اصلی ترین میانجی‌گر روابط ایران و آمریکا کدام کشور است؟

سیده آمنه موسوی: از همان نخستین سالهای قطع روابط ایران و آمریکا، به فراخور موضوعات و مباحث مختلف، همواره برخی از کشورهای جهان سعی کرده اند تا با میانجی‌گری به کاهش تنش های دو کشور کمک کنند و البته وزن و جایگاه سیاسی خود را در معادلات نظام بین الملل را هم ارتقا دهند. از میان کانال هشتگانه ارتباطی با ایران یعنی کشورهای قطر، عمان، کویت، عراق، ژاپن، آلمان، سوئیس و پاکستان مقامات تهران و واشنگتن همواره حساب ویژه ای را برای سلطان نشین عمان، کشوری که جمعیتش تنها اندکی بیش از پنج میلیون نفر است باز کرده اند. کمک های رژیم گذشته ایران در جنگ ظفار که در حمایت کامل از پادشاهی عمان صورت گرفت و سفر سال 88 سلطان قابوس به تهران که با هدف کمک به جلوگیری از بسته شدن سفارت انگلیس در ایران انجام شد و البته نقش مسقط در مذاکرات هسته ای ایران و غرب جایگاه به یادماندنی را در اذهان مقامات ایرانی و عمانی و البته آمریکایی نسبت به یکدیگر ترسیم کرده است و نگاه ویژه تهران و واشنگتن به مسقط را به دنبال داشته است.

تهران در هفته گذشته میزبان تعدادی از مقامات طراز اول جهان بود که آمده بودند تا با میانجیگری برای نشستن مجدد ایران و آمریکا پای میز مذاکرات احیای برجام کاری انجام دهند. «شیخ تمیم بن حمد آل ثانی» امیر قطر و «انریکه مورا» مذاکره کننده ارشد اتحادیه اروپا مقاماتی بودند که به ایران آمدند تا در "برجام" را از پاشنه دیگری بچرخانند. اما اینکه آیا تلاشهای آنها می تواند نتایج ملموسی به دنبال داشته باشد و آیا تهران با چراغ سبز خود اجازه فضاسازی بیشتر را برایشان فراهم می کند محور گفت و گوی ما با یکی از دیپلمات های وزارت خارجه است. او که نخواست نامی از او ذکر شود، گفت: «قطری‌ها بیشتر شوآف میانجی‌گری دارند چرا که از وزن میانجی‌گری موردنظر نه در آمریکا و نه در ایران برخوردار نیستند و به صورت کلی مانند عمان میانجی جدی ببرای دو طرف محسوب نمی‌شوند.»

او افزود: دلیل این امر نیز ماهیت رابطه ایران و عمان، میزان سابقه آن و اعتماد چند دهه‌ای است که میان دو کشور وجود دارد هر چند که این امر به معنای بی ارزش بودن کار قطری‌ها نیست و تهران می‌داند که همه این کشورها در تلاشند تا در فضای میانجی‌گری به پیشرفت کار کمک کنند.

به گفته این دیپلمات، علت ورود کشورهای دیگر برای میانجیگری میان تهران و واشنگتن نیز به این جهت است که اگر درگیری میان ایران و آمریکا ایجاد شود- به جز عربستان و امارات که نتیجه اقدامات خصمانه علیه ایران را چشیده اند- کشورهای دیگر هم، در معرض برخوردهای جدی هر دو کشور قرار می گیرند، بنابراین طبیعی است که این کشورها مساعی جمیله خود را بر رفع مشکلات میان ایران و آمریکا متمرکز کنند.

او در مورد ورود کویتی ها برای میانجیگری میان تهران و واشنگتن که در سالهای گذشته صورت گرفته است نیز گفت: کویتی‌ها هم تقریبا شکل میانجیگری قطر را میان تهران و واشنگتن دنبال می کنند و مایل هستند که این غائله ختم به خیر شود؛ ترکیب جمعیتی کویت و استراتژی امنیت ملی شان به صورتی است که این کشور همواره نیازمند رابطه حداقلی با ایران است و البته از سوی دیگر کویت دارای قراردادهای بسیار مهم و هنگفتی هم با آمریکا است بنابراین کاهش تنش های تهران و واشنگتن حتما به نفع این کشور نیز است.

