​وعده راه اندازی «رمز ریال» در حالی از چندی پیش توسط مقامات بانک مرکزی داده و اعلام شده بود از شهریور ماه کلید می‌خورد که چهارشنبه علی صالح آبادی در یک گفت و گوی تلویزیونی خبر داد که مرحله رسمی آزمایشی آن پایان شهریور ماه اجرایی می‌شود و در حال حاضر مرحله آزماشی غیر رسمی آن با پرداخت یک میلیارد تومان رمز ریال توسط دو بانک ملی و ملت به تعدادی از افراد اغاز شده است. او در حالی گفته این  یک میلیارد در اختیار تعدادی از افراد قرار گرفته که هیچ توضیحی از اینکه این افراد چه کسانی‌اند و سازوکار انتخابشان چه بوده و هرکدام چه میزان دریافت کرده‌اند نداده است. او همچنین از وجود ۲ فروشگاه با ایجاد سامانه‌های مخصوص، برای خرید با رمز ارز خبر داده اما باز هم نام این فروشگاه‌ها را نگفته است.

رمز ریال رمز ارز نیست

گفته شده که این پروژه ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) با ارزهای دیجیتال فعلی متفاوت است و صرفاً برای «جایگزینی اسکناس‌هایی که مردم در حال حاضر دارند» طراحی شده است. در واقع این ریال هوشمند، ارتباطی با دنیای رمزارزها ندارد بلکه معادل پول و همان ریالی است که ما می‌شناسیم و روزانه از آن استفاده می‌کنیم فقط به شکل دیجیتالی درآمده است.

 بر خلاف ارزهای دیجیتال که بدون پشتوانه‌اند، انتشار رمز ریال در انحصار بانک مرکزی است و پشتوانه آن هم خود ریال و ثابت است و مردم با خرید آن بر روی پول سرمایه‌گذاری انجام نمی‌دهند، رمز ریال مانند اسکناس یک ابزار مبادله هوشمند است که می‌توان در حوزه پرداخت از آن استفاده کرد.

بانک‌ها حذف می‌شوند

 اکنون مردم برای انتقال پول از طریق یک واسطه (بانک، کارت بانکی) اقدام می‌کنند، اما رمز ریال درصدد است این واسطه را حذف کند.یعنی مبادلات آن به واسطه‌گری بین بانک‌ها انجام نمی‌شود و افراد از طریق بانک مرکزی و کیف پول‌هایی که دارند، ریال‌ خود را نفر به نفر منتقل کرده و می‌توانند در پرداخت، خرید و فروش خرد و کلان از آن استفاده کنند.یعننی در شکل رمز ریال پول و سرمایه مردم بدون اینکه در حساب سپرده بانک باشد، در کیف پول الکترونیکی آن‌ها ذخیره می‌کند تا بدون نیاز به شخص سوم (بانک) تنها از طریق بستر دیجیتال برای مبادلات‌شان از آن استفاده کنند.

مبادلات عادی یا دور زدن تحریم ها

گرچه پیشتر اعلام شده بود که هدف بانک مرکزی از ایجاد چنین واحد پولی، مقابله با رمزارزهاست. طبق گفته بانک مرکزی، طی چند سال اخیر این بانک در مواجهه با رمزارزها، عملکرد منفی داشته است چرا اقتصاد یک کشور در گرو حاکمیت پولی آن است. گفته می‌شود که رمزریال قرار است به عنوان راه‌حلی برای مقابله با تحریم‌های یکجانبه استفاده شود.

کشورهایی مانند ایران و روسیه که تحت تحریم‌ها قرار دارند، در توسعه ارزهای دیجیتال با سرعت زیادی پیش می‌روند. روسیه نیز اخیراً اعلام کرد که برنامه‌های راه‌اندازی آزمایشی CBDC خود را برای آوریل ۲۰۲۳ تسریع می‌کند. درواقع ارزهای دیجیتال فرامرزی مسیرهای جایگزینی را برای کشورهای کنار گذاشته شده از سوئیفتSWIFT  فراهم می‌کنند.چین نیز مدتی است که رمز ارز یوان را به صورت آزمایشی راه‌اندازی کرده است. چین که در سال ۲۰۲۱قرارداد همکاری ۲۵ ساله با ایران امضا کرد، مشتری شماره یک نفت ایران است. احتمالاً این کشور فناوری بلاکچین را در اختیار ایران قرار می‌دهد.

تجربه شکست خورده ونزوئلا

 کشور ونزوئلا نیز در این زمینه پیشگام بود و در سال ۲۰۱۸ از ارز دیجیتال خود به نام پترو رونمایی کرد. بااین‌حال، پترو مشکلاتی دارد و توسط تعداد بسیار کمی از ونزوئلایی‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. رمزریال ایران نیز یک CBDC محسوب می‌شود که بر روی فناوری بلاکچین عرضه خواهد شد. فناوری بلاکچین به افراد اجازه می‌دهد که یک کپی از تاریخچه تراکنش‌ها در یک دفتر کل توزیع شده نگه دارند تا توسط یک نهاد واحد کنترل نشوند. بنابراین بانک مرکزی می‌گوید که چه کسی می‌تواند به بلاکچین رمز ریال دسترسی پیدا کند و چه کاری می‌تواند با آن انجام دهد. این امر در تضاد با بلاکچین‌های بدون مجوز مانند بیت کوین است که به هرکسی اجازه مشارکت در تایید تراکنش‌های شبکه را می‌دهند.

چه قدر رمز ریال قرار است عرضه شود؟

از انجایی که این ارز از سمت بانک مرکزی کنترل می‌شود و عرضه هیچ یک از رمز ارزهای منتشر شده از سوی بانک‌های مرکزی، حتی ارز دیجیتالی، محدود نیست،بنابراین نهاد منتشر‌کننده می‌تواند تعداد ارزها را مدام افزایش دهد. یک مقام مرکزی (بانک مرکزی) همیشه مسئولیت معاملات و سرمایه گذاری با او را بر عهده دارد. بنابراین، داده‌ها را کنترل می‌کند و از تراکنش‌های بین شهروندان و بانک‌ها استفاده می‌کند. اما هیچ اطلاعی از اینکه در ماه چه میزان رمز ریال قرار است منتشر شود در دست نیست.

یکی از نقدهای جدی به رمز ریال، قرار ندادن طلا و فلزات گران‌بها به‌عنوان پشتوانه است.«رضا قربانی» عضو هیات مدیره سازمان نظام صنفی رایانه‌ای استان تهران گفته است که اگر پشتوانه رمز ریال طلا یا فلزات ارزشمند دیگر باشد، شاید با اقبال عمومی بیشتری مواجه شود.