلیارد دلار ارز ۴۲۰۰ به واردات خوراک دام و طیور اختصاص داده است، با این حال طی این مدت قیمت کنجاله سویا ۵۷ درصد و قیمت ذرت ۴۰ درصد افزایش یافته است. همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد طی ۱۳ سال اخیر ذرت و کنجاله سویا در دو سال اخیر بالاترین میزان افزایش قیمت را داشته‌اند.

تیر ماه سال ۹۷روزنامه فرهیختگان نوشت که وجود چنین انحصاری در واردات نهاده‌های دامی باید از پشتوانه محکمی از جمله دولت، نهاد‌های دولتی یا افراد خاصی برخوردار باشد. این امر سبب می‌شود که قیمت برخی کالا‌های اساسی در بازار دستخوش نوسان و تغییرات اساسی شود و دولت توان کنترل آن را نداشته باشد. به عبارت دیگر، تبعات سوء انحصار در واردات زمانی بروز می‌کند که کشور با بحران‌های اقتصادی مواجه می‌شود؛ چراکه وقتی واردات در دست تعداد محدودی واردکننده باشد در شرایط بحران می‌توانند کالای مذکور را به نرخ دلخواه خود به فروش برسانند. در این میان تاوان این انحصار را به‌طور برجسته مشتریان و مصرف‌کننده نهایی می‌پردازند.

طبق اعلام مسئولان وزارت جهاد کشاورزی در آن زمان، نیاز سالانه ایران به نهاده‌های دام و طیور در حدود ۱۹ میلیون تن است که بخش اعظمی از این نیاز در حال حاضر از طریق واردات تامین و سالانه حدود سه میلیارد دلار صرف واردات نهاده‌های دامی می‌شود. به‌طور دقیق‌تر، اکنون بیش از ۶ میلیون تن ذرت، ۵/۲ میلیون تن دانه و کنجاله سویا و نزدیک به یک میلیون و ۲۰۰ هزار تن جو از کشور‌های مختلف وارد کشور می‌شود.

پیش از این نیز، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی، در مصاحبه با یکی از خبرگزاری‌ها گفته بود: «بازار نهاده‌های دامی انحصاری و نیمه‌انحصاری و در اختیار حداکثر پنج نفر است، بنابراین مرغدار مجبور است نهاده‌های دامی را با هر نرخی خریداری کند و این امر ظلم به مرغدار است.»

در همان زمان محمود حجتی، وزیر وقت کشاورزی در پاسخ به یک نماینده مجلس گفت: «کسی که عمده بازار را در اختیار دارد ممکن است اگر بخواهد و نظارتی بر آن نباشد، در بازار دخل و تصرف داشته باشد. در حال حاضر حدود سه یا چهار شرکت وجود دارند که ۸۰ تا ۹۰ درصد واردکننده هستند؛ اما آیا باید حرکت این شرکت را متوقف کنیم یا دیگر شرکت‌ها تقویت شوند؟ اگر قرار است حرکت این شرکت متوقف شود، باید مشخص شود که براساس چه ملاک و قانونی این موضوع باید انجام گیرد. در اروپا نیز وضعیت به همین شکل است و اگر راهکار مطلوب‌تری وجود دارد ارائه شود.»

در خرداد ۹۸ نیز به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگران جوان، برومند چهار آیین، عضو هیئت مدیره کانون سراسری مرغداران گوشتی، با اشاره به اینکه تولید مرغ در ورطه نابودی است، گفت: «با توجه به آنکه ۷۰ تا ۷۵ درصد واردات ذرت و کنجاله سویا توسط یک نفر وارد می‌شود، از این رو اظهار نظر برخی مسئولان مبنی بر نبود انحصار کذب است.»

رد پای یک خانواده در واردات

برای اولین بار ۱۱ تیر ماه ۹۷ بود که «کریمی قدوسی»، نماینده مشهد در مجلس، به وزیر کشاورزی گفت: «چرا بازار ذرت دراختیار فردی به نام «مدلل» است؟» وب سایت مشرق نیز در آن زمان گزارش داد «مدلل» از افرادی است که در صدر دریافت کنندگان ‎ارزدولتی قرار گرفته و 149 میلیون یورو از این بابت دریافت کرده است. بر اساس گزارش‌ها در آخرین فهرستی که از میلیاردرهای (ثروتمندان) ایران منتشر شده است، نام خانواده مدلل آمده است. در خصوص زمینه فعالیت آن‌ها به فعالیت در بخش خوراک دام و طیور، روغن و دانه های روغنی و سیمان اشاره شده است. در بررسی‌هایی که پیرامون این خانواده صورت گرفته، فعالیت در صنعت روغن نباتی، سیمان صنعت، آب معدنی چای، ذوب آهن و فولاد، بورس و … از جمله اقدامات آن‌هاست که جداگانه توسط سه برادر اداره می‌شود.

برهه دیگری که شاهد اعلام نام «مدلل» بودیم، به سال 92 و اوایل روی کار آمدن دولت «حسن روحانی» برمی‌گردد. در آن زمان به دنبال انتشار نامه‌ی «احمد توکلی» به «علی لاریجانی» رئیس مجلس شورای اسلامی از رانت‌خواری 650 میلیون یورویی یک تاجر واردکننده‌ روغن و مواد روغنی، این موضوع با دستور ویژه «وزیر صنعت، معدن و تجارت»، همراه شد و برخی رسانه‌های کشور در خصوص خانواده یاد شده، گزارش‌های کاملی نوشتند. در بخشی این گزارش‌ها آمده که آقای مدلل از طریق شركت بازرگانی سپيداستوار آسيا به عنوان وارد كننده و به نمايندگی از شركت‌های اشكان طيور غرب، مجتمع كارخانجات كشت و صنعت شمال و شركت كشت و صنعت روغن نباتی ماهيدشت، توانسته رانت ویژه 650 میلیون یورویی را برای واردات روغن و مواد روغنی به دست بیاورد. ولی الله سیف، رییس کل وقت بانک مرکزی، نیز در برنامه زنده پایش از شبکه یک سیما درباره رانت ۶۵۰ میلیون یورویی گفته بود که «مسعود مدلل تاجر وارد کننده کالای اساسی کشور است که کشتی های حامل کالاها را به اسکله می آورد تا بتواند ارز آنها را تأمین کند اما تاکنون وجهی به وی پرداخت نشده است.»

روزنامه شرق نیز در آن مقطع نوشت که شاید اگر ٢٠ سال قبل محمود حجتی تن به خواسته بزرگ‌ترین واردکننده دان به کشور نمی‌داد، امروز مدلل بازار نهاده‌های دامی را تصرف نمی‌کرد تا حبیب‌الله اسدنژاد، رئیس هیئت‌مدیره انجمن صنفی مرغداران گیلان، دست به قلم شود و از قربانی، رئیس مجمع نمایندگان استان گیلان، بخواهد به افزایش قیمت نهاده‌های طیور ورود پیدا کند. به گفته منابع مطلع، دو شرکت بین‌المللی اصلی، تأمین‌کننده نهاده‌های دامی مدلل را به‌عنوان شعبه خود در ایران می‌شناسند و این مسئله، قدرت او را برای دردست‌گرفتن بازار نهاده‌های دامی بیشتر می‌کند. البته به نظر می‌رسد بخش زیادی از این اعتبار به لطف نظر مساعد و حمایت همه‌جانبه وزیر در دور اول وزارت او کسب شده باشد. ناصر نبی‌پور، رئیس هیئت‌مدیره مرغداران مرغ تخم‌گذار استان تهران، یکی از افرادی است که فعالیت‌های مدلل را به‌طور ضمنی تأیید می‌کند. او یک سال پیش به «شرق» گفت: درحال‌حاضر واردات ٣٠ درصد نهاده‌های طیور دست برخی شرکت‌های خصولتی و پشتیبانی امور دام و ٧٠ درصد آن، دست آقای مدلل است. دولتی‌ها و خصولتی‌ها از مدلل بدتر عمل می‌کنند و بازار نهاده‌های طیور را دچار مشکل کرده‌اند.

تیر ۹۷ اما در آن جلسه جنجالی مجلس، کریمی قدوسی خطاب به حجتی گفته بود: « 60 درصد از انحصار در این بخش به دست این تاجر است. فردی به نام آقای مُدَلل 90 درصد واردات سویا، ذرت، خوراک دام و طیور را در دست گرفته و در قیمت‌ها تأثیرگذار است.»

در خرداد ۹۸ به گزارش اقتصادآنلاین، بنابر جدیدترین به روزرسانی بانک مرکزی از لیست دریافت‌کنندگان ارز دولتی که مربوط به ماه‌های فروردین تا خرداد سال 98 است، شرکت مجتمع کشت و صنعت و روغن نباتی ماهیدشت کرمانشاه که برند‌های مشهوری همچون غنچه، نازگل، سارا، دالاهو و گل‌آرا را به بازار عرضه می‌کند و بخشی از سرمایه جواد مدلل، واردکننده مشهور نهاده‌های دامی است، برای واردات کالا و خدمات به میزان 994687204.2 لیر ترکیه (معادل 716.174.787.024 تومان) و 711870901.1 یورو (معادل 3.389.929.231.038 تومان) ارز گرفته است. همچنین این شرکت به میزان 11066061.61 یوان (معادل 6.717.099.397 تومان) و در مجموع 4.112.821.117.459 تومان یارانه دولتی دریافت کرده است.

شرکت آوا تجارت صبا یا همان آوا تجارت صبا مدلل یکی دیگر از شرکت‌هایی است که به میزان بالایی ارز دولتی دریافت کرده است. شرکت آوا تجارت صبا مطابق با جدیدترین به روزرسانی لیست بانک مرکزی به میزان 2490103743 لیر ترکیه (معادل 1.792.874.694.960 تومان)، همچنین 251535952.3 یورو (معادل 1.197.814.204.852 تومان)، به میزان به میزان 105386908.6 یوان (معادل 63.969.853.520 تومان) و نیز به مبلغ 2487780000 وون کره (معادل 8.839.082.340 تومان) و در مجموع به مبلغ 3.063.497.835.672 تومان ارز دولتی گرفته است. نام شرکت آوا تجارت صبا حالا بار دیگر این روزها در ویدیویی در فضای مجازی از عصبانیت شدید یک مرغدار شنیده می‌شود. این فعال صنعن مرغداری در این ویدیو می‌گوید که ۶ ماه پیش به حساب این شرکت، پول واریز کرده اما همچنان خوراک دامی خود را دریافت نکرده است.

حالا نگاهی به گزارش های سه روز اخیر درباره جنجال جوجه‌ها نشان می‌دهد که در کنار افزایش عرضه و کمبود تقاضا، مساله نرسیدن نهاده‌های دامی و سویا برای غذای جوجه‌ها نیز یکی دیگر از عوامل جنجال‌های اخیر بوده است. هرچند مشخص نیست که سهم توزیع ناعادلانه واردات خوراک دامی در بحران اخیر چقدر است اما برخی گمانه زنی‌ها، سرنخ بخشی از بحران فعلی را در مافیای واردات این محصولات می‌داند.