کارنامه رئیسی؛ سایه آمارهای تلخ بر سر شعارهای شیرین

یک سال گذشت. یک سال با کارنامه نه چندان درخشان و وعده‌ها و وعیدهایی که امروز تنها به ویدیوهایی تبدیل شده‌اند که گاهی در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست می‌شود.

رسانه‌های دولتی و یا وابسته به دولت، در روزهای یک‌سالگی دولت رئیسی به توصیف دستاوردهای تاریخی دولت پرداخته‌اند. خبرگزاری فارس در آستانه یک سالگی فعالیت دولت سیزدهم تلاش کرده تا با بررسی آماری از بخش‌های مختلف اقتصادی کشور، عیار عملکرد دولت را «بسنجد». گزارش را که می‌خوانم اما، به هرچه می‌خورد جز عیارسنجی؛ ۱۳۰۰ کلمه در ستایش کارنامه دولت و در بزرگداشت دستاوردهایی که نیست!

در این گزارش به تحلیل تعدادی از «دستاوردهای اقتصادی»‌ مورد ادعای رسانه‌های همسو با دولت سیزدهم می‌پردازیم.

تورم؛ واقعیت بی‌رحم و جعل‌ناپذیر

این رسانه‌ها در ادعایی مشترک، به سیر نزولی تورم و موفقیت دولت سیزدهم در مهار گرانی‌ها اشاره می‌کنند. عجیب آن است که در این رسانه‌ها، هیچ دلیل آماری و مستند معتبری برای این ادعا یافت نمی‌شود. افزایش تورم و گرانی، پدیده‌هایی‌اند که در زندگی روزمره مردم جریان دارند و به این سادگی قابل تحریف نیست. زور واقعیت جاری در این مورد، به هر جعل آمار و ادعای ستایشگرانه می‌چربد.

بر اساس اعلام مرکز آمار ایران، میانگین سالانه تورم در تیرماه ۱۴۰۱، با افزایش ۱.۱درصدی نسبت به ماه قبل به ۴۰.۵درصد رسید. یعنی بیشترین تورم سالانه از ابتدای امسال؛ تورم نقطه به نقطه نیز در تیر ماه سال جاری، با افزایش ۱.۵درصدی نسبت به خردادماه، به بیشترین میزان خود از ابتدای سال ۱۴۰۱، یعنی ۵۴درصد رسید. این یعنی مردم برای خرید یک سبد از کالاها و خدمات یکسان به طور میانگین ۵۴درصد بیشتر از تیر ماه سال گذشته هزینه کرده‌‌اند. تورم نقطه‌ای گروه «خوراکی‌ها، آشامیدنی‌‌ها و دخانیات» با ۴.۴درصد افزایش، به ٨۶درصد رسید و بیشترین تورم را به خود اختصاص داد.

تورم ماهانه در خردادماه امسال با افزایش ۸.۷درصدی نسبت به اردیبهشت‌ماه، به ۱۲.۲ درصد رسید. بر اساس آمار موجود، تورم ماهانه در خردادماه امسال، بالاترین تورم ماهانه پس از انقلاب به حساب می‌آید. پیش از این، تورم ماهانه ۷.۲۴ درصدی اردیبهشت‌ماه ۱۳۷۴ رکورددار بود.

وعده‌ای که دستاورد خوانده شد!

ادعای جالب‌تر رسانه‌های حامی دولت، «رونق ساخت مسکن» است. این رسانه‌ها در تخریب دولت پیشین، قیمت مسکن را تابعی از میزان تولید و ساخت‌وساز مسکن دانسته و مدعی شدند که دولت سیزدهم، به تولید مسکن رونق داده است! اما با کدام سند؟! سند این ادعا، وعده‌ی دولت به ساخت ۱.۵میلیون واحد مسکن است. این که واحدهای مسکونی در کجا و کدام شهر و چطور ساخته می‌شوند معمایی است که هنوز حل نشده‌: یعنی در اینجا، تنها یک وعده خشک‌وخالی است که «دستاورد» دولت ‌معرفی می‌شود.

طبق اعلام مرکز آمار، افزایش قیمت مسکن در خرداد امسال در مقایسه با خرداد سال گذشته برای خانوارهای ایرانی نزدیک به ۳۲درصد و در یک ماه گذشته ۲.۳درصد بود. از شاخص قیمت کالاها و خدمات مصرفی خانوارهای کشور، تورم سالیانه مسکن (دوازده ماهه منتهی به خرداد ۱۴۰۱) در کل کشور به ۲۷.۵ درصد رسید. از طرف دیگر نرخ رشد اجاره‌بها در ماه‌های خرداد سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ به ترتیب ۲۷.۸ درصد و ۳۱.۷ درصد بوده است. در واقع تورم اجاره بها در خرداد امسال در مقایسه با سال گذشته ۱۴ درصد رشد داشت.

در مورد رابطه تعداد واحدهای مسکونی و قیمت مسکن نیز باید گفت که طبق آمار وزارت راه و شهرسازی، حدود ۲.۵ میلیون واحد مسکونی خالی در کشور وجود دارد. ساختمان‌هایی که با منابع کشور ساخته شده و زیرساخت‌های اولیه مسکونی‌سازی‌شان از جمله خطوط انتقال آب، برق، گاز، مدرسه، بیمارستان، راه، سد و ... از محل امکانات ملی تامین شده‌است. به نظر می‌رسد رسیدگی به وضعیت مالیاتی و اجاره‌ای این واحدهای خالی از سکنه، می‌توانست یک «دستاورد» موثر دولت سیزدهم تلقی شود تا «وعده» ساخت ۱.۵ میلیون واحد دیگر.

سهم پول از نقدینگی، رکورد ۹ ساله را شکست

در موردی دیگر، ادعا شده که عملکرد دولت در کنترل نقدینگی نیز موفقیت‌آمیز بوده‌است. خبرگزاری فارس نوشته که «حجم نقدینگی در پایان خردادماه ۱۴۰۱ به رقم ۵۱۰۴۹.۶ هزار میلیارد ریال رسید که نسبت به پایان سال ۱۴۰۰ معادل ۵.۶ درصد رشد نشان می دهد و در مقایسه با رشد نقدینگی دوره مشابه سال قبل (۶.۶ درصد)، ۱.۰ واحد درصد کاهش داشته است». همین، دلیلی بر «تداوم روند کاهشی رشد نقدینگی»‌ عنوان شده است. این درحالی است که آمار از واقعیت دیگری حکایت می‌کند.

بر اساس آخرین آمار بانک مرکزی، نرخ رشد نقطه‌به‌نقطه نقدینگی در خرداد امسال نسبت به اردیبهشت افزایش حدود ۰.۵ درصدی را ثبت کرد. مقایسه نقدینگی در این مقطع با ماه قبل نشان می‌دهد این شاخص با رشدی ۳.۳ درصدی مواجه شده‌است. نکته نگران‌کننده این است که علی‌رغم روند نزولی رشد نقدینگی در ماه‌های گذشته، همچنان از میانگین بلندمدت ۱۶ساله خود (۲۸.۵ درصد) فاصله بسیاری دارد. در خردادماه امسال، سهم «شبه پول» از نقدینگی برابر با ۳ هزار و ۹۷۸ هزار میلیارد تومان بوده و در مقابل سهم پول برابر با هزار و ۱۲۶ میلیارد تومان بوده است. با اینکه رشد پایه پولی در این ماه منفی شده، اما سهم پول از نقدینگی به بیشترین سطح خود از سال ۹۳ تاکنون رسیده است. در واقع یکی از مهم‌ترین اجزای نقدینگی یعنی «پول» در خردادماه امسال، رکورد ۹ سال اخیر را شکسته است. به عقیده اقتصاد‌دان‌ها، افزایش سهم پول، نشان از ناامیدی و بدبینی افراد نسبت به زمان حال است.

افزایش تجارت خارجی، اقدام خودآگاه دولت نیست!

در ادعایی دیگر مطرح شده که در دولت «ابراهیم رئیسی»، تجارت خارجی و میزان ترانزیت از خاک کشور نیز افزایش یافته و این اتفاق را به عنوان دستاوردی برای دولت عنوان می‌کنند. این درحالی است که رشد تجارت خارجی، اقدام خودآگاه دولت نبوده و ابعاد جهانی دارد. بر اساس گزارش «آنکتاد»، کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل نرخ رشد تجارت در سه ماهه اول ۲۰۲۲ در تمام مناطق جغرافیایی، رکورد ۷ سال گذشته را شکسته‌است. رشد صادرات به طور کلی در مناطق صادرکننده کالا به دلیل افزایش بی‌سابقه قیمت کالاها افزایش یافته است.

تجارت کالاهای تجاری به حدود ۶.۱ تریلیون دلار رسید که نسبت به سه ماهه اول ۲۰۲۱ حدود ۲۵درصد افزایش و نسبت به سه ماهه چهارم ۲۰۲۱، حدود ۳.۶ درصد افزایش داشت. ارزش صادرات کالا از کشورهای در حال توسعه در سه ماهه اول ۲۰۲۲ حدود ۲۵درصد بیشتر از سه ماهه اول ۲۰۲۱بوده است. این رقم برای کشورهای توسعه یافته حدود ۱۴درصد است.

به نظر می‌رسد افزایش حجمی و ارزشی تجارت خارجی در جهان عوامل متعددی داشته است. از کاهش محدودیت‌های کرونایی و کاهش تجارت در نتیجه جنگ اوکراین تا افزایش جهانی قیمت کالاها، همه دست‌به‌دست دادند تا میزان تجارت کالا در جهان افزایش یابد. ایران نیز به طور طبیعی از این قاعده مستثنی نبود.

دستاوردِ‌ امیدواریِ بی‌کاران...

یکی از عجیب‌ترین این ادعاها اما، ادعای بهبود وضعیت اشتغال در دولت سیزدهم است. رسانه‌های حامی دولت رئیسی، در سفیدشویی کاهش ۹۸هزار نفری شاغلان در یک سال اخیر، به مقایسه این آمار با آمار سال ابتدایی دولت روحانی اکتفا می‌کنند. فارس نوشته: «۹۸ هزار نفر که شغل خود را در حد فاصله بهار ۱۴۰۰ تا  بهار ۱۴۰۱ از دست داده‌اند، به جمعیت بیکار افزوده و حتی بخشی از جمعیت غیرفعال نیز به آن اضافه شده‌اند یعنی امید به پیدا کردن کار در دولت رئیسی بسیار بیشتر از دولت روحانی بوده است». ترجیح می‌دهم چیزی در رد این ادعا ننویسم که خود روشنگر همه چیز است!

تعدادی از رسانه‌ها به «موفقیت دولت سیزدهم در فروش نفت» نیز اشاره کرده‌اند که به نظر می‌رسد با افزایش جهانی قیمت نفت و مختل‌شدن تجارت نفت روسیه، اتفاقی طبیعی است و در نتیجه اقدامات و تلاش دولت ایران رخ نداده‌است.

به نظر می‌رسد کارنامه «ابراهیم رئیسی» در یک‌سال اخیر که یک‌سال ابتدایی فعالیتش نیز بود، به قدری غیرقابل دفاع است که رسانه‌های وابسته به دولت سیزدهم سخت مشغول «دستاوردسازی» هستند. وعده‌ها را دستاورد می‌‌خوانند، از آماری که نیست دستاورد می‌سازند و حتی تغییرات جهانی را به نام دستاور دولت جا می‌زنند. واقعیت اما،‌ بی‌رحم‌تر از این حرف‌ها است. واقعیتی که در زندگی روزانه مردم کشور جریان دارد و به این سادگی‌ها قابل جعل و یا قابل کتمان نیست. از خلف‌وعده‌های دولت در آزادی‌های اجتماعی که بگذریم، به نظر می‌رسد که در عملی‌کردن وعده‌های اقتصادی‌اش نیز تا حد زیادی ناتوان بوده و حالا امید به دستاوردسازی‌های رسانه‌ها بسته‌است.