تغییرات طرح رجیستری از زبان معاون گمرک

مهرداد جمال ارونقی معاون فنی و امور گمرکی در رابطه با تصمیم بر اصلاح برخی سازوکارهای رجیستری تلفن همراه، با «فراز» گفت‌وگو کرده است؛ با ما در این گفت‎گو همراه باشید.  

مشکل اصلی رجیستری گوشی با فرایند فعلی دقیقا چیست که نیاز به اصلاح دارد؟

اجرای طرح رجیستری گوشی همراه، موجب ایجاد صف‌های عریض وطویلی در گمرکات و مبادی ورودی می‌شد؛ مسافران بعد از ورود به کشور اگر گوشی همراه جدید با خودشان داشتند باید در دو یا سه صف مختلف می‌ایستادند. در صف اول باید احرازهویت می‌شدند، در صف دوم اطلاعات مربوط به گذرنامه هر فرد باید در اختیار سامانه گمرک قرار می‌گرفت ودرصف سوم هم پرداخت عوارض ورودی انجام می‌شد. حتی در حین اجرای این طرح و مشکلاتی که به وجود آمد، گمرک تا جایی که می‌توانست بررسی‌های میدانی انجام داد و تلاش شد یک سری از این مقررات و مواردی که موجب صف طویل و ایستایی می‌شود، با توجه به شرایط کرونایی کشور، حذف شود. در این زمینه برنامه‌های خوبی هم در هماهنگی با ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز مصوب و ابلاغ و اجرا شد. اما با افزایش پروازها، دوباره با صف‌های طولانی در رابطه با رجیستری گوشی مواجهیم. مشکل دیگر این است که اگر یکی از سامانه‌هایی که با سامانه گمرک مرتبط هستند، یا حتی سامانه خود گمرک قطع شود، یا اطلاعاتی که باید از بخش گذرنامه و یا وزرات ارتباطات، که برای کراس چک کردن به سامانه گمرک ارسال شوند، با تاخیر ارسال شوند، مسافران ناچاراند در صف بایستند تا مشکلات و تاخیر و قطعی سامانه مرتفع شود. در برخی مواقع این قطعی‌ها چندین ساعت طول می‌کشد.

چه شد که به این نتیجه رسیدید که برخی سازوکارهای رجیستری، نیاز به اصلاح و بازبینی دارد؟  

در طی هفته گذشته آقای خاندوزی وزیر اقتصاد از سالن مسافری گمرک فرودگاه امام خمینی بازدید و حتی با چندنفر از مسافران که در صف بودند، گفت‌وگو کرد، و در جریان ایستایی‌ها قرار گرفت و بر همین اساس، دستوری صادرکرد مبنی بر این‌که فقط عملیات احراز اولیه از گوشی که همراه مسافر هست در مبادی ورودی و درحداقل زمان ممکن انجام گیرد و تمامی فرآیندهای مربوط به کراس چک یا مطابقت‌ها، توسط خود مسافر بعد از ورود به داخل کشور و از طریق سامانه همتا، تکمیل شود. قرار شد با هماهنگی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، وزرات صمت و وزارت ارتباطات در طی این هفته کارگروهی تشکیل دهیم. در این کارگروه به یک جمع‎بندی خواهیم رسید تا فرآیندهای زائدی را که حتی حداقل ایستایی را ایجاد می‌کنند، حذف شود و صرفا کنترل اولیه، در حداقل زمان ممکن انجام شود و مسافر بعدا مراحل لازم را خودش طی کند.

یکی از مهم‌ترین مشکلات مسافران برای گرفتن رجیستری، تهیه سیم‌کارت در همان مبادی ورودی، به نام خودشان است. ارائه دهندگان سیم‌کارت هم ساعت کاری خاص دارند و مسافری که نیمه‌شب به فرودگاه می‌رسد، با در بسته گیت سیم‌کارت مواجه می‌شود، در این مورد هم آیا تمهیدی اندیشیده شده؟     

بله دقیقا یکی از مراحل زائد، تهیه سیم‌کارت توسط خود مسافر در ساعات نیمه‌شب است؛ گمرک از مسافر می‌خواست حتما یک سیم‌کارت تهیه کند تا مراحل رجیستری طی شود. با این‌که گاهی برخی ارائه‌دهندگان سیم کارت، حتی در نیمه‌شب هم باز بودند اما فرآیند خرید سیم‌کارت و جایگذاری آن در موبایل و راه‌اندازی آن جهت دریافت پیام و کد، با وجود تعداد زیاد مسافر، موجب ایستایی می‌شد. نحوه حذف این مرحله، تا هفته بعد و با رسیدن به یک جمع‌بندی، توسط وزیر اقتصاد ابلاغ خواهد شد.

آیا واقعا انجام عملیات و فرایند رجیستری، تاثیری در کاهش قاچاق موبایل داشته است؟  

بله تاثیر زیادی داشته. قبل از انجام طرح رجیستری، در زمینه وارد کردن موبایل، سوءاستفاده‌های زیادی اتفاق می‌افتاد. در مقطعی خود من از سالن مسافری گمرک فرودگاه امام خمینی بازدید  میدانی داشتم و دیدم افرادی که موبایل‌های قاچاق وارد کرده بودند، مسافران دیگر را ترغیب کرده و به آن‌ها پول می‌دادند تا موبایل قاچاقچی را رد کنند. یا با هماهنگی با یکدیگر، بسته گوشی را از آن طرف گیت پرت می‌کردند تا یکی آن را بگیرد. که اغلب این موارد توسط نیروی انتظامی کشف می‌شد. برخی هم وارد خریدو فروش پاسپورت شده بودند. این موارد با اجرای طرح رجیستری کامل، به مرور زمان و با توجه به ریسک‌هایی که در مراحل رجیستری ایجاد شد، به حداقل ممکن رسید. در کناراین مسئله، مبلغ ورودی که برای موبایل مسافری در نظر گرفته شده، بر مبنای کالای تجاری است. یعنی محاسبه عوارض گمرکی تلفن همراه بر مبنای کالای تجاری، با ارز حاشیه‌ای یا نیمایی یا به قیمت ارز در بازار انجام می‌شود. این مورد هم موارد قاچاق را کم کرده.

 چرا برخی از مسافران نمی‌توانند موبایل خود را رجیستر کنند؟ این‌هم به فرآیندهای زائد مربوط می‎شود؟  

معمولا افرادی نمی‌توانند گوشی خود را رجیستر کنند، که اسناد مثبته در دست ندارند، اگر فردی موبایلی را از آلمان آورده، اولین چیزی که از او مطالبه می‌شود، فاکتور خرید و اطلاعات سایتی است که از آن‌جا موبایل را خریده. یا اطلاعات تراکنش بین صاحب کالا و شرکتی که کالا را فروخته باید ارائه شود. اگر افرادی این اسناد مثبته را ارائه نکنند، رجیستری برای آن‌ها انجام نمی‌شود. در مورد مسافران زمینی هم افرادی که فاکتورهای فیک ارائه می‌کردند، رجیستری انجام نشده است. تمام این موارد را اگر کنارهم بگذاریم، به این نتیجه می‌رسیم که وضعیت ورود کالا با اجرای رجیستری، بهتر از زمانی است که هرکس بدون حساب و کتاب می‌توانست کالایی را به‌صورت قاچاق وارد کند.

این سوال پیش می‌آید که اگر اجرای طرح رجیستری موفق بوده، چرا سازوکار این طرح نیاز به اصلاح دارد؟

 تاکید وزیر اقتصاد بر حذف فرایندهای زائد است، به نحوی که بخشی از فرآیندهای زمان‌بری را که در مبادی ورودی انجام می‌شد، خود مسافر پس از ورود به داخل کشور پی‌گیری کرده و انجام دهد و ایستایی و صف و ازدحام  طولانی در سالن مسافری گمرک ایجاد نشود.

البته هستند افرادی که با وارد کردن قاچاقی موبایل به کشور، با روش‌های خاصی رجیستری را دور می‌زنند. مثلا از IMEI (شماره سریال) یک گوشی کهنه استفاده می‌کنند، یا جعبه خالی همان مدل گوشی را از پاساژ علاءالدین تا قیمت 500 هزار تومان می‌خرند و از IMEI آن استفاده می‌کنند. آیا سازوکار جدید که هدفش حذف مراحل زائد هست، می‌تواند جلوی چنین دورزدن‌هایی را بگیرد؟

الان به هیچ وجه امکان چنین دورزدن‌هایی وجود ندارد. چون بارکد موبایلی که از مبادی گمرک وارد می‌شود، توسط دستگاه بارکدخوان، شناسایی شده و بلافاصله در سیستم قرار می‌گیرد. این IMEI با وزارت ارتباطات چک می‌شود، علاوه براین، با وارد کردن کد دستوری *#36# ، IMEI را در داخل گوشی هم چک می‌کنیم، این کار دور زدن رجیستری را به صفر می‌رساند. در این صورت حتی اگر ارتباط با سامانه مربوط به وزرات ارتباطات، قطع باشد، مسافر می‌تواند برود، اما IMEI  گوشی او ثبت شده.با این دو فرمولی که ما استفاده می‌کنیم – IMEI و کد دستوری-  امکان این‌که مسافری که رفته، بتواند رجسیتری را دور بزند، وجود ندارد.