نگاهی به یارانه آب و اثرات آن برمصرف

اهمیت حیاتی آب و نیاز ضروری همگان به آن موجب شده است که دولت‌ها با نگاه حمایتی و تخصیص یارانه، آن را در اختیار شهروندانقرار دهند. در ایران نیز در بخش‌های گوناگون مصرف آب به‌ویژه شرب این رویکرد از دیرباز حاکم بوده و این در حالی است که به جهتبروز پدیده تغییر اقلیم در سال‌های اخیر منابع آبی در ایران دستخوش نوسان های زیادی شده است.

مساحت ایران نسبت به جهان ١١ صدم درصد بود، اما نسبت آب تجدیدشونده ٢ هزارم درصد جهان است. یک پنجم متوسط مردم دنیا آبتجدیدپذیر داریم و یک سوم کل دنیا سهم بارندگی در ایران وجود دارد. ٨۵ درصد مساحت کشور ما اقلیم خشک و نیمه خشک است و ازنظر سرانه جهانی بارندگی وارد تنش آبی شده‌ایم. منابع آب در ایران در طول دهه‌های گذشته با سرعتی باورنکردنی خالی شده‌اند ورخدادهای هم‌چون فرونشست زمین، هجوم ریزگردها، خشک شدن تالاب ها و ... نشانه‌ها و هشدارهایی جدی برای ما هستند.

این شرایط در شهر تهران بیش از هر جای دیگر به چشم می‌خورد. آخرین گزارش‌های وزارت نیرو حاکی از آن است که ذخیره آب درمخازن سدهای استان تهران نسبت به سال گذشته  ۲۸ درصد کاهش داشته است. آن‌گونه که به گفته مدیرعامل آبفای استان تهران، ۱۷درصد آب شرب کل کشور در تهران مصرف می‌شود.

این در حالی است که  حدود ۲۰ درصد جمعیت کشور در یک‌ درصد مساحت کشور جای گرفته است. از سوی دیگر بنا به اظهارات اخیرمدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران از ابتدای سال تاکنون استان تهران ۱۹۰ میلی‌متر بارندگی داشته و تهران پس از سال هابار دیگر در فهرست شش استان کشور با تنش آبی قرار گرفته است. اما با جود تمام این شرایط وزارت نیرو اعلام کرده است با بهره‌گیریاز تمام ظرفیت‌ها پایداری آب را حفظ خواهد کرد اما این مسئله منوط به مشارکت بخش‌های مشترکان در مدیریت مصرف آب خواهد بود.   

بر اساس آمار رسمی، ۶۰ درصد شهروندان تهرانی آب را مطابق الگو مصرف می‌کنند، ۲۰ درصد بالای الگوی مصرف و ۲۰ درصد ازآنان دو برابر الگو، آب مصرف می‌کنند؛ آن هم درست در شرایطی که کمبود آب بیش از پیش در این شهر نمود پیدا کرده است. داریوشمختاری - کارشناس ارشد مدیریت منابع آبی معتقد است: نحوه قیمت‌گذاری آب یکی از دلایل اصلی نبود عدالت در بخش تقسیمیارانه‌های دولتی بوده، متاسفانه این شیوه قیمت‌گذاری منجر شده به این که مردم به پرمصرفی تشویق شوند و در یک کلام، هرچه بیشترمصرف کنند دولت یارانه بیشتری می‌پردازد.

او به ایسنا گفت: به یک‌باره نمی‌توان هزینه تمام‌شده آب را از مصرف‌کننده دریافت کرد و برخی اقشار جامعه حتما باید زیر چتر حمایتیدولت در بحث یارانه‌ها قرار گیرند. اما به منظور تحقق عدالت در بهره مندی از رویکردهای حمایتی و هدفمندسازی آن‌ها ضروری استبرای مشترکانی که بیش از الگو، مصرف دارند سازوکاری اندیشیده شود تا خود را به رعایت و مدیریت مصرف ملزم کنند.

این کارشناس ارشد مدیریت منابع آبی با بیان اینکه مقوله دیگری که در بحث مصرف اثرگذاری تعیین‌کننده‌ای دارد، فقدان قوانینبازدارنده در حوزه آب است، اظهار کرد: تجربه نشان داده است برای  نهادینه کردن رفتاری در جامعه، علاوه بر فراهم کردن بستر فرهنگیآن، وضع قوانین بازدارنده نیز ضروری و لازم الاجراست. برای برون رفت از این مشکل و در گام نخست نیازمند واقعی شدن قیمت آبمتناسب با قیمت تمام شده آن هستیم. در گام بعدی ضروری است تا قوانین جامع و بازدارنده در حوزه آب وضع شود.

به گفته مختاری در شرایطی که با وجود تمامی تنگناهای مالی و دشواری‌های اقلیمی، عدالت اجتماعی توزیع آب برقرار شده است،شایسته است که شهروندان به ویژه در کلانشهر تهران نیز در نحوه مصرف این نعمت عدالت و انصاف به خرج دهند و با درست مصرفکردن آن به سوی برقراری تعادل در محیط زیست گام بردارند.

مختاری اظهار کرد: اکنون که علی‌رغم هشدارها و اطلاعیه‌های مداوم به کرات دیده شده که عده‌ای از پایتخت نشینان همچنان بههشدارها بی اعتنا هستند و اخلاق و مسئولیت شهروندی را به‌جا نمی‌آورند. وظیفه تک تک شهروندان است که با نگاهی همدلانه، یکدیگر رابه مدیریت مصرف آب دعوت کنند و مطالبه‌گر برقراری عدالت اجتماعی در شهر باشند، چراکه تامین بی‌دغدغه آب شهروندان، جز باهمیاری مستمر آنان، نهادها و ارگان‌های مختلف میسر نخواهد شد.