سایه روشن «تشخیص‌چهره» بی‌حجاب‌ها با «دوربین‌های هوشمند»

«هاشمی گلپایگانی»، قائم مقام رئیس و دبیر ستاد امربه معروف و نهی از منکر از جمله اولین مسئولینی بود که به استفاده از فناوری تشخیص چهره برای آنچه وی آن را مقابله با بی‌حجابی خواند، اشاره کرد. پس از وی تعدادی از نمایندگان مجلس مانند حسین جلالی، نماینده انار بر عزم حاکمیت برای بهره‌بردن از این روش در طرح حجاب و عفاف صحه گذاشت.

در روزهای اخیر فرمانده نیروی انتظامی، استفاده از «ابزار و دوربین های هوشمند» را تایید کرد گفت: «با استفاده از ابزار و دوربین‌های هوشمند در اماکن و معابر عمومی، نسبت به شناسایی افراد هنجارشکن اقدام و با ارسال مستندات و پیام اخطار به ناقضان قانون حجاب و عفت عمومی، در زمان و مکان مورد نظر، آنها را نسبت به عواقب قانونی تکرار این جرم مطلع خواهند کرد.»

آذری جهرمی وزیر سابق ارتباطات از جمله اولین کارشناسانی بود که نسبت به کارایی این فناوری اظهار تردید کرد، وی ضمن آنکه این اقدام را «خطای بزرگ» نامید، گفت: «هم ضعف‌های این سیستم (در نهایت) آشکار می‌شود و هم ممکن است کارآیی خود را از دست بدهد. از فردا احتمالا تبلیغ آرایش (گریم) ضدتشخیص چهره پلیس یا چیزی شبیه این رونق خواهد یافت.»

پوریا حداد متخصص و مدیرعامل شرکت فناوری‌های پیشرو هوش مصنوعی کارن در این‌باره به آفتاب‌نیوز گفت: طبعاً بنده می‌توانم تنها از جنبه فنی در خصوص این فناوری صحبت کنم، سیستم‌های تشخیص چهره به فناوری اطلاق می‌شود که از روی مختصات و ویژگی‌های چهره افراد، صورت فرد را تشخیص می‌دهد، معمولاً از این فناوری در جاهای استفاده می‌شود که در آن ابهام وجود دارد و برای رفع ابهامات کلی از آن بهره برده می‌شود. تکنولوژی تشخیص چهره زیرمجموعه کامپیوتر ویژن یا بینایی ماشین است، این فناوری روی دیتا و تصاویری که در اختیارش قرار می‌گیرد، آموزش می‌بیند تا بعداً تشخیص بدهد که چهره فرد، چهره چه کسی است. (سیستم) هر چه روی تعداد تصاویر بیشتری آموزش دیده باشد، شما سیستم تشخیص قوی‌تری در اختیار خواهید داشت. قدرت سیستم بیشتر بستگی به بیگ دیتا دارد. سیستمی تشخیص چهره‌ای که با چند میلیون عکس آموزش دیده، طبعاً قوی‌تر از سیستمی است که تنها با چند هزار عکس آموزش دیده است.

وی در پاسخ به سوالی در مورد احتمال خطای سیستم هوشمند تشخیص چهره افزود: بله! احتمال خطا دارد، معمولاً این فناوری فاکتوری دارد که گفته می‌شود اکیوریتی سیستم چقدر است، این مقوله البته برای کاربردهای است که استفاده خوبی از این فناوری می‌شود، مثلاً بچه‌های دانشگاه شریف در دوره همه‌گیری ویروس کوید، سامانه‌ای درست کرده بودند که از روی عکس رادیولوژی یا سی تی اسکن قفسه سینه تشخیص می‌دادند که آیا یک نفر به این ویروس مبتلا هست یا خیر و با یک اکیوریتی بالای نیز این کار را انجام می‌دادند.

اگر دیتای مبنا این فناوری عکس کارت ملی فرد باشد و مثلاً وی هم مو کاشته باشد و چهره‌اش تغییر کرده و سن سوژه نیز بالاتر رفته باشد، آیا این در دقت تشخیص این فناوری تاثیر دارد؟

بله، تاثیرگذار است، البته اگر از فاصله خیلی نزدیک تصویر فرد اسکن شود، می‌توان از عنبیه فرد، تشخیص نهایی را انجام داد، این روش مشابه اثر انگشت است، اما برای فواصل دورتر تنها می‌توان بر روی ویژگی‌های چهره فرد برای تشخیص تکیه کرد، طبیعتاً مواردی مانند کهولت سن و تغییر چهره بر روی عملکرد این فناوری تاثیرگذار است، هر چند برخی ویژگی‌های چهره معمولاً تغییری نمی‌کند. در واقع دقیق‌ترین روش همان اسکن عنبیه است.

معمولاً در در حوزه فناوری حرف با اجرا خیلی تفاوت می‌کند، با توجه به زیرساخت‌های کشور و ویژگی‌های بروکراتیک ایران، به نظرتان اجرای این فناوری با کیفیت بالا در کشورمان تا چه حد مقدور است؟ چه کشورهای در این حوزه به صورت پیشرفته کار کرده‌اند؟

در حال حاضر چین در این زمینه یک کشور پیشرو محسوب می‌شود. در چین برعکس کشورهای توسعه یافته، قوانین مربوط به حریم خصوصی در یک سطح پایین‌تری قرار دارد و این اجازه به دولت داده شده است که این فناوری را در سطح وسیع اجرا نمایید. اما در برخی کشورها قوانین اجازه تصویربرداری از افراد و پردازش آنها، آن هم بدون اطلاع و اجازه خود فرد را نمی‌دهند. اما از لحاظ زیرساختی هنوز در کشور جا دارد تا بتوانیم این‌گونه فناوری‌ها را انجام بدهیم، اولاً زیرساخت فنی و کلود بسیار خوبی لازم دارد، تا بتواند داده‌ها را سریع منتقل نمایید و بتواند پردازش خوبی انجام داد، همچنین این فناوری به پردازنده‌های خیلی خوبی نیازمند است. برخی تجهیزات تخصصی نیز مورد نیاز دارد که با توجه به تحریم‌ها، تهیه آنها آسان نخواهد بود. از لحاظ زیرساخت مسائلی وجود دارد، از نظر نرم‌افزاری در کشور مسابقاتی انجام شده و برخی دوستان و متخصصین کشور به صورت عمومی در حوزه فناوری تشخیص چهره کار می‍‌کنند و البته در نهایت بستگی دارد که این فناوری برای چه کاربردی مورد استفاده قرار گیرد.

می‌توان گفت برای استفاده کلان از این فناوری مانند چین راه زیادی مانده است؟

قطعاً اینگونه است، در چین فکر کنم تا سال ۲۰۲۲ به ازای هر نفر چینی یک دوربین وجود داشت و برنامه‌ریزی‌ها به این‌گونه بود که تا ۵ سال بعد به ازای هر ۱/۱ دهم فرد یک دوربین وجود داشته باشد. این مسئله نیازمند سرورها، ارتباط شبکه‌ای قوی و زیرساخت بسیار پیشرفته و وسیعی است. سرمایه قابل توجهی برای این کار نیاز است.