«نون یا خون»؛ گرانی نان و اعتراضات مردمی در تاریخ جهان

درست مقارن با آغاز به کار مجلس طبقاتی در فرانسه، اوضاع اقتصادی به شدت وخیم شده و نان که قوت غالب توده مردم بود، کمیاب شد. شایع شدن این مساله که اشراف با احتکار غله موجب کمبود نان شده‌اند، خشم طبقات فرودست را نسبت به اشراف مشتعل کرد.

تاریخچه نان به ۳ هزار سال پیش برمی‌گردد. شواهد باستان‌شناسی نشان می‌دهد که در گذشته، نان از ترکیب آب، دانه غلات و نشاسته ریشه سرخس پخته می‌شد. ریشه‌ها خشک می‌شدند، با هاون به صورت خمیر در آمده و با دانه‌ها مخلوط می‌شدند. سپس همین ترکیب روی سنگ‌های داغ پخته می‌شد. «پلینی» در کتابش نوشته که مردمان سرزمین «گل»(فرانسه) و ایبریایی‌ها(هیسپانیک‌ها) از کف جمع‌شده در بالای آبجو در دستور پخت نان استفاده می‌کردند. زیرا را نان را سبک‌تر و اسفنجی‌تر می‌کرد.

نان یکی از ارزان‌ترین غذاها و برای هزاران سال یکی از اصلی‌ترین اجزا در سبد غذایی مردم جهان بوده است. در تاریخ، همواره نسبت مستقیمی بین افزایش قیمت نان و ناآرامی های مدنی وجود داشته‌است. به سال ۱۷۷۵ در فرانسه، عملکرد ضعیف در مدیریت غلات منجر به کمبود نان و افزایش قیمت‌ها شد. همین، سرآغاز اعتراضاتی بود که بعدها به «جنگ آرد» معروف شد. گرسنگی و کمبود مواد غذایی از عوامل اصلی انقلاب فرانسه بودند.

در فوریه سال۱۸۳۷ در شهر نیویورک، افزایش هزینه های آرد به شورشی خشونت آمیز منتهی شد. انفجار تورم ناشی از دو سال شکست در برداشت محصول و هجوم سرمایه‌گذاری خارجی باعث شد که قیمت آرد از ۵ دلار به ۷ دلار و سپس به ۱۲ دلار در هر بشکه برسد. این رقم د رمدت کوتاهی به ۲۰ دلار به ازای هر بشکه رسید. شمار زیادی از معترضان تجمع کردند. کارگران گرسنه به انبارهای پر از بشکه‌های احتکار شده آرد یورش بردند. درها و پنجره‌ها شکسته شد. جمعیت خشمگین بشکه‌های آرد را به خیابان ریختند. دولت در نهایت، برای متفرق کردن جمعیت ناگزیر به فراخواندن هنگ هفتم شد. همه چیز تمام شد اما ۵۰۰تا ۶۰۰ بشکه آرد به همراه هزار گونی گندم از بین رفت و ۴۰ نفر دستگیر شدند.

​

کمبود آرد در جنوب آمریکا که در پی جنگ داخلی ایجاد شده بود، باعث اعتراض زنان جنوبی و غارت فروشگاه‌ها شد. تورم باعث افزایش قیمت‌ها شد. پناهجویان به شهرها سرازیر شدند و خشکسالی، برداشت گندم را با مشکل مواجه کرد. تمام این عوامل به کمبود آرد منجر شد. در ریچموند ایالات ویرجینیا، در سال ۱۸۶۳ حدود ۵هزار نفر با شعار «نان یا خون» به خیابان‌ها آمدند. به مغازه‌ها هجوم بردند و شروع به غارت غذا، پوشاک، کفش و جواهرات کردند. فرماندار برای متفرق کردن جمعیت از ارتش درخواست یاری کرد و شد آنچه شد. در ۱۷ آوریل ۱۸۶۴، در ساوانا ایالات جورجیا نیز شورش نان رخ داد. که در آن ۵۰ تا ۱۰۰ زن به یک فروشگاه مواد غذایی در خیابان ویتاکر یورش بردند و هر آنچه را می‌خواستند از مغازه غارت کردند.

در سال ۱۹۷۷، دولت مصر تخصیص یارانه به مواد غذایی اساسی مانند نان را متوقف کرد. شورشی به مدت ۲ روز در گرفت و منجر به کشته شدن صدها نفر و مجروح شدن بسیاری دیگر از شهروندان مصری شد. دولت اما به زودی یارانه گندم را دوباره برقرار کرد. در سال ۲۰۰۸، افزایش ناگهانی قیمت غلات در جهان همراه با افزایش تورم، به شورش‌هایی در مصر منجر شد. آرد یارانه‌ای دولتی که زمانی به ازای هر ۱۰۰کیلوگرم ۳.۱۴ دلار فروخته می شد، یک‌باره به ۳۷۷دلار در هر ۱۰۰کیلوگرم رسید. بسیاری از مردم در اعتراض به هیمن اتفاق کشته شدند.

برای بسیاری از مردم جهان، نان یک نیاز حیاتی است. تاریخ نیز به ما ثابت کرده که ارتباط مستقیمی بین کمبود نان و آغاز ناآرامی‌های مدنی وجود دارد. قدیمی‌ترین و دایمی‌ترین دغدغه بشر گرسنگی است. «مارتین کاپاروس» در همین راستا، کتاب «گرسنگی، قدیمی‌ترین مشکل جهان» را نوشت که به پرفروش‌ترین کتاب بین المللی تبدیل شد:

«در حال حاضر بیش از ۸۰۰میلیون نفر در جهان گرسنه‌اند. به طور متوسط روزانه ۲۵۰۰۰ مرد و زن و به ویژه کودکان از گرسنگی جان خود را از دست می‌دهند. با این حال، ما برای سیر کردن یک‌ونیم برابر مردم جهان غذا تولید می‌کنیم. پس چرا گرسنگی در جهان، همچنان یک مشکل مرگبار است؟»

امروز، جهان بار دیگر با مشکل تامین گندم و آرد مواجه شده‌است. جنگ رروسیه و اوکراین، به عنوان دو کشور مهم در تولید و صادرات غلات، زنجیره تامین گندم را مختل کرده است. در روزهای آغازین جنگ، بسیاری از تحلیل‌گران افزایش ناگهانی قیمت گندم و آرد را پیش‌بینی کرده بودند و بدیهی است که دولت‌ها می‌توانستند تدابیری را برای گذار از این بحران اتخاذ کنند. امروز اما، آرد کمیاب، نان گران‌تر و سفره‌ها نهیف‌تر شده و معیشت مردم، دوباره قربانی بی‌تدبیری مسوولان نامسوول...