در صادرات غیرنفتی، فقط خام‌فروشی افزایش یافته است

وزیر اقتصاد و دارایی می‌گوید که صادرات غیرنفتی کشور حدود ۳۰ درصد رشد داشته است؛ عددی که به نظر می‌آید کمی تا واقعیت‌ها فاصله دارد و آیینه وضعیت امروزی اقتصاد کشور ما نیست. آمار واردات و صادرات در ماه‌های ابتدای سال۹۸ و مقایسه آن با سال قبل نشان می‌دهد که سهم ارزشی میزات صادرات غیر نفتی نه تنها رشد نکرده بلکه بسیار کاهش نیز یافته است.

«فرهاد دژپسند» دوشنبه یازدهم شهریور ماه ۱۳۹۸ در شورای گفت وگوی دولت و بخش خصوصی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران علاوه بر رشد وزنی صادرات، به مثبت شدن تراز تجاری کشور در بخش بازرگانی خارجی در همین مدت اشاره و از آن به عنوان دو نشانه بهبود شرایط تجاری کشور نام برد. با این حال گزارش فراز نشان می‌دهد ادعای او نه ‌تنها درباره امیدوارکننده بودن وزن صادرات غیرنفتی امیدبخش نبوده، بلکه تراز تجاری اقتصاد کشور نیز بدون احتساب معیانات گازی مثبت نبوده است.

بر پایه آمار رسمی اتاق بازرگانی، حد فاصل فروردین تا خردادماه امسال ۱۱.۵ میلیارد دلار کالای غیرنفتی از ایران به سایر نقاط جهان صادر شده است که هر تن آن ۳۰۶ دلار مبادله شده است. از سوی دیگر بر اساس آمار سازمان توسعه تجارت سال۹۷، هر تن کالای غیرنفتی در حدود ۳۷۸دلار صادر شده است. در سال۱۳۹۶ هم هر تن کالا به ارزش میانگین ۳۵۳ دلار فروخته شده است. یعنی ارزش صادرات هر تن کالای امسال، حتی نسبت به رقم سال ۱۳۹۶ نیز با کاهش مواجه بوده است. بدین ترتیب، هرچند مجموع صادرات غیرنفتی از نظر وزنی تا حدودی افزایش یافته، اما دست‌کم در سه ماهه ابتدای امسال از نظر ارزش هر واحد وزنی کالای صادراتی نسبت به دو سال قبل پسرفت داشته‌ است.

«بیژن صفوی»، رئیس سابق پژوهشکده امور اقتصادی و دارایی درباره به فراز گفت: «در بررسی‌های اقتصادی شاخص وزنی ملاک مهمی نیست و تغییرات اقتصادی را همیشه از نظر ارزش و قیمت ملاک عمل قرار می‌دهند. یعنی شاخص ارزشی و واحد پول قابلیت ارزیابی پیدا می‌کند و کسی که می‌خواهد تغییرات جامعه را بسنجد برای لوث کردن و غیر علمی کردن از معیار وزنی استفاده می‌کند».

وزیر اقتصاد به تازگی از افزایش ۳۰درصدی در وزن صادرات غیرنفتی خبر داده اما صفوی با بی‌اعتبار دانستن این شاخص گفت: «تاکید بر افزایش وزن صادرات ممکن است به معنی افزایش هرچه بیشتر خام‌فروشی باشد. یعنی ممکن است که مواد معدنی را به صورت خام و بدون دخالت تکنولوژی و انسان به فروش رسانده باشند که وزن صادرات افزایش یافته باشد. اینکه در ارزش صادرات رشدی نداشته‌ایم اما وزن صادرات افزایش یافته نشان دهنده این است که صادرات ما اصولی نبوده است».

این کارشناس اقتصادی همچنین با اشاره به خبر مثبت شدن تراز تجاری گفت: «این خبرها کارشناسی نیست. ما در شرایط عادی و بدون تحریم معادل فروش نفت‌مان، کالاهای واسطه‌ای سرمایه‌ای و مواد خام واردات می‌کنیم. اینکه چقدر صادرات غیرنفتی داشته باشیم تبدیل به مازاد درآمدمان می‌شود و در نتیجه تراز تجاری را مثبت می‌کند اما گمان نمی‌کنم چنین اتفاقی برای اقتصاد کشور ما به خصوص در سال۱۳۹۸ افتاده باشد».

به گفته صفوی، از سوی دیگر تراز تجاری را بدون احتساب معیانات گازی درنظر می‌گیرند تا تجارت واقعی را محاسبه کنند: «در ترکیب صادرات ما اگر معیانات و مشتقات را کم کنیم چیزی باقی نمی‌ماند که بخواهد تراز را مثبت کند. امروزه تجارت کالای غیرنفتی ما بسیار کم است و حجم زیادی ندارد».