ممنوعیت صادرات فرش در مقابل آزادی واردات کود!

ترکیه در روابط اقتصادی با ایران دست بالا را دارد و هربار که اوضاع سیاسی در ایران یا منطقه خلاف میل حاکمان این کشور باشد به راحتی امکان فشارآوری به ایران را به وسیله این اهرم‌های اقتصادی دارند. در حالی که چندی است تنش لفظی بین ایران و آذربایجان شدت گرفته، ترکیه به عنوان حامی اصلی آذربایجان به سرعت دست به کار شد و با اعلام ممنوعیت واردات فرش ایران، زنگ خطر را برای کشور روشن کرد. از طرف دیگر اما برای تجار ترک بازار ایران محلی برای عرضه همه نوع کالایی است و آنها می‌توانند از کود حیوانی تا انسانی را آزادانه به کشور وارد کنند.

درواقع سیاست‌های غلط کشور در تعامل با دنیا سبب شده تا ما تنوع صادرات و واردات اندکی داشته باشیم و درصد بالایی از تجارت خارجی ما با کشورهای خاصی صورت بگیرد این موضوع سبب شده تا امارات، چین و ترکیه به ترتیب به عنوان بزرگترین واردکنندگان کالا به کشور شناخته شوند درحالی که به جز چین که در منطقه خاورمیانه قرار ندارد دو کشور امارات و ترکیه به عنوان رقبای منطقه‌ای ما هستند و هرگاه تنشی در روابط ما با این همسایگان صورت گیرد به سرعت می‌توانند با افزایش فشار اقتصادی مواضع کشور را به چالش بکشند.

بر اساس آمار گمرک کشور، در شش ماهه نخست سال ۱۴۰۰ در حدود ۲۳ میلیارد و  ۱۲۳ میلیون دلار واردات به کشور داشتیم که سهم امارات ۷ میلیارد و ۳۰۵ میلیون دلار، سهم چین ۵ میلیارد و ۴۱ میلیون دلار و سهم ترکیه ۲ میلیارد و ۴۳۴ میلیون دلار بوده است. یعنی ۶۳ درصد واردات کشور ما از این سه کشور تامین می‌شود و ترکیه در این بین بیش از ۱۰ درصد واردات کشور را به خود اختصاص داده است. وابستگی شدید به این کشورها به خصوص کشور ترکیه سبب شده تا در مناقشات منطقه‌ای هر جا که نظر این کشور با ما یکسان نبود اهرم اقتصادی به کار بیفتد و به راحتی ورود فرش ایرانی به این کشور ممنوع شود.

باید توجه داشت که پس از تحریم‌های اخیر و از سال 1397 به بعد عملا صادرات فرش ایران به کشورهای غربی دچار مشکل شد و به گفته سید رضی میری نایب رئیس اتحادیه صادرکنندگان فرش دستباف فرش ایران به کشورهای پاکستان و ترکیه صادر می‌شد و از آنجا با تغییر کشور مبدا می‌توانستیم فرش کشور را صادر کنیم. همان‌طور که مشخص است ترکیه با ممنوعیت واردات فرش از ایران به این کشور تنها باعث از دست رفتن بازار این کشور برا فرش ایرانی نشده است بلکه هدف اصلی جلوگیری از صادرات مجدد فرش ایرانی به سایر کشورها از مبدا این کشور شده است  و در واقع با این  ممنوعیت واردات فرش ایران از سوی ترکیه عملا آخرین ضربه‌ها به کالبد نیمه جان این صنعت در کشور زده شد.

نکته نگران کننده این است که ما نمی‌توانیم با این اقدامات کشور ترکیه مقابله به مثل کنیم چرا که به شدت بازار کشور آسیب‌پذیر شده است و جایگزینی برای کالاهای وارداتی ترک وجود ندارد. البته این به این معنی نیست که کالاهای ترکیه بی‌رقیب هستند -البته در چند سال اخیر صنایع این کشور رشد بالایی داشته و محصولات بسیاری در این کشور مونتاژ می‌شود- بلکه ما نمی‌توانیم کالای دیگری را انتخاب کنیم. اگر نگاهی به اقلامی که از کشور ترکیه وارد کشور می‌شود بیندازیم می‌بینیم که ما دست پایین را در مقابله ترکیه داریم و این کشور هر محصولی را که بخواهد به کشور ما وارد می‌کند.

به غیر از کالاهای صنعتی و مهم  ما در شش ماه نخست سال ما بیش از یک میلیون و ۵۰۰ هزار دلار صرف واردات آب پنیر از این کشور کردیم، یک میلیون ۳۰۰ هزار دلار سربطری و سرپوش از این کشور وارد کردیم، حدود ۵میلیون دلار مرغ یخ زده به کشور از این کشور به کشور ما صادر شده است، بیش از شش میلیون دلار بذر خیار و گوجه و بادمجان و ... وارد کردیم. ۱۲ میلیون دلار پودر کاکائو و دانه کاکائو از این کشور به ایران آمده است و در کنار این موارد انواع کود ، کاغذ و جوهر و ... هزاران کالای دیگر به کشور ما وارد شد است. هنوز یادمان نرفته است که در سال ۱۳۹۶ در حدود ۱۶۰ هزار دلار کود انسانی از این کشور به کشورمان وارد شد اما در قبال این بازار باز کشور برای کالاهای ترک ما حتی امکان صادرات فرش ایرانی نیز از کشورما گرفته شده است.

به نظر می‌رسد ترکیه به خوبی از ناتوانی ایران در جایگزینی  واردات از این کشور آگاه است و به هر صورتی که می‌خواهد درمناقشات منطقه‌ای از اهرم‌های اقتصادی خود استفاده می‌کند. تنها راه حل این مشکل افزایش تعاملات و گفتگو با سایر کشورهاست.