اعتراضات روزهای اخیر به مرگ مشکوک مهسا امینی، با گذشت مدتی بیشتر از آنکه نمود خیابانی داشته باشد، به صحنه تقابل ارتشهای مجازی تبدیل شد. تعداد هشتگهای «مهسا امینی»، رکورد تاریخ توییتر را جابهجا کرد. بازخورد مطالب کاربران افزایش بیسابقهای داشت. در کسری از دقیقه، محتوای بیشماری در شبکههای اجتماعی بارگزاری میشد. کاربران با تعلقات فکری و یا جناحی متفاوت در فضا حضور داشتند و به جان یکدیگر افتاده بودند و همین، کارزار را از خیابان به فضای نت کشاند.
رزوهای نخست اعتراضات بود که اعلام آمادگی یکی از بزرگترین و مشهورترین گروههای سایبری جهان، سر و صدای بسیاری کرد. «ما اینجا همراه شما هستیم. عملیات علیه ایران آغاز شد. منتظر ما باشید». این نخستین اعلام حضور انانیموس بود که خبرش در هفته اول اعتراضات مردمی، در سراسر فضای مجازی منتشر شد. ساعاتی بعد، وبسایت دولت برای دقایقی از دسترس خارج شد. در روزهای بعدی، وبسایتهای بانک مرکزی، خبرگزاری فارس، سایت رهبری، سایت سخنگوی دولت و چند وبسایت و کانال تلگرامی منسوب به دولت و طرفداری از آن نیز مورد حمله انانیموس قرار گرفتند.
فارغ از هیجان مضاعفی که وعدههای انانیموس به فضای آن روزها تزریق میکرد، فعالیت این گروه سایبری از سوی شبکهها و چهرههای مخالف خارجنشین به طرز عجیبی بزرگنمایی شد. مسدودسازی چند وبسایت مهم و تاثیرگذار، بزرگترین گروه سایبری جهان را به قهرمانی بیرقیب و ناشناس تبدیل کرده بود که حالا، مردم از آن درخواستهایی نیز دارند. در همان روزها بود که تعداد پرشماری از کاربران، اعم از شناس و ناشناس، موج عظیمی را به پا کرده و از انانیموس میخواستند که صداوسیما را «هک» کند.
حالا که فضا تا حدی به آرامش رسیده و کمی از نزاع گروهها در فضای مجازی فاصله گرفتهایم، بازخوانی ماجرای انانیموس، شاید بتواند روی دیگری از واقعیت را عیان کند. پیش از واکاوی اما،چند سوال مطرح میشود: انگیزه گروه انانیموس از ورود به ماجرا چه میتواند باشد؟ ادعاهای مطرحشده از سوی اعضای این گروه در خلال اعتراضات ۳ هفته اخیر چقدر واقعی است؟ حالا انانیموس کجاست؟
در گام اول بیایید ببینیم در سلسله حملات انانیموس به سایتهای دولتی و منتسب به دولت ایران دقیقا چه اتفاقی افتاد؟ با یک بررسی کلی میتوان دید که انانیموس در این حملات، به جز دو مورد استثنایی، به هیچ اطلاعاتی دسترسی پیدا نکرده است. در بین تمام این حملات، تنها یکسری از اطلاعات قدیمی دانشگاه آزاد یزد و حجم کوچکی از اطلاعات خبرگزاری فارس که در نرمافزار کوچکی ذخیره شده بود، فاش شد. انانیموس در یک حمله راندوم، به تصاویر ۳۰۰ دوربین مداربسته نیز دسترسی پیدا کرد که یا رمزگذاری نشده بودند و یا رمزشان ۱۲۳۴ بود.
به جز این موارد، تمام «هکهای قهرمانانه» که در سابقه انانیموس ثبت شد، حملاتی ساده از جنس DDOS بودند. هکر، در این حملات درخواستهای بسیار زیادی به سمت سرورها میفرستد و سایتها به دلیل عدم توان پاسخگویی به این حجم از درخواست، از دسترس خارج میشوند. حملات DDOS میتوانند با اشغال کل پهنای باند، از کار انداختن فایروال و یا حمله به لایه هفتم سرورها، یک وبسایت بزرگ را از دسترس خارج کند. زمان بازگشت به حالت عادی، با توجه به کیفیت زیرساختهای امنیتی سایت متفاوت است اما در حالت کلی، این حملات قدرت کافی برای دسترسی به اطلاعات وبسایتهای دولتی را ندارند.
وبسایتهای بانک مرکزی، خبرگزاری فارس، سایت رهبری، سایت سخنگوی دولت و چند سایت دیگر که مورد حمله انانیموس واقع شدند، پس از دقایقی به حالت عادی خود بازگشتند.
در روزهای میانی اعتراضات مردمی، یکی از اعضای فعال انانیموس، مدعی شد که به سایت مجلس شورای اسلامی نفوذ کرده و نام، تعداد رأی و شماره تلفن نمایندههای مجلس را به دست آوردهاست. یک فایل پیدیاف از این اطلاعات منتشر و در فضای مجازی دست به دست شد. این «نفوذ ابرقهرمانی» اما چیزی بیش از یک جعل نبود. این فایل پیدیاف پیشتر به طور رسمی در اختیار خبرنگاران قرار گرفته بود و بیش از دو سال بود که در پیامرسانها بین فعالان خبری دستبهدست میشد.
نکته دیگری که در پس پرده ماجرای انانیموس نهفته و به نظر یکی از مهمترین انگیزههای این گروه از ورود به صحنه اعتراضات مجازی است، «مطرح شدن» است. نام سایبریهای ناشناس به قدری سر زبانها افتاده بود که هر مطلبی که نام انانیموس در آن نوشته میشد، بازخورد عجیبی میگرفت. انانیموس نیز به خوبی از این فضا بهرهبرداری کرد. با افزایش لحظهبهلحظه و تاریخی تعداد هشتگهای مهسا امینی در توییتر، انانیموس از کاربران فارسیزبان خواست تا در کنار نام مهسا امینی، هشتگ OpIran را نیز استفاده کنند. همین باعث شد که هشتگ اختصاصی این گروه نیز، از جایی به بعد همگام با نام مهسا امینی در فضای مجازی رشد کند.
اکانتهای بسیاری نیز با جعل نام و آیدی اعضای گروه انانیموس و انتشار اخبار جعلی، توانستند تنها در چند روز، صدها هزار دنبالکننده جذب کنند. یکی از این اکانتها AnonymousUk2022 بود که پس از چند روز، جعلی بودنش برملا شد.
طبیعی است که وعدهای واقعیتگریز و خلق فضای هالیوودی در فضای اعتراضی، توان بالقوه بیشتری برای دیده شدن دارند. اما سوالی که باید از همان ابتدا پرسیده میشد، این بود که حضور اغراقآمیز یک گروه سایبری ناشناس و القای حس برساخته «یاریرسانی» به مردم، در واقه چه کمکی به پیشبرد اصل مطالبات مردمی میکرد؟
البته جعلی بودن ادعاها و فعالیتهای انانیموس در روزهای اخیر، به معنی چشمپوشی از سوءمدیریت در حراست از امنیت شبکه مراکز مختلف در ایران نیست. در طی سالهای اخیر، مراکز پمپ بنزینها، تاسیسات نظنز و حتی تابلوهای راهنمایی و رانندگی نیز از حمله هکرها در امان نبودند. در اردیبهشتماه امسال با حمله هکرها به سایت بانک ملت، اطلاعات حدود ۳۰ میلیون مشتری فاش شد. حمله سایبری به سایتهای شهرداری تهران نیز در جای خود، یکی از مخربترین حملات سایبری به زیر ساختهای کشور بود. وبسایتهای شهرداری تهران، پس از گذشت ماهها دچار اختلال است و بنا به تخمینها، تنها اخلال در سایت «تهران من» بالغ بر ۱۷۵ میلیارد تومان خسارت به بار آورده است.
حالا انانیموسها کجایند؟ چه بر سر وعدههای پر رنگ و لعاب آمد؟ تسخیر سایبری صداوسیما به کجا رسید؟ با بازگشت آرامش نسبی به خیابانهای کشور، انانیموس نیز، بیصدا عقب نشست. چهرههایی که بر آتش بزرگنمایی قهرمانانه این گروه میدمیدند حالا به انتشار اخبار چند خطی از وعدههای جسته و گریخته این گروه بسنده میکنند. سایتهایی که برای دقایقی کوتاه مورد حمله واقع شدند حالا به حالت عادی بازگشتهاند. آنچه روشن است، سوءاستفاده گروه هکرهای انانیموس از فضای ملتهب این روزها است. فضایی که در آن، مردم در غیبت پاسخگویی مسوولان به دنبال قهرمانی میگشتند که دستیابی به گوشهای از خواستههاشان را نمایندگی کند. در این میان، هر روغن ریختهای نذر امامزاده شد. حالا مردم ماندهاند و انباشتهای از مطالبات و هشتگهایی که دیگر نیست...
این خبر تکمیل میشود
هشدار جدی پزشکان و متخصصان عفونی
بررسی دو گروه فیکنیوز
مرز حریم خصوصی و عرصه عمومی کجاست؟
اینفوگرافیک