حذف سامانه فروش خودرو؛ وعده جدید وزارت صمت چیست؟

منوچهر منطقی -معاون صنایع حمل و نقل وزارت صنعت- روز گذشته خبر داد از این به بعد خودروسازان (غیر از ایران‌خودرو) تولیدات خود را بر اساس قرعه‌کشی عرضه نمی‌کنند و سامانه یکپارچه فروش خودرو نیز حذف خواهد شد.

سامانه‌ یکپارچه تخصیص خودرو از ساعت ۱۲ روز یکشنبه ۲۵ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰‍۱ با یک هفته تاخیر (بر اساس زمان اعلامی وزیر صمت) در دسترس قرار گرفته بود. دلیل راه‌اندازی این سایت اجرای بند ۵ از دستورهای ابلاغی رئیس‌جمهور درمورد چگونگی عرضه‌ی خودرو و همچنین ایجاد شفافیت و افزایش رضایتمندی مردم، اعلام شده بود.

سیدرضا فاطمی‌امین- وزیر صنعت، معدن و تجارت- قبل از آن درباره عملکرد و اهداف سامانه یکپارچه فروش خودرو اعلام کرده بود: همه‌ی خودروسازها از ۱۸ اردیبهشت هرگونه عرضه‌ را صرفا از طریق سامانه متمرکز قرعه‌کشی (سامانه یکپارچه فروش خودرو) انجام دهند تا ضمن ایجاد شفافیت، امکان عرضه‌ی عادلانه‌تر برای همه خودروهای تولیدی فراهم شود.

فعالیت سایت با وجود ایرادها و انتقادها

وزارت صمت پس از راه‌اندازی سامانه یکپارچه خودرو حتی شرکت‌های خصوصی را ملزم به عرضه‌ی محصولات خود در این سامانه کرد، یک تصمیم غیرحرفه‌ای که مانع ایجاد رقابت و تضعیف بخش فروش شرکت‌ها می‌شد.

 از سوی دیگر در همان گام اول مشخص شد برای این طرح و ایده‌ی دولت، حتی مقدمات و زیرساخت‌های لازم فراهم نشده بود. نه‌تنها ظاهر سایت هیچ شباهتی به یک سامانه‌ی بزرگ و مهم ندارد، ایرادهای فنی نیز در اولین قرعه‌کشی خودش را نشان داد. اسامی متقاضیان اصلی و ذخیره اختلال پیدا کرد و سیاست‌گذار خودرویی مجبور شد علاوه بر متقاضیان اصلی به مشتریانی که اسم‌شان در فهرست رزرو اعلام شده بود، خودرو تخصیص دهد.

در مرحله‌ی دوم قرعه‌کشی اختلال و کندی سامانه‌ فروش، نارضایتی و اعتراض ثبت‌نام‌کنندگان را در پی داشت. این مشکل تا مرحله‌ی سوم هم ادامه داشت و سیاست‌گذار خودرویی مجبور به تمدید زمان ثبت‌نام برای قرعه کشی شد.

حالا درست در بحبوبحه‌ی اخبار سیاسی، خبر تعطیلی این سامانه منتشر می‌شود که طبیعتا بین خبرهای دیگر کمتر به چشم می‌آید و به‌زودی نیز فراموش خواهد شد، بدون آن‌که مسئولان پاسخگوی چرایی شروع کار و پایان آن باشند.

بی‌تاثیری سامانه‌ یکپارچه خودرو بر بازار خودرو

یکی از اهداف راه‌اندازی این سامانه و تجمیع قرعه‌کشی خودروها، کنترل نسبی بازار خودرو اعلام شده بود ولی در چند ماه گذشته، بازار خودرو تغییر محسوسی نداشت و سیر افزایشی قیمت‌ها همچنان ادامه داشت. همین روند نشان می‌داد یک عامل جدید بر مناسبات بازار اثرگذار نبوده است.

در شرایطی فعالیت سامانه بدون دستیابی به هیچ‌کدام از اهداف خود متوقف شد ‌که قرار بود در ۶ ماهه‌ی دوم امسال، هر ماه ۱۰۰ هزار دستگاه خودرو در آن عرضه شود. به نظر می‌رسد وزارت صمت در این طرح و راه‌اندازی سامانه، عامل اصلی (یعنی ظرفیت و توان خودروسازی کشور برای تولید و عرضه‌) را نادیده گرفته است. همان‌طور که رئیس‌جمهور و وزیر مسکن وعده‌ی ساخت ۴ میلیون مسکن طی چهار سال را داده بودند، بدون آن‌که عامل زمان، بودجه و زیرساخت‌های لازم را در نظر بگیرند.

با این‌که منوچهر منطقی از توقف سامانه یکپارچه خودرو خبر داد، سایت همچنان فعال است و روی صفحه‌ی اصلی هیچ اطلاع‌رسانی و خبری وجود ندارد که نشان‌دهنده‌ی تغییر تصمیم‌ها و سیاست‌گذاری‌ها باشد.

معاون وزیر در سخنانش با اشاره به تجارب به‌دست آمده از سه دوره عرضه‌ی خودرو در سامانه یکپارچه فروش بر مبنای قرعه‌کشی، گفت: تولید و عرضه‌ی خودرو افزایش پیدا کرده و عرضه و تقاضا در اغلب خودروهای تولیدی کشور برای عرضه خودرو به مصرف کنندگان واقعی در نیمه دوم سال جاری از تعادل برخوردار است.

پرسش این است که آیا وزارت صمت و طراحان ایده‌ی سامانه‌ی یکپارچه باید این سایت را فعال می‌کردند و تجربه کسب می‌کردند یا پیش‌تر تمام شرایط را می‌سنجیدند، نظر کارشناسان مختلف را بررسی می‌کردند و بعد از رسیدن به نتیجه‌ی قطعی چنین سایتی فعال می‌شد؟

مسئولان وزارت صمت باید پاسخگوی پرسش‌های مهم دیگری نیز باشند مانند این‌که چه بودجه‌ای برای راه‌اندازی سامانه صرف شد؟ نظر کارشناسان بازار خودرو، صنایع خودروسازی، فعالان اقتصادی و... درمورد فعالیت سامانه چه بود و با تایید چه کسانی آغاز به کار کرد؟ آیا قبل از ارائه و اجرای این طرح، جوانب مختلف آن سنجیده شده بود یا دولت فقط می‌خواست با توجه به شعارهای انتخاباتی، به‌ظاهر کاری انجام دهد؟ 

یک وعده‌ی غیرعملی دیگر برای بازار خودرو

با وجود ناکارایی سامانه‌ یکپارچه فروش خودرو، وزیر صمت پس از توقف فعالیت آن وعده‌ی دیگری داده است: فروش خودرو از مجرای فروش داخلی شرکت‌ها یا بورس کالا و عرضه‌ی ۶۰۰ هزار دستگاه خودرو که متعلق به تمام خودروسازهای داخلی (دولتی و غیردولتی) است.

بر اساس گفته‌های منوچهر منطقی خودرو از طریق خود شرکت‌ها یا بورس کالا عرضه می‌شود و سامانه فروش خود شرکت‌ها مسئول فروش خودروهای تولیدی خواهد بود. شرکت‌های خودروساز همچنان ملزم به رعایت الزامات قانونی مصوب مجلس شورای اسلامی مانند تخصیص ۵۰‌٪ ظرفیت تولید به طرح حمایت از خانواده و جوانی جمعیت و تخصیص ۱۰‌٪ ظرفیت تولید به طرح جایگزینی خودروهای فرسوده هستند.

معاون حمل‌ونقل وزارت صمت از عرضه خودرو در بورس‌کالا گفته ولی ظاهرا توجه نشده است که در حال حاضر تعداد بسیار کمی از محصولات خودروسازان و با تیراژ محدود در این سیستم عرضه می‌شود و خودروهای پرتیراژها در بورس کالا حضور ندارند. وزارت صمت اعلام نکرده است با حذف سامانه، محدودیت فروش خودرو در بورس‌کالا و سیستم داخلی خودروسازان، اجازه‌ی عرضه محصولات بیشتر با این روش‌ها را می‌دهد یا خیر؟