این دیپلمات متذکر شد که کویت یکی از متحدان استراتژیک ایالات متحده به شمار می آید و واشنگتن متعهد شده است که در هر شرایطی از این کشور حمایت کند بنابراین شرایط فعلی برای کویت نیز سخت است که ایران و آمریکا روی ریل تخاصم با یکدیگر قرار داشته باشند و برهمین اساس هم تلاش می کند در این زمینه کاری انجام دهد.

او در ادامه گفت: اما مجددا تاکید میکنم کشوری که تاکنون در زمینه میانجیگری میان ایران و آمریکا کارنامه موفقی داشته است در وهله نخست کشور عمان و بعد هم عراق بود که یکسری تفاهامات میان ایران و آمریکا با کمک های آنها منعقد شده است. این دیپلمات معتقد است که تهران و و اشنگتن هیچگاه بازخورد منفی در برابر تلاشهای میانجیگران بین المللی نداشته اند اما براساس جایگاه و وزن سیاسی هر کشور از تلاش های آنها استقبال می کنند.

او یادآور شد: در برخی از موضوعات چه بسا برخی از کشورها مزیت های بیشتری دارند و ایران و آمریکا هم مایل به ورود کشور خاص به آن موضوع هستند. مثلا اگر در عراق بین دو کشور مشکلات و موضوعات امنیتی ایجاد شود، تهران و واشنگتن ترجیح می دهند که خود عراقی ها میانجی اختلافاتشان باشند.

این دیپلمات با اشاره به رابطه نزدیک تهران و بغداد خاطرنشان کرد: روابط ایران و عراق به صورتی است که صرف اینکه چه کسی در راس قدرت باشد بغداد همواره از بهبود روابط ایران با کشورهایی که عراق روابط استراتژیکی با آنها دارد، استقبال می کنند و در شرایط کنونی هم منفعت عراق این است که ایران و آمریکا با هم سرشاخ نشوند و به صورت نیابتی در این کشور با هم نجنگند.

او گفت: اما همانطور که پیش از آن عنوان کردم معمولا گفت و گوها و توافقات جدی تر میان ایران و آمریکا به میانجی عمانی سپرده شده است؛ یعنی این خواست خود مقامات ایرانی و آمریکایی است و در رابطه با بحث های هسته ای هم دیدیم که عمده مذاکرات اولیه با میانجیگری طرف عمانی صورت گرفت.

این دیپلمات در ادامه به تلاش های کشورهای فرامنطقه ای برای پادرمیانی میان روابط تهران و واشنگتن هم اشاره کرد و افزود: اگر به خاطر داشته باشید زمانی ژاپنی ها در این رابطه تلاش می کردند و حتی کشورهای اروپایی هم سعی کرده اند در این زمینه گام بردارند. به گفته این دیپلمات سفر اخیر انریکه مورا، مذاکره کننده ارشد اروپا نیز در همین راستا قبال ارزیابی است؛ مورا می کوشد تا با میانجیگری میان تهران و واشنگتن به ازسرگیری مجدد مذاکرات احیای برجام کمک کند. او معتقد است که در شرایط فعلی علاوه بر اختلافات ایران و آمریکا، یکی از دلایل توقف این دست از مذاکرات شیطنت روسها است چرا که مسکو تمایلی به بهبود روابط تهران و واشنگتن و نتیجه گرفتن از مذاکرات احیای برجام ندارد.

همانطور که این دیپلمات با سابقه وزارت خارجه بدان اشاره داشت کشورهای قطر، عمان، کویت، عراق، ژاپن و برخی از کشورهای اروپایی برای بهبود روابط تهران و واشنگتن تلاش کرده اند اما همانطور که در ابتدای این گزارش آمده است باید به این لیست کشورهای آلمان، سوئیس و پاکستان را هم اضافه کنیم. در همین راستا آنطور که رسانه های غربی هم خبر داده اند امیر قطر در جریان تلاش‌ها برای احیای برجام پس از سفر هفته گذشته خود به ایران راهی کشورهای چین، روسیه، فرانسه، انگلیس و آلمان می شود تا برای جان گرفتن مجدد توافق هسته ای ایران کاری انجام دهد.