رکورد جهانیِ بهای مواد غذایی شکست!

شاید بتوان گفت پسوند در حالِ توسعه در امتدادِ نامِ کشور ها با معضلات اقتصادی از جمله تورم عجین شده است؛ معضلات اقتصادی که چون تیر رفاه و قدرت خرید مردم را نشانه می روند. اما تورم با زندگی افراد جامعه پیوندی ناگسستنی داشته و علاوه بر آثار اقتصادی، ابعاد اجتماعی و سیاسی گسترده‌ای نیز در بر دارد. بدیهی است روند افزایشی در قیمت مواد غذایی ، به عنوان اصلی ترین نیاز فیزیولوژیکی انسان باعث کاهش امنیت غذایی می شود. در این راستا عرضه و تقاضای مواد غذایی، متغیرهای پولی و مالی از جمله حجم نقدینگی، نرخ واقعی ارز، نرخ سود بانکی، سطح دستمزدهای کشاورزی، ارزش افزوده بخش کشاورزی و حتی قیمت جهانی نفت از عوامل تاثیر گذار در شاخص بهای مواد غذایی محسوب می شوند. اما افزایش شاخص مواد غذایی حال تبدیل به یک بحرانی جهانی شده است؛ بحرانی که نه تولیدکننده از آن در امان است و نه مصرف کننده.

رکورد چهل ساله افزایش قیمت موادغذایی

طبق اعلام  آژانس اطلاعاتی و تحلیلی اینفولاین، قیمت جهانی مواد غذایی در سال جاری به طور قابل ملاحظه ای رشد کرده و شاخص قیمت آن، ٢٧ درصد افزایش داشت. به عبارتی این یکی از پویاترین افزایش قیمت ها از دهه ٧۰ تاکنون است. اگر نگاهی به آمار سازمان خوار و بار جهانی ملل متحد نیز داشته باشیم خواهیم دید که پس از ماه ها افزایش متوالی،  تورم سالانه در ماه سپتامبر به بالاترین حد خود در ۱٣ سال گذشته رسیده که کارشناسان آن را ناشی از افزایش قیمت انرژی و هزینه بی سابقه گاز طبیعی دانسته اند. در این میان دانه های روغنی نیز بیشترین افزایش را در این مدت داشتند و عامل تقویت این شاخص بودند. با استناد به داده های فائو، می توانیم این رشد قیمت روغن را ناشی از «اشکالات عرضه فعلی در کشورهای بزرگ تولید کننده روغن پالم بدانیم. تجارت بین المللی این محصول از افزایش شدید تعرفه های صادراتی در اندونزی تاثیر پذیرفته است. یکی از دلایل افزایش قیمت های جهانی روغن سویا نیز اعتصابات طولانی در آرژانتین است که هم بر فعالیت های فراوری و هم لجستیک بندرگاهی تاثیر گذاشته است.»

لبنیات، گوشت و غلات، از رکوردداران قیمت جهانی

پس از روغن که در بند پیش به آن اشاره کردیم، لبنیات، گوشت و غلات در جایگاه های بعدی قرار گرفتند. داده ها حاکی از آن است که شاخص لبنیات در ماه ۳.۲ درصد رشد داشته اما برای کل سال در مقایسه با سال گذشته این منحنی افزایشی، صاف شده است. این به معنای افزایش ۱.۷ درصدی این شاخص در ماه گذشته است، در حالی که متوسط آن در سال جاری ۴.۵ درصد کمتر از سال گذشته بود. قیمت غلات نیز از ماه نوامبر ۱.۱ درصد رشد داشته و برای کل سال جاری به طور میانگین ۶.۶ درصد بیشتر از سال پیش از آن بود. دلایل این اتفاق اما چیست؟ افزایش قیمت صادراتی گندم، ذرت، ذرت خوشه ای و برنج که همگی ماه پیش به دلیل نگرانی های فزاینده از وضعیت موجود در آمریکای شمالی و جنوبی و فدراسیون روسیه رشد پیدا کرده اند. بر اساس ارزیابی‌های فائو قیمت شکر تنها محصولی بود که ماه گذشته عقب نشینی داشت اما زیر شاخص های فرعی هنوز یک درصد در مقایسه با قبل از شیوع ویروس کرونا افزایش نشان می‌دهد.  همانطور که گفته شد قیمت روغن نباتی با رشد ماه به ماه ۴.۷ درصدی تا دسامبر و بعد از افزایش بیشتر از ۱ درصدی در نوامبر، بیشترین جهش را نشان می دهد. این شاخص در سال جاری به نسبت سال پیش از آن ۱۹.۱ درصد افزایش یافته است.

دلایل رشد شاخص قیمت مواد غذایی

میانگین قیمت ها بر اساس شاخصه سازمان ملل متحد ۹۷.۹۸ واحد است که سه درصد بیشتر از سال گذشته و نیز بیشترین میزان از سال ۲۰۱۷ تاکنون محسوب می شود. به هر روی نتیجه آمار سال جاری فراتر از بحرانی است که دهه اخیر دیده شده است که شاخص به اوج تاریخی خود یعنی تقریباً ۱۳۲ واحد رسیده است. بر اساس گزارش فائو برخی از این افزایش ها با افزایش شدید تقاضا و نیز شرایط نامناسب آب و هوا ایجاد شده است این مسئله بیشتر در محصولات لبنی مصداق دارد بنابراین سهم واردات و نیز کاهش عرضه در بین صادر کنندگان عمده به خاطر شیوع کرونا تورم مواد غذایی را افزایش داده است.

گرانی غذا در کمین ایران

اما با توجه به اینکه بانک های مرکزی هر ساله در حال تزریق  ۱.۴ تریلیون دلار به بازارهای سرمایه ای هستند، این سیاست باعث شده که ایران نیز در معرض بحران تورم بعدی مواد غذایی قرار بگیرد که چندان دور هم نیست. بر اساس گزارش جدید مرکز آمار، شاخص قیمت مواد غذایی در سال جاری به ۳۵۷.۷ واحد رسید که نسبت به سال گذشته ۵۴.۲ درصد افزایش داشته است. این آمار بیان گر آن است که در ٧ ماه نخست امسال قیمت مواد غذایی به طور متوسط ۵۴.۲ درصد افزایش یافته است. گرانی ۵۴.۲ درصدی مواد غذایی در سال جاری، بالاترین رکورد گرانی در دو دهه اخیر محسوب می‌شود.رکورد قبلی مربوط به سال ۱۳۹۷ بود که در ۹ ماه نخست آن سال مواد غذایی ۵۲.۹ درصد گران شده بود. حال باید دید که غول تورم در ایران و جهان تا کجا می تواند خون حیات را بمکد و آب هم از آب تکان نخورد